Մասնակից:Անունով խմբագիր/Անդրանիկ, այսինքն՝ առաջամարտիկ

Որպես սկիզբ,
կամ` նախ ծանոթացման կարգով...

Անդրանիկ Գրիգորյան. ծնվել է 1967-ի հունիսի 8-ին, Մարտակերտի շրջանի Կոճողոտ գյուղում: Սովորել է տեղի միջնակարգում, այնուհետև` Ներքին Հոռաթաղի թիվ 120 պրոֆտեխուսումնարանում. մասնագիտացել է որպես էլեկտրազոդող, բայց խաղաղ աշխատանքով զբաղվելու բախտ տրված չէր նրան, քանի որ արդեն պարզ երևում էր, որ «կուտակվում են ամպերը պատերազմի ու մահի»: Հենց առաջին օրերից էլ ընկավ արցախյան շարժման հորձանուտը: Իսկ երբ սկսվեցին մարտական գործողությունները, նա արդեն իր իսկական դերի մեջ էր: Տիրապետում էր զենքի բոլոր տեսակներին և օգտագործում էր բոլորն անխտիր: Մասնակցել է մարտական բազում գործողությունների` Քելբաջարից մինչև Ղուբաթլու: Լինելով Մարտակերտի պաշտպանական շրջանի զինվոր, հիմնարար մասնակցություն է ունեցել Օմարի լեռնանցքի պաշտպանության և շրջանի գյուղերի ազատագրման գործում:

Վիրավորվել է բազմաթիվ անգամ: Բուժման մասին երբեք չի մտածել: Չի լսել տնեցիների, հատկապես` մոր հորդորները, և վիրավոր վիճակում էլ շտապել է ճակատային գիծ` ընկերների մոտ: Հասանղայայի ազատագրման համար մղվող մարտը 1994-ի ապրիլի 18-ին` վերջինն էր Անդրանիի համար: Այս անգամ էլ մարտադաշտ էր եկել դեռ բեկորները մարմնի մեջ, գնդակը` կրծքի տակ:

...Անհավասար մարտում մեր պաշտպանական ուժերը հարկադրված ետ են քաշվում, և` առանց կորստի, քանի որ անխափան էր գործում Անդրանիկի գնդացիրը: Բայց զոհ, այնուամենայնիվ, եղավ` հակառակորդի դիպուկահարի գնդակից ընկավ Անդրանիկը, իր հետ գերեզման տանելով անկատար երազների մի ամբողջ աշխարհ...

...Եվ հետո`

Բարև, եղբայրս։

Ստացա նամակդ: Կարճ գրված նամակդ: Դե` կարևորը կարճն ու երկարը չէ: Կարևորը գրելն է. նստիր ու գրիր: Երկու րոպեում, երկու տողով: Երկար հարկավոր չէ: Գրիր, որ լավ ես: Ու` վերջ: Միայն ես իմանամ, որ լավ ես: Ու` վերջ: Ես էլ կարճ եմ գրում. մենք բոլորս լավ ենք: Սամվելը չարաճճիություններ է անում, ամբողջ օրը տարվում է խաղով, դասերը սովորելուն քիչ ժամանակ է հատկացնում: Սուսանը փոխադրվել է երրորդ դասարան: Ամբողջ օրը ուշքն ու միտքը դասերի վրա է, մեկ էլ տեսար` սկսում է ոտանավոր մտմտալ, բայց թղթին չի հանձնում:

Իսկ Մարիամիկը... Ամբողջ օրը բակի երեխաների հետ է: Վազվզում է անհոգ: Դու չես տեսնում դա, չես լսում (լինե՜ր այնպես, որ տեսնեի՜ր, լսեի՜ր):

Դու էլ գիտես երևի, եղբայրս, որ կարևորն ապրելն է, ապրիր: Ապրիր մինչև վերջ, ինչքան կհերիքի ավյունդ, կամքդ, կարողությունդ: Ու կռվիր, կռվիր մեր ոխերիմ թշնամու դեմ: Այն թշնամու, որ համարձակվել է մտնել մեր գյուղը, մեր տունը ու թալանել բոլորիս կայքը, ունեցվածքը: Բայց մի բան թալանել չի կարողացել` մեր ուժը, մեր կամքը, մեր հայրենասիրությունը: Ներիր, ես ինքս ինձ հետ եմ խոսում. չեմ կշտամբում քեզ, իսկ դու հիշիր, որ քո ցավն իմն է նաև, քո տառապանքն իմ հոգին ավելի է հողմահարում...



