ՀՍՀ/Այրում (պրոցես)
| ← Այրուձի | Հայկական Սովետական Հանրագիտարան
|
Այրում (ավան) → |
ԱՅՐՈՒՄ, արագ ընթացող քիմիական ռեակցիա, որն ուղեկցվում է մեծ քանակի ջերմության անջատումով, հաճախ նաև լուսարձակումով։ Ա. բարդ ֆիզիկաքիմիական երևույթ է, սովորական օքսիդացման–վերականգնման ռեակցիա և ինքնարագացող պրոցես։ Վերջինիս պատճառը անջատված ջերմության կուտակումն է և Ա–ի շղթայական բնույթը։ Շատ մեծ ինքնարագացումով ընթացող Ա. առաջացնում է պայթյուն (տես նաև Շղթայական ռեակցիաներ)։ Գազերի առկայության դեպքում Ա. ուղեկցվում է բոցով։ Առօրյա կյանքում ավելի հաճախ հանդիպում են Ա. թթվածնում (օդում)։ Ա. տեղի է ունենում նաև առանց թթվածնի (օր. մետաղների և ջրածնի այրումը քլորում ևն)։ Գործնական նշանակություն ունի վառելանյութերի (ածուխ, նավթամթերքներ, բնական և արհեստական այրվող գազեր) Ա. օդում։ Ա. սկսելու համար սովորաբար հարկ է լինում վառելանյութը նախապես բոցավառել (տաքացում, կայծ ևն)։ Որոշ նյութեր համապատասխան օքսիդիչի առկայությամբ կարող են ինքնաբոցավառվել (օր. սպիտակ ֆոսֆորը օդում ինքնաբոցավառվում է 60°C–ում, ֆոսֆինը՝ սենյակային ջերմաստիճանում)։ Հրթիռային տեխնիկայի զարգացմանը զուգընթաց կարևոր նշանակություն է ստանում հեղուկ և պինդ վառելանյութերի Ա. հեղուկ օքսիդիչների առկայությամբ։