Ընձենավոր - Նախերգանք (Վահան Տերյան)

ԸՆՁԵՆԱՎՈՐ^{[Ն 1]}

ՆԱԽԵՐԳԱՆՔ

Թարգմանություն ՎԱՀԱՆ ՏԵՐՅԱՆԻ

1 Նա, որ ուժով ամենազոր հաստեց երկնի կամարն անհուն,
Շնչեց վերուստ և տվեց շունչ ամեն շնչի տիեզերքում,
Պարգևեց մեզ հողն ու տեր ենք անեզրության այս բազմագույն^[1],-
Նա է կարգում^[2] երկրում արքա ի պատկեր յուր և յուր հանգույն։

2 Տերըդ միակ, որ կերտեցիր կերպով հաստատ ամեն մարմին,
Տո՛ւր զորություն, լե՛ր օգնական, որ տապալեմ սատանային,
Տուր խենթության սիրահարի, հուր-սեր անշեջ մինչև շիրիմ,
Տուր թողության այն աշխարհում անթիվ, անթվելի իմ մեղքերին^[3]։

3 Առյուծին է վայել վահան, նիզակ ու սուր․ ահա, արքադ^[4],
Թամար-արև արքայուհի, ում այտն է լալ, ում վարսն ագաթ.
Կըհանդգնե՞մ արդյոք գովել քեզ իմ երգով, արևի հատ,
Քեզ, ում նայողն, արդարապես, վայելում է^[5] շաքար ու կաթ։

4 Երգենք Թամար արքայուհուն, լալով արյուն-արցունք առատ,
Նրան ձոնած երգըս՝ ընտիր, և ինձ թանաք լճերը սաթ,
Ու գրիչ ինձ՝ դողդոջն եղեգ, երգըս որպես սուրսայր մի խայթ
Թող լսողի սիրտը մեխվի, ճեղքե որպես տեգ մի պողպատ։

5 Պատվիրեց, որ գովեմ իրան երգով անուշ ու ոլորուն,
Իր հոնքն աղեղ, թարթիչը նետ, սաթ-վարսն ու լալն իր շուրթերում,
Ատամնաշարն իր գեղանի, բյուրեղներից^[6] հյուսված սիրուն.
Չէ՞ որ արճին գնդանին էլ մուրճը կարծր քար է փշրում։

6 Արդ պետք է ինձ երգիս համար սիրտ և լեզու, արվեստ ճարտար,
Թող ուժ տա ինձ, նա՛ թող օգնե, իր ձեռքին է^[7] միտք ու հանճար,
Այնժամ կօգնենք Տարիելին։ Հիշելու ենք^[8] երեք պայծառ
Հսկա-հերոս միմյանց եղբայր, որպես գերի իրար խոնարհ...

7 Ում աչքերը չեն ցամաքում լալով ցավից դառն ու անճար,
Եկե՛ք, ում որ բախտ է ընկել Տարիելի բախտը դժվար.
Կընստեմ հեգ Ռուսթավելիս^[9], կերգեմ խոցված ես չարաչար
Եվ ինչ որ ցարդ զրույց էր պարզ, պիտի դառնա մարգարտի շար։

8 Սիրահարը^[10] պիտի լինի արևի պես չքնաղ ու վառ,
Առատաձեռն և ունևոր, ազատ դյուցազն ու զորավար,
Կռվում հաղթող, երկարամիտ^[11], մտքով հարուստ, լեզվով ճարտար.
Ում լիովին չի տված այս — չի կարող լինել սիրահար։

9 Սերն է դյութիչ և սքանչելի, խորախորհուրդ է և դժվար
Չըպետք է նույն դասը դասել և ցանկասեր և սիրահար.
Սար ու ձոր կա երկուսի մեջ, տարածության օվկիան անծայր.
Լավ լսեցեք իմ խոսքը դուք և մի խառնեք դրանք իրար^[12]...

10 Սիրահարը^[12] շնացող չէ, նա հաստատ է, հավատարիմ,
Ախ է քաշում յարից բաժան և անդադար հիշում յարին,
Թեկուզ լինի խիստ ու դաժան, յարն է տերն իր, ինքը գերին.
Ի՞նչ են գգվանք, զրկանք, համբույր, երբ չկա սեր, սիրտ մտերիմ։

11 Ով սիրում է այսօր մեկին, վաղն ուզում է սիրել նոր յար,
Ով չի մաշվում յարից բաժան, չասեք նրան դուք սիրահար.
Խակություն է, տղայություն, սերը խաղ է նրա համար,
Իսկը նա է, ով զսպում է իր երկրային ըղձերը վառ։

12 Ճշմարիտ սերն իր վիշտը միշտ թաղում է խոր, պահում թաքուն.
Յարից բաժան՝ հոգով իր հետ մենություն է քաղցր իր հոգուն,
Յարից հետո խելակորույս մեռնում է նա, վառվում անքուն։
Թեկուզ արքան թափե զայրույթ, յարի առաջ հեզ ու խոնարհ^[13]։

Նշումներ

1. Թարգմանությունը բերում ենք ըստ Պողոս Մակինցյանի հրատարակության՝ նրա իսկ տարընթերցումներով ու տողատակի ծանոթագրություններով (տե՛ս «Նորք», գիրք աոաջին, Եր., 1922, էջ 117–1)։

Ծանոթագրություններ

1. Որ պարգևեց երկիրը մեզ անեզրությամբ իր բազմագույն։
2. Նա է կարգել։
3. Տուր թողություն այն աշխարհում անթվելի իմ մեղքերին
4. Լոկ առյուծին վայել է սուր, տեգ ու վահան, ահա արքադ։
5. «Վայելում է»-ն ստորագծած է կարմիր թանաքով, ինչպես արված են բոլոր բերված ուղղումները։ Երևի թարգմանիչն այդ բառը համարել է անհաջող, սակայն ավելի հաջողը չի գտել։
6. Բյուրեղափայլ
7. Ստորագծված է
8. Ստորագծված է
9. Րուսթավեցիս
10. Ստորագծված է
11. Համբերատար
12. Ստորագծված են
13. Վերջին երկու տունը քաղում ենք սևագրությունից։ Թարգմանիչն այնքան թերի է համարել, որ չի արտագրել նախընթաց տողերի հետ, որոնց սևագրությունն արտագրելուց հետո, ըստ իր սովորության, ոչնչացրել է։ Այս երկու տուներն ունեն բաղմաթիվ վարիանտներ, որ ավելորդ համարեցինք այստեղ մի առ մի մեջ բերել։