...Ես ութ տարեկան երեխա էի, երբ որպես բարի ավետիս և ի լուր ամենքի` ազդարարվեց քո ծնունդը: Դեռ մինչև այսօր ականջներիս մեջ զիլ-զանգ ծլնգում է այդ զայնը: Ու որոշեցի հենց այդտեղից էլ սկսել...

...Հազար իննհարյուր վաթսունյոթ թվի

Հունիսի ութի վաղ առավոտյան

Դեռ քնաթաթախ գյուղի ականջում

Հնչում է մի ձայն:

Եվ կիսամութում ձայնն այդ ալիքվում,

Պատեպատ խփվում, փնտրում բաց դռներ.

- Լսեե՜ք, մեր Լենան մի ոսկեգանգուր

Տղա է բերեե՜լ...

Ձա՜յնն է ալիքվում մոր աչքերի մեջ:

Երկունքի ցավից կարծրացած-լցված

Երկու պիրկ կաթիլ իրար հրելով

Գլորվում են ցած...

Ձա՜յնն է ալիքվում...

Ու հայրը տուն է շտապում կրկին,

Հայրը` խնդության պարկը շալակած

Շտապում է տուն, որ իր բալիկին

Տեսնի ժամ առաջ:

Իսկ մանկիկն անհոգ վերուվարում է

Ոտ ու թաթերի կապանքները պինդ,

Ու նայում, նայում մի լուռ հայացքով`

Աշխարհին անհայտ...

Այդպես սկսեցի ու թողեցի կիսատ: Հետագայում, իհարկե, 1994-ի մայիսին: Իսկ այդ օրը` երբ դու ծնվեցիր, ես դեռ ընդամենն ութ տարեկան և իմ տղայական հրճվանքին չափ ու սահման չկար` ինձ եղբայր է ծնվել, ուրեմն` մենակ չեմ լինելու աշխարհում:

Այդպես, օր-օրի մեծանում էիր դու անհոգ ու գեղեցիկ, նաև անհանգիստ, որի համար էլ` հանդում խոտի դեզ վառվեր կամ թե լիներ մի ուրիշ պատահար, անմիջապես քեզ մատնացույց կանեին, իբր` նա կլինի, ուրիշ` էլ ո՞վ: Ու այդպես` կռվելով քո մանկության հետ, դու մեծացար: Մեծացար` մանկությունից ճաշակելով երեխայական կռիվների դառնությունը, նաև` հաղթանակների բերկրանքը:

Մի օր էլ, երբ Մարտակերտի դաշտային օթևանում լարախաղացի ծաղրածուն մարտահրավեր նետեց քո հասակակից մի խումբ տղաների` բոլորը ետ ընկրկեցին, բայց, երբ խմբից մեկը համարձակ քայլերով մոտեցավ դեպի ծաղրածուն` ժողովուրդը լարվեց` ո՞վ է, ո՞ւմ տղան է: Պատասխանն, իհարկե, պատրաստ կար` ո՞վ կլինի, Արսենի Անդրանիկ տղան: Եվ քո անունն էլ այնքա՜ն սազական էր քեզ: Անդրանիկ, այսինքն` քաջ, աներկյուղ, անվարան: Անդրանիկ, այսինքն` առաջնեկ, առաջնային, առաջամարտիկ: Ամեն տեղ ու ամեն ինչում` Անդրանիկ: Ամեն տեղ ու ամեն ինչում` իր բարձրության վրա: Եվ եթե Անդրանիկ, ապա` զինվոր, որովհետև ոխերիմ է մեր թշնամին, ինչպես օձը, և թույն է նրա ամեն մի քաղցր-մեղցր սիլի-բիլին: Պատերազմ լինի, թե խաղաղ ժամանակներ: Դու գիտեիր այդ, ոչ միայն` երբ «կատարդ կարմրում էր», այլ նաև սթափ վիճակում:

