Էջ:Zaven Avetisyan, Grakanutyan tesutyun.djvu/124

|||ԳԵՂԱՐՎԵՍՏԱԿԱՆ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐՔԻՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐԸ ||| տեղծության կյանքը ենթաւտեքստի մեջ է։ Այն հիշեցնում է զուլալ ջրի մեջ սուզված մարգարիտը, ուզում ես շոշափել այն, սակայն որքան փարձում ես մոտենալ, այնքան նա հեռանում է։ Հովհաննես Թումանյանի՝ աչքի նման պարզ եւ աչքի նման բարդ դիպուկ բնորոշումը այս մասին է։ Բանաստեղծությունը բնորոշելի է իր ձեւային հատկանիշների մակարդակներում, իր տաղաչափական ձեւայնացումների մեջ։ Տեսությունը նրա տաղաչափական դրսեարումները ներկայացնում է հետելյալ ղրսեւորումների մեջ՝ չավական (մետրական), վանկական (սիրաբոլկ), վանկաշերտական (սիլաբոտնիկական), համաշեշտ (տոնիկական) եւ ազատ (վերլիբր)։ Չափականի դեպքում հաշվի է առնվում վանկերի կարճությունն ու երկարությանը (հատկապես՝ արեւելյան պոեզիայում)։ Սրանամ պահպանվում է բանաստեղծական տողերի հավասարությանը, ներքին ռիթմն ու մեղեդայնությանը։ Չափական խոսքի բոլոր դրսեվորումների մեջ նվազագույն միավորը կարճ վանկն է՝ մորան (լյ)։ Կարճ եւ երկար վանկերի տարբեր համադրություններ կազմում են բանաստեղծական ոտքերը։ Բանաստեղծական չափական միավորներից բացի կարետրվում է նաեւ շեշտված եւ չշեշտված վանկերի գոյությունը, ինչով էլ պայմանավորված է ռիթմը, երաժշտությունը։ Վանկաշեշտական բանաստեղծությունները ունեն հետեւյալ դրսերումները՝ երկվանկ (յամբ), եռավանկ (անապեստ), քառավանկ (պեոն), հնգավանկ (պենտոն)։ Յամբականի դեպքում շեշտը դրվում է երկրորդ վանկի վրա (ւ֊ւ X ), քորեի դեպքում, որ կրկին երկվանկ է, շեշտն ընկնում է առաջին վանկի վրա (± յ)։ Անապեստը նույնպես ունի իր տարատեսակները՝ բուն անապեստը (լյլյլյ), ամֆիբրաքոսը (լյ X Ա), դաքտիլը Լ±. սս/)։ Պետրոնները դասակարգվում են թվային հաջորդականությունների սկզբունքով՝ առաջին պեոն (ւսսս), երկրորդ պեոն (լյլլյլյ), երրորդ պեոն (լյլյ X ւ—ւ), չորրորդ ւդեոն (սսս X)։ Պենտոնները բանաստեղծական տողաչափերում միշտ չէ, որ կայուն դրսեւորումներ են տալիս։ Հայ դասական պոեզիային շատ ավելի հատուկ է յամբանապեստյան որակը, մնացածները կամ հազվագոյուտ են, կամ էլարեւմայանի շինծու ընդօրինակումներ։ԱԶԱՏ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆ խշրտԱԵրշ) Նոր երեւույթ է պոեզիայի մեջ։ Ռուս եւ եվրոսրսկան պոեզիայում ազատ բանաստեղծության օրինակներ են տվելէմիլ Վերհարնը, Բալմոտը, Բրյուսովը, Բլոկը, Վոլոշինր, մեզանում՝ Սեծարենցր, Սիամանթոն, Չարենցը։ Ազատ բանաստեղծության մեջ լրիվորեն ապահովվում է տողի արտասանական ազատությոնը հատկապես մտքին համարժեք