Առյուծը գլուխը կռացրեց, քաշվեց քարերի ետևը, աշխատեց մթության մեջ ընկղմվել և այդ ծաղրող ձայները չլսել։
Ոչ, պետք էր դուրս գնալ. ինչ որ էլ լիներ, մեռներ կամ ապրեր_պետք էր դուրս ելնել, ոտքի տակ տալ, տրորել ամեն բան, ամեն արարած, միայն մի րոպե, մի վայրկյան ազատության մեջ լինել, այնտեղ էլ մեռնել…
Եվ նա մոտեցավ վանդակի դռան, խուլ մռնչյուններով քաշեց ձողերը, ցնցեց ամեն բան ու գերբնական մի ուժով, հուսահատ ճիգով փշրեց դռան շղթան և դուրս թռավ իր դիմացը բռնված հրաշեկ երկաթի վրա…
Գազանապահն էր այն, մի սպառնալից, կրակած ձողակով, որ մոտենում էր նրան և հնչեղ ձայնով ներս հրավիրում…
Առյուծը ժողովեց իրեն, հետո ոստնեց:
— Մեռնե՜լ ազատ… — գոչեց նա։
Եվ երկաթը վժժալով՝ նրա կուրծքը մղվեց։
Առյուծը գալարվեց, երկնքին նայեց, անապատն երազեց, անտառին հառաչեց և հրաշեկ երկաթը կրծքին, աչքերն ազատության, մեռավ քաջի պես, բայց ազա՜տ օդում, ազա՜տ երկնքի տակ…
1896
«…Եվ տեսա, որ մարդկությունը իորին կեղծության մեջ է սնանվում և նրանով երջանիկ համարվում.
Եվ տեսա, որ այդ ահավոր կեղծությունը անկեղծության դիմակով է ապականություն սփռում.
Եվ մահու չափ վշտացա…»։
Մի հին գրքից։
Այնտեղ հեռու, Արաբիայի մի անդորր անկյունում, սրանից շատ ժամանակ առաջ, ապրում էր մի իմաստուն: Երիտասարդության տարիները անցկացնելով նա կյանքի մեջ, փորձել էր նրա քաղցրությունը, նրա