Ու շատ են եղել դեպքեր, երբ ընկերներիդ առաջարկում էիր. «Չգնա՞նք` թուրք ծեծելու»: Իսկ թուրք` ինչքան ասես: Մորեխի նման լցվել էին Մարտակերտի ձորերը: Լցվել էին ալիևյան-կևորկովյան կլանի «արժանի» կամակատարների` մամունցա-բադունցականների բացարձակ թողտվությամբ:

— Այսօր ամսի քանի՞սն է,- Մարտակերտի ավտոկայանի տարածքում ընկերոջդ` Գագոյի հետ կանգնեցնում ես մի պատահական թուրք երիտասարդի:

— Ապրիլի 24-ը:

— Գիտե՞ս` ինչ օր է այսօր:

— Ի՞նչ օր է,- հարցին հարցով է պատասխանում թուրքը:

— Հիմա կասեմ,- ու փորին մի լավ որ հասցնում ես` իսկույն կուչ է գալիս տեղում: Իսկ մի հատ էլ, որ դնչին է ստանում` փռվում է գետնին: Նրան «լավ» ես հիշեցնում, թե ինչ օր է ապրիլի 24-ը, այնպես, որ մինչև կյանքի վերջը չմոռանա:

Ու այդպես` միշտ, և դա աննկատ մնալ չէր կարող: Լրտեսական ամենատես աչքը հասցեատիրոջն էր հասցնում քո ամեն մի քայլի «ծավալուն արձանագրությունը» և մի օր էլ ամենակարող ձեռքը քեզ «վռնդեց դրախտից»: Բայց դու գիտեիր, ի սկզբանե, որ վաղ թե ուշ` կպայթի այն, ինչը պիտի պայթեր: Տերևի համար` պիտի պայթի բողբոջը, ծաղիկ դառնալու համար` կոկոնը, սե՛րմը պիտ պայթի, որ արտում հասկը շատանա: Ազատ ու անկախ ապրելու համար` համբերության բաժակը` ժողովրդի ցասո՛ւմը պիտի պայթի:

Եվ` պայթեց: Ի լուր աշխարհի և ամենեցուն: Ժողովուրդը հորդաց, լցվեց փողոցները: Հրապարակները ծովի էին նմանվում` մերթ խաղաղ, ալիք-ալիք կոհակվում էին, մերթ էլ այնպիսի փոթորիկ էր լինում, որ «ծովը» մակընթացություն ու տեղատվություն էր ապրում: Տեղատվությունն, իհարկե, հազվադեպ էր ու ժամանակավոր, իսկ մակընթացությունը կասեցնել հնարավոր չեղավ ոչ մի հակազդող ուժի կողմից: Եվ ինչքան տարածքներ յուրացրել էր թուրքը խորհրդային խաղաղ ժամանակներում` մակընթացության բերանն ընկան:

Դու էլ այդ ծովի մեջ էիր, եղբայրս, մակընթացության առաջնամասում` քո գնդացրով, քո ֆագոտով, քո նռնականետով, քո... Բոլոր զենքերը քոնն էին, որովհետև արծվի սիրտ ունեիր և արծվային քո կարողություններով ամենուր եղար` Օմարից մինչև Ղուբաթլու, Լաչին, Աղդամ, Քելբաջար... Օմարի ձյուներում ցրտահարել ես ոտքերդ, Արաքսի ջրերում լվացել-տաքացրել: Երբեք չես ձգտել փառքի, պարգևի` առավել ևս: Քո պարգևն աստվածատուր էր` լինել քաջ ու համարձակորեն նետվել գրոհի:

