Հավաքական հանճարը զարկիչների հանդեպ,—
Եվ դարձել է ահա ժողովուրդը և՛ս,
Իր տերերի նման, անուղի ու անդեմ...
285
Իսկ ապա, երբ փոխվել է ընթացքը դարերի,
Երբ դարերում մարել է թիթեղյա,
Սակայն շլացուցիչ պորփյուրն արքաների —
Եվ արքաների տեղ ա՛յն
Ոսկի՛ն է նվաճել իշխանություն ու փայլ,
290
Բաժանել արյունոտ դափնիներ,
Պետություններ կանգնել, ուր պճնություն ու փառք
Կարելի է գնել,—
Նա քշվել է կրկին նախիրների նման
Դեպի թիարաններն անհաց աշխատանքի,
295
Եվ վաստակել այնտեղ մինչև ի մահ՝
Ընտելացած արդեն անինքնուրույն կյանքի։
եվ անհաց վաստակի այդ թիարաններում,
Ինչպես առաջ՝ դաշտերում ճորտության —
Վիճակվել է նրան մի կապարե հեռու
300
Կրկնակի՛ տառապանքի և գերության։
Նրա գլխին շաչող այդ նոր խարազանը
Եղել է երկճյուղ, ինչպես քիստ,—
Եվ վաստակը ոգու, որ սրբազան է —
Արգելված է եղել նրան միշտ։
305
Բայց առաջին անգամ իր գոյության չարքաշ
Հազարամյա ուղու ընթացքում —
Նա այստե՛ղ է տեսել շողշողացող մի այգ,
Որ պայքարով է բացվում...
․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․
310
․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․
Եվ այսպես — պատմության քառուղիներով
Անցել ենք մենք անղեկ ու անգաղափար,
Շառագունված անվերջ ուրիշների հրով,—
