ստեղծեր էին, որպէսզի հանգստանանք։ Քիչ ետքը բաւականին թուով մարդիկ եկան, լեցուեցան մեր շուրջը. չափազանց պատկառանքով կը վերաբերուէին դէպի մեզ և մեզ կը հիւրասիրէին կաթով. պատրաստեր էին նաև հաւեր, գառ, ձուածեղ և այլն։
Չի նայելով որ տեղւոյն միւդիրը գազանաբարոյ առնաւուտ մըն էր, անոնք այդ բոլորը կը կատարէին մեծ պարզութեամբ և կըսէին, թէ քրիստոնէական պարտաւորութիւնը և սէրը զիրենք կը մղէր այդպէս ընել, որը գուլպայ, որը թաշկինակ նուէրներ կը բերէին մեզ։ Իրարու բաւական ծանօթանալէ ետքը անոնք սրտի կսկիծովը պատմեցին հայոց պատահածները։ Սպանութիւնը և թալանը կը կատարուէին գերման սպաներու աչքերուն առաջքը։ Թուրք և գերման սպաներ իրենց համար սայլերով կը փոխադրէին կապերտները և թանկագին առարկաները։ Ուրիշ յոյն գիւղերու բնակիչներ և ուլաշցիները հետզհետէ հաստատեցին Ձ… գիւղի յոյներուն պատմածները։
- Եթէ Աստուած չի պատժէ թուրքերուն գործած ոճիրները, պիտի ըսենք, թէ Աստուած չի կայ, կըսէին անոնք։
Խնդրեցինք, որ մեզի ցոյց տան քէօչէիւրտցիներու պահ տուած տեղն. յոյն գիւղացիները կրկին խօսք տուին, որ միշտ մեզ կը հոգան, և երկու երիտասարդներու առաջնորդութեամբ ճանապարհ ինկանք։ Լուսաբացին անտառին մէջ տնքալու ձայն մը լսեցինք և խօսքերու շշուկ։ Ես և մէկ յոյն գետնին վրայէն սողալով, յառաջացանք։ Որոշեցինք, որ լոյսը աւելի պայծառանալէ ետքը հեռադիտակով նայինք, եթէ հայեր են, օգնութեան կը հասնենք, եթէ չեթաներ՝ կը սպաննենք։ Այդ պարագային խոստացայ հրացաններէն մէկը յոյնին տալ։ Բայց երբ կրցանք որոշել, տեսանք, որ աւելի բազմաթիւ մարդիկ կային, քան թէ կը կարծէինք, կային զինուած այրեր, կիներ ու երեխաներ։ Յոյնը ըսաւ.
- Մեր մարդիկն են (ըսել կուզէր՝ հայեր են)։
Անոնք ծառերը կը կտրէին և տուն կը շինէին իրենց կիներուն և երեխաներուն համար, այդ տեղը, որ ընտրեր էին, ճիշտ իրենց աւերուած գիւղին դիմացն էր։ Ես չի կրցայ ինքզինքս զսպել, սկսայ արտասուել, յոյնը գնաց անոնց քով և իմաց տուաւ, թէ իրենց մօտ եմ. այլևս զգուշութիւնը վերցուցին և սկսան վազէվազ գալ իմ կողմս։ Թէ իմ և թէ անոնց ուրախութեան չափ չի կար, հակառակ իրենց տաժանելի և վտանգաւոր դրութեան, արիութիւնը չէին կորսնցուցած, բայց դժբախտաբար իրենց մէջ տիֆի համաճարակ կար և ոևէ դեղ ու դարման չունէին։
Երեկոյին, ժամը 9-ին ատենները յոյներէն մէկը եկաւ և ըսաւ, որ