Մարտը քո տարերքն էր, թշնամուն ոչնչացնելը` ամենամեծ ցանկությունդ: Դու մինչև վերջ մնացիր այդպիսին: Ու մի օր էլ... սպառվեցիր, որովհետև կյանքում անսպատ ոչինչ չկա: Սուտ է, երբ ասում են` «ձայնդ անսպառ»: Սպառվում է ոչ միայն ձայնը, անգամ ծովի ջուրը: Անգամ հսկա ժայռերն են քայքայվում ու վերածվում մանրահատիկ ավազի: Դու բացառություն լինել չէիր կարող ու գիտեիր դա:

Բայց ես, եղբայրս, քեզ երբեք չեմ տեսել, կներես, եթե ասեմ` դիակի «դերում»: Դու բեմական շատ դերեր ես սիրել, արտասանություն, բայց այդ մեկը քեզ համար չէր, չէր սազում պարզապես: Դրա համար էլ չեմ հավատում, թե իբր քո կյանքի մի որոշ ժամանակահատվածում դու նաև... դիակ ես եղել: Ես տեսել եմ քո գերեզմանը միայն: Պարզապես, ինձ ասել են, որ դա... քոնն է: Միայն` այդքանը: Իսկ ուսանողական ընկերս` Լյովան, մարմարի վրա դաջել է քո հերոսական կերպարն ու պահ տվել հավերժին:

...Ու պոռթկացել է բողոքն առ Աստված, առ Քրիստոսն.

Քո արածը քեզ դո՞ւր եկավ, Քրիստո՛ս,

Իմ եղբորը դու ո՞ւր տարար, Քրիստո՛ս:

Ի՞նչ խաղ էր սա, որ խաղացիր իմ գլխին,

Թե՞ իմ եղբոր կարիքը կար, Քրիստո՛ս:

Թե՞ իմ եղբոր պատկերն էիր ուզում դու

Դարձնել պարզ ու աստղանկար, Քրիստո՛ս:

Ու նայում է ինձ իր պայծառ նկարից,

Նկա՞ր, չէ, դա արցունքս է պաղ, Քրիստո՛ս:

Արցունքս է դա` կաթիլ-կաթիլ ծովացած,

Պիտի խեղդի ծովն այդ քեզ, գա՛ռ, Քրիստո՛ս...

Իսկ դու անընդհատ ուզում էիր գնալ.

...Ընկերներս այնտեղ`

Մարտադաշտում ահեղ,

Ես չե՛մ կարող մնալ,

Ես գնո՜ւմ եմ, մայրի՛կ:

Չնեղանա՛ս ինձնից,

Որ թողի քեզ մենակ,

Ես դեռ կգա՜մ մի օր,

Ես դեռ կգա՜մ:

Դու սպասի՛ր հույսով,

Դու սպասի՛ր, մայրի՛կ,

Հաղթանակի՛ն մեր մեծ

Ու քո որդուն:

Ես դեռ կգա՜մ մի օր,

Ես դեռ կգա՜մ:

Իսկ թե հանկարծ...

Հանկարծ եթե... չգամ`

Դու չլացե՜ս, մայրի՛կ,

Դու կսպասես հույսո՛վ,

Ես դեռ կգա՜մ,

Կգա՜մ,

Կգա՜մ,

Կգա՜մ...

...Կգաս: Կգաս` որպես անուրջ, որպես քաղցր հուշ, որպես տարեմուտի քաղցր երազանք: Կգա՜ս...

