Հայկական Համառոտ Հանրագիտարան/Հաբանդ Մյուս

← Հաբանդ (Աղվանք)

Աղբյուր՝ Հայկական համառոտ հանրագիտարան

Հագարու →

ՀԱԲԱՆԴ ՄՅՈՒՍ, գավառ Մեծ Հայքի Արցախ նահանգում, Կարկառ գետի աջափնյակից մինչև Դիզափայտի լեռները և Քիրսի լեռնաշղթայից մինչև Մուխանք դաշտի արևմտյան եզերքը։ Հ-ի տարածքը մոտավորապես համապատասխանում է ներկայիս ԼՂՀ Մարտունու և Հադրութի շրջաններին։ Հ-ի Ամարաս ավանի եկեղեցին և վանքը հիմնադրել է Գրիգոր Ա Լուսավորիչը։ Այնտեղ է ամփոփվել Գրիգորիսի (Գրիգոր Ա Լուսավորչի թոռը) աճյունը, որի վրա V դ․ Վաչագան Գ Բարեպաշտ թագավորը կառուցել է Ս․ Գրիգորիս մատուռը։ Նշանավոր էր Հ-ի Գտիչ կամ Քթիշ բերդավանը (ներկայիս Հադրութի շրջանում)` համանուն և եպիսկոպոսանիստ վանքով։ Գտիչից ոչ հեռու (ներկայիս Տող և Տումի գ-երի մոտ) գտնվող Գորոզ բերդավանի (հայտնի է VIII-IX դդ․) անունով հայ քերական-մեկնիչները (Համամ Արեվելցի, Վարդան Արևելցի և ուր․) հաճախ կոչել են բովանդակ Հ․, իսկ «Գորոզու բարբառ» ասելով հասկացել առհասարակ Արցախի բարբառ։ Ուշ միջնադարում Հ․ վարչականորեն բաժանվել է Դիզակի (հվ․ մասը) և Վարանդայի (հս․ մասը) գավառների` համանուն մելիքություններով, որով մոռացվել է գավառի հնագույն անվանումը։