այն պատճառով, որ բացի ինձմէ, Պետրէէն ու Կարապետէն, ամենքն ալ ծովէ բռնուած էին, ինչպէս նաև յոյն նաւավարները, վախս այն էր, որ վերջապէս մենք ալ կը բռնուինք ու անկարող կը դառնանք մեր աչալուրջ հսկողութիւնը կատարելու։ Այդ միջոցին նաւին տէրը Ալի Ռէիդը եկաւ, ինձ մօտեցաւ․ ասիկա կարճահասակ և վտիտ, պեխերը երկար, ունքերը թաւ, որոնց ներքևէն իր նայուածքը միշտ գետին կը նայէր, 60 տարեկանի մօտ մարդ մըն էր։ Զրահաւորի նախկին հարիւրապետ էր և 7 տարի վարած էր այդ պաշտօնը։
— Ո՞ւր կուզէք երթալ, ըսաւ ինձ, սիրտս կը նեղանայ, այդ յոյներուն անճարութինը, տեսնելով։ Հրամայեցէք, ուր որ ուզէք երթալ, ձեզ կը տանեմ։
Ալի Ռէիզին պատասխանեցի․
— Մենք չեթաներ ենք, Տրապիզոն պիտի երթանք Խոփայի սահմանի կռիվներուն մասնակցելու համար։
Նա գլուխը հակեց․ յայտնի է, որ չէր հաւատար․ յետոյ ըսաւ․
— Շատ լաւ։
Քիչ մը յառաջացած էինք, երբ Թրիանտաֆիլ, ծովէ բռնուած և ինքզինքը կորսնցած, «Բանայամու, Բանայամու»[1] կը գոչէր։ Վերջապէս թիւրքերը հասկցան, որ մենք իսլամ չենք։ Ալի Ռէիզը կրկին դիմեց ինձ․
— Հրաման ըրէք, ըսաւ, նաւը ես ձեռք առնեմ․ մէկ ժամու ճամբան 5 ժամէն կերթանք․ նաւավարները անկարող են։ Մենք հասկցանք, աւելցուց գլուխը շարժելով, ձեր ինչ տեսակ մարդ ըլլալը, միայն կը խնդրեմ ձեզմէ, որ մեզ շատ հեռուն չի տանիք, մենք ձեզի Կիրասոն ցամաքը կը հանենք։
Ռէիզին առաջարկութիւնը մերժեցի։
— Դուն ծերացած ես, հանգիստ մնացիր, ըսի․ թող անոնք աշխատեն․ հոգ չէ, թող կամաց՝ կամաց երթանք։
Քանի որ ամեն ինչ յայտնուեցաւ, սկսեցինք իրենցմով հետաքրքրուիլ և հայերու մասին հարցնել։ Ալի Ռէիզին մեծ տղան, որ ճարպիկ և սատանի աչքերով երիտասարդ մըն էր և որ մեզ ամենքս յոյն կը կարծէր, անխոհեմութեամբ յայտնեց իր բոլոր միտքերը։
— Հայերը ռուսական սահմանագլխին վրայ բռնաբարեցին, թալլեցին, սպաննեցին․ տակաւին քիչ է, էնչ որ թիւրքերը ըրած են իրենց։
Դեռ մութ չէր, ես յոգնած էի, պառկեցայ և տղոցը պատուիրեցի, որ հսկեն, որպէսզի նաւը ափին չի մօտիկնայ։ Գիշերուան մէջ, երբ
- ↑ Յուն․ Աստուածամայր