Պատել է սիրտս մի հի՜ն դառնություն ու քե՛ն,

Եկել չոքել է բակում Նոր տարին արդեն:

Եկել` չոքել, ուր-որ է` դուռս կբախի,

Սամվել տղաս կբացի դուռն առանց վախի:

Եկել` չոքել է, սակայն եղբայրս չկա:

Բայց թվում է` ուր-որ է, հենց հիմա կգա:

Կգա ու ճիշտ վայրկյանին դուռս կբացի,

Եվ կարոտած տանս հետ կնստի հացի:

Կգա: Սակայն անցնում է վայրկյանը նշված,

Հին է դառնում նոր տարին, տխո՜ւր ու... անցա՛ծ:

Ու չի գալիս եղբայրս, դառնությո՜ւն է ծով:

Լուռ անցնո՜ւմ են օրերս` տխուր ու մոլոր:

Լուռ անցնո՜ւմ են օրերս... Սիրտս ցա՛վ է զուր,

Ուրախանալ չի՛ թողնում տխրությունս լուռ:

Չես գալիս... Ուրեմն` աներկրային ես դու, բայց և` ծաղիկ ու ծիլ ես, ծառ ու հող ես դու, նաև... արձան ես: Նաև` երգ ես դու շուրթերին մանկանց և ինչ էլ պատմեն նրանք քո մասին` իրական է և լցված հավատով...

...Սամվելիկի պատմածից`

...Իմ հորեղբայր Անդրանիկը

Շա՜տ է սիրել Հայրենիքը:

Երբ Արցախ է թուրքը մտել`

Նա զինվոր է իսկույն գրվել:

Գնդացիրն իր ուսն է առել

Ու Մարտակերտ իսկույն հասել:

Մերթ` Մաղավուզ, մերթ` Մոխրաթաղ,

Մեծշեն, Օմար ու Գյուլաթաղ:

Ուր եղել է` կռվել է նա,

Ուր կռվել է` հաղթել է նա:

Ու պարտվել է թուրքը նորից,

Փախել մեր շեն Կոճողոտից...

...Սուսանիկի պատմածից`

...Իմ հորեղբայր Անդրանիկը

Զոհվել է մարտում,

Պաշտպանելով Հայրենիքիս

Սահմաններն անքուն:

Քա՜ջ է եղել մարտի դաշտում`

Գնդացրորդ արի,

Կռվել է, որ հի՜ն Արցախիս

Ծուխը չմարի:

Կռվել է ու... հաղթել թուրքին`

Զոհվելո՜վ անգամ,

Ու գրկել է սիրող մոր պես

Մայր հողը նրան...

...Մարիամիկի պատմածից`

...Իմ հորեղբայր Անդրանիկը

Ինձ Մարիամ է անվանել,

Պաշտել է շատ Աստվածամորն

Ու Աստծուն է նա պաշտել:

Բայց եղել է կռիվ մի մեծ,

Ավեր, արյուն ու թալան,

Ու նետվել է նա թեժ մարտի.

— Տեր Աստվածն ինձ պահապա՛ն...

Աստված, սակայն, չի պահպանել`

Նա զոհվել է այդ մարտում,

Իր արյունով փրկված հողը

Հայավարի է ծաղկում...

...Երբ խաղում ենք ընկերներով`

Սուտ չեմ խոսում ես բակում,

Միշտ երդվում եմ` «Աստված վկա»,

Ու երդումս չեմ խախտում...

...Անդրանիկի պատմածից`

...Իմ հորեղբայր Անդրանիկը

Ինձ իր անունն է թողել,

Մեկ էլ` փրկված Հայրենիքը,

Որը նա շատ է սիրել:

Եվ զոհել է կյանքը ջահել,

Որ ապրի Հող-հայրենին,

Ու միշտ պարտվի թուրքը վայրի`

Մեր ոխերիմ թշնամին:

...Ես էլ շուտով կմեծանամ,

Իսկ թե կրկին թուրքը գա`

Չեմ երկնչի մարտի դաշտում

Լինել քեզ պես, հորեղբա՛յր...

