մէջ լոգանք առինք և իր չորս սիրուն հարսերը մեր զգեստները տարին լուանալու համար։ Այդ տան մէջ մնացինք երկու օր։ Լսեցինք, որ Աւօին ցեղը որդոց որդի քաջ եղած է։ Անկէ ետքը որ գիւղը որ հանդիպեցանք, Աւօի ընտանիքի մասին քաջութեան արարքներ կը պատմէին։ Մենք մտադիր էինք Աւօն հետերնիս տանիլ, բայց անիկա մերժեց, չեմ գիտեր՝ ինչու։
Երեկոյին այդ հիւրընկալ տունէն մեկնեցանք և գնացինք խենթ Մկօին տունը։ Շուաքը կեցած էինք, երբ Մկօն մեզ տեսաւ, պատին վրայէն խոշոր քար մը վերցուց և ըսաւ.
— Ով որ էք, ըսէ՛ք, ապա թէ ոչ՝ կը խփեմ։
— Եկուր առաջ որ տեսնես, ըսի։
Յառաջացաւ, յանկարծ տեսաւ ու ճանչցաւ և փաթթուեցաւ ինձ, բայց շուարած մնաց. տեղ չունէր մեզ պատսպարելու։ Նախապէս շատ հարուստ եղած էր խեղճը, բայց հիմակ աղքատացած էր։ Եր տուները կը քանդէր և անոնց փայտերը ծախելով՝ կապրէր։
Սյդ գիւղը բոյն դրած էր Մէհրալի անունով յայտնի աւազակապետը, որ նախորդ ռուսաթիւրք պատերազմի ժամանակ աւերելէ ետքը Բաբերդը, Դերճանը, Երզնկայի և Անդրէասի դաշտերը՝ եկեր, տեղաւորուեր էր այդ գիւղին հողերը և կառավարութեան համաձայնութեամբ գրաւած էր շրջանի գիւղերու հողերը և կը ծառայեցներ բնակիչները։ Խեղճ ժողովուրդին արիւնը կը ծծէր, և ամբողջ շրջանը կը տքար այս մարդուն բռնապետութեան ներքև։ Իր եղբայրը՝ Ալի պէկը նոյնպէս աւազակ Էր և չի նայած որ կառավարութեան փոստան զարկած ու կողոպտած էր, նոյն այդ կառավարութիւնը համիդիէ զօրագունդի փաշա ըրած էր զինքը։ Անիկա ամեն տեղ աւազակային խումբեր ունէր Պարսկաստանի, ռուսական սահմանի և Թիւրքիոյ մէջ։ Իր տունը զարդարուած էր թանկարժէք գորգերով և ծանրագին առարկաներով։ Թւրքերը գոհ էին, որ այդ տեսակ խանէտէր[1] մը կար այդ շրջանին մէջ։ Թիւրք մտաւորականները կը քաջալերէին զինքը և իր տունը կը յաճախէին թէ տեղացի պաշտօնական բարձրաստիճան անձերը և թէ անցորդ թիւրք երևելիները։
Մըկըրը մեզ տեղաւորցուց իր եղբօրը տանը. նախ չափազանց վախցած էր, բայց հետզհետէ ոգևորուեցաւ և վերադարձաւ երգելով. «Երբ քաջ խանը մտաւ Բասեն»։
Ուրախ էր, որովհետև կառավարութիւնը հայերը խաբելու համար ընդհանուր ներում յայտարարած էր։ Նոր լսեր էր այդ լուրը և իր
- ↑ Մեծատուն։