Մի՛ զարմացիր, եղբայրս: Այո՛, ա՛յս Անդրանիկին դու չես տեսել: Նա ծնվել է քո զոհվելուց երկու տարի հետո միայն և այսօր դեռ մեկուկես տարեկան է: Իր առաջին բառերն է թոթովում փոքրիկ Անդրանիկը, իսկ դու չես լսում, անհաղորդ ես այս ամենին ու անտարբեր, սակայն ոչ անմասն, որովիետև ամեն անգամ, երբ արտաբերում եմ նրա անունը` սիրտս կծկվում է ցավից, բայց և իսկույն զգաստանում եմ այն մտքից, որ թեկուզ գոնե այդպես` կարողանում եմ հաղորդակցվել քեզ հետ: Դու միշտ կաս, դու ապրում ես, ու ամեն օր կարողանում եմ զրուցել քեզ հետ` դիմելով այդ փոքրիկ արարածին: Նա էլ, քեզ նման, ոսկեգանգուր է ծնվել, և, կներես, եթե ասեմ` ապրելու է քո փոխարեն: Ո՛չ, դու քո՛ կյանքն ունես: Օրը` օրին, տարին` տարուն գումարվելով ավելանալու է տարիքդ, սակայն միշտ մնալու ես 27-ամյա երիտասարդի դիմագծերով: Նա ապրելու է ի՛ր կյանքով, բայց` անընդհատ հիշեցնելով քո գոյությունը...



Ներիր, եղբայրս: Ես ինքս ինձ հետ եմ խոսում: Իսկ դու հիշիր, որ կարևորը դիմանալն է: Դիմացիր բոլոր նկրտումներին, որ մեր դեմ նյութում է ոխերիմ թշնամին: Չգիտեմ` էլ ինչ գրեմ: Դու գրիր: Գրիր, որ լավ ես: Գրիր, որ ես էլ լավ լինեմ: Դու գրիր, որ ուրախ ես: Գրիր, որ ես էլ ուրախ լինեմ: Եվ շուտ վերադարձիր, որ նկարդ իջեցնեմ պատից` սիրտս թեթևանա, թե չէ` պատին նայել չեմ կարողանում...

...Հա, մոռացա ասել, որ Ալվարդն ամուսնացել է: Արդեն երեխա ունի: Տղա: Շա՜տ է երազել քո անունով կոչել նրան, որ միշտ իր կողքին լինես, չէ՞ որ քույրերի մեջ ամենաշատը նրան էիր սիրում:

Նա ու եղբայրը` միշտ միասին,

Թախծում է անվերջ եղբոր մասին,

Իսկ եղբայրն` անմասն այս ամենին...

Տխո՜ւր են անցնող օրերը սին:

Անուշիկն ու Արևիկը վերջերս միայն կարողացան գալ ռուսաստաններից:

Հետամուտ էր Անուշիկին ցավը խելագար,

Այն աստիճան` նույնիսկ եղբոր գերեզման չկար,

Հեռուներում էլ չէր կարող, մի օր էլ եկավ,

Գերեզմանից զոհված եղբոր կարոտը առավ...

...Արևիկն էլ է թախծում անվերջ,

Եղբայրացավը կրում իր մեջ,

Սակայն... մեկնել է հեռո՜ւ, հեռո՛ւ,

Թվում է` էլ չենք հանդիպելու...

Եկան ու տեսան վերջապես երեք տարեկան գերեզմանդ: (Բայց դե` քույրեր են, չէ՞, նրանց արցունքներից երևի լճեր են գոյացել այնտեղ):

Իսկ Անահիտի մասին չեմ ասում...

...Միշտ թեքվում էր Անահիտը եղբոր սնարին,

Օրորում էր, որ քնեցնի, բայց ինքն էր քնում,

Հիմա քնած է եղբայրը, տե՛ս, քանի՜ տարի,

Հիմա անհույս ցավից քրոջ քունը չի տանում...

...Դու նրան միշտ ես տեսնում` թեքված սնարիդ. մանուկ օրերից ես, չէ՞, նրա ուսերին եղել, մինչև մեծացել` տղամարդ ես դառել: Նա քեզ համար միայն քույր չէ` մայր էլ է եղել, դրա համար է, որ չի կարողանում հաշտվել հետդ` «այս ի՜նչ արիր»...

Եղբայրս, հայրիկն ու մայրիկը քո գնալուց հետո էլ ավելի են ծերացել...

Նկարին է նայում որդու`

Գուցե խոսի՞ մոր հետ թաքուն,

Հայրը գիտե` որդին չկա,

Ու... ծերանում են ակամա:

...Բայց դեռ դիմանում են, թեև ապրելը դժվարանում է...

Ուրիշ է՞լ ինչ գրեմ: Դու գրիր: Շուտ-շուտ: Երկու ազատ րոպե գտիր ու երկու տողում երկու բառով գրիր, որ լավ ես: ...Որ ես էլ լավ լինեմ: Այսքանը: Սպասում եմ:

Անկեզ կարոտով`

քո եղբայր ԱՐԻՍ

Հ.Գ. Մի կշտամբիր ինձ, եղբայրս: Մի ասա, թե ավելի արժանիները կան: Կան, իհարկե: Իսկ դո՞ւ ինչով ես պակաս նրանցից, ընդհակառակն` գուցե ինչ որ տեղ նաև ավելին ես արել, քան նրանք, ովքեր այսօր հերոսի դափնիներով են պսակված:

...Ծառայությունդ սկսել ես գյուղի ֆիդայական ջոկատի տղաների հետ, բոլորի աչքի առաջ ու բոլորն էլ տեսել են քո մարտական բարձր ոգին, պատրաստակամությունդ` ցանկացած հանձնարարության կատարման համար: Նույն ձևով ես դրսևորել քեզ հակատանկային դիվիզիոնում, «Ազատագրական բանակի» Վլադիմիր Բալայանի անվան ջոկատում, և, վերջապես, «Խալաստոյի» գումարտակում:

...Ամեն անգամ, երբ գյուղ եմ գնում, համագյուղացիները կշտամբում են ինձ.

— Ինչո՞ւ չես հետաքրքրվում,- ասում են,- Անդրանիկն իր արածի համար արժանի է կառավարական բարձրագույն պարգևի:

Իսկ ես, ի պատասխան, թոթվում եմ ուսերս.

— Ի՞նչ անեմ... Իսկ ո՞ւր են նրա մարտական ընկերները, մարտական կարևոր հանձնարարություններով նրան անընդհատ առաջին գծում պահող հրամանատարները...

...Ու թեև քո արածն ըստ արժանվույն չի գնահատվել, թեև չես արժանացել կառավարական բարձրագույն պարգևի` փույթ չէ, քանզի դու գիտեիր, որ անձնազոհության գնում ես ո՛չ հանուն փառքի, այլ` քո հայրենի երկրամասի ազատության ու անկախ գոյակցության համար: Իսկ ես այս գործին ձեռնամուխ եղա միայն ու միայն մոռացության մշուշը քո հիշատակից ցրելու նպատակով: Եվ քանի՜-քանի խիզախ քաջորդիներ, ովքեր հայրենիքի փրկության համար առանց երկմտելու զոհել են ամենաթանկը` կյանքը, այսօր հանիրավի մոռացության են մատնված: Նաև` անուշադրության: Նույնիսկ կան տղաներ, որոնց մասին երկու տող անգամ չի գրվել: Այդ գործում այսօր մեծ է մեր` ապրողների՛ս դերը, և մենք պե՛տք գտնվենք մեր բարձրության վրա, այլապես` վաղը ուշ է լինելու...

(...Ինչո՞ւ եղբորդ մասին մի տաք-տաք բան չես գրում` տպագրենք,- հուշում է թերթի խմբագիրը):

08.06.1997

(Այսօր քո ծննդյան օրն է, եղբայրս: Այսօր դու 30 տարեկան ես: Այսօր էլ, ինչպես 30 տարի առաջ, ականջներիս մեջ զիլ-զանգ ծլնգում է Լիզա աքայի աղջկա զրնգուն ձայնը.

— Մեր Լենան մի ոսկեգանգուր տղա է բերեե՜լ...

...Այսօր դու 30 տարեկան ես:

Շնորհավոր ծնունդդ, եղբայրս)...