Լեզուս արտույտ
Նորեկ գարնան՝
Ես քեզ համար
Աշուղ դառնամ,
Ասեմ՝ պատկոմ,
Սազի հնչյուն,
Հոգուս միջից
Խոսող թռչուն,
Նորեկ գարնան
Ծիլ ու ծաղիկ,
Լուսածեգի
Շող ու շաղիկ,
Քո ապերն եմ,
Ծով ու ծփանք,
Ինձ ականջ դիր,
Իմ սփոփանք:
Վաղուց արդեն
Հեքիաթ չի սա.
Իմ աչքերով
Ինքս տեսա,
Քանի՛ , քանի՛
Քաջ պատանի
Նոր-նորահարս,
Հեծած նժույգ,
Հեծած Պեգաս
Անմահական
Ջրի ճամփին,
Թե մեն-մենակ,
Թե խմբովին,
Մի անհոգի
Հրեշ, վիշապ,
Չար վհուկի
Կախարդական
Գավազանով
Ժեռ քար դարձան՝
Քարե արձան:
Էդ կռիվը
Միշտ կար ու կար.
Բորբոքվում էր
Հա՜ անդադար:
Պատանիներ
Ջահել-ջիվան,
Կանաչ-կարմիր
Վառ ծիածան՝
Էլի, էլի,
Ձիեր հեծան,
Անմահական
Ջրի համար
Հա՛ գնացին,
Հա՛ գնացին,
Էլ ետ չեկան,
Ու մնացին.
Անմահական
Ջուրն էլ մնաց,
Կյանքը ջահել
Էսպես գնաց:
Մնաց ծարավ
Խեղճ աշխարհը:
Ու չորացավ
Ինչպես քարը:
Եկավ տիրեց
Հոգու մի սով,
Արյուն, արցունք…
Կարիքը՝ ծով,
Թագավորներ
Խենթ-խելագար...
Կրքի, դիրքի,
Փողի պայքար...
Պատերազմներ
Անվե՛րջ, անծե՛ր...
Ընկան, մեռան
Ջահել ու ծեր:
Ո՜չ բահ բանեց,
Եվ ո՜չ թիակ,
Սարեր-ձորեր
Անթաղ դիակ:
Արյուն հոսեց
Գետը վուշ-վո՛ւշ,
Արյունն հյուսեց
Մեգ ու մշուշ:
Մեգ ու մշուշն
Անգործ քաթան՝
Ընկածներին
Մահապատան:
Դաշտերն անտեր...
Չկա՜ր մանգաղ,
Հասուն արտեր,
Կծղան, անքաղ,
Թափեց հասկը
Հատիկն հատ-հատ,
Արցունք աչքի
Կաթեց կաթ-կաթ:
Պարտեզ, այգի
Ավեր-վերան...
Նախշուն հավքեր
Սևավորվան,
Բույն չտեսան
Ծառի վրան,
Ձագ չտեսան
Ծառի վրան,
Մըխմըխացին
Ու քրքրան,
Ու թափեցին
Ուրուն-ուրուն
Խաս-խաս փետուր,
Կուց-կուց արուն,
Ու թափեցին
Արցունք բուռ-բուռ
Ժեռ աշխարհի
Ժեռ քարերին:
Եկավ խղճի,
Հոգու անկում...
Սովից մեռան
Ներքին հարկում,
Փո՜ղը, փո՜ղը
Միայն կանգուն,
Էն էլ վերի,
Վերի հարկում,
Ուր արևն է
Պայծառ փայլում,
Ուր զեխություն,
Շռայլություն:
Աշխարհն էսպես
Սուգ ու շիվան,
Չկա՜ր օրենք,
Չկա՜ր դիվան:
Բայց թե վերջ կար
Նաև չարին:
Դեռ չէր անցել
Հինգ-վեց տարին,
Եկավ, կանգնեց
Մեջտեղ բարին,
Որ ծնվել էր
Լաց ու կոծից,
Ծով արցունքից.—
Սրտի հուրքից,
Հոգուս կրքից,
Ներքին հարկից,
Մուրճի զարկից,
Խոփի զորքից,
Էդ բոլորի
Երկ-երկունքից՝
Մի վիթխարի,
Հուժկու հսկա,
Նրա գովքը
Անել չկա:
Հասակը՝ է՛յ,
Ամպի մեջ սար,
Վեհ գլուխը՝
Սարին գագաթ,
Կուրծքը՝ աչքի
Լայն հորիզոն,
Սարալանջը՝
Նրան ճակատ:
Եկավ կանգնեց
Մուրճը ձեռքին
Ու հուր հայացք
Գցեց չորս դին,
Զարկեց մուրճով
Մեկ թե երկու,
Ու ձայն տվավ,
Ձայնն ահարկու,
Ինչպես ջրվեժ
Թև-թափ առած՝
Ճղեց օդը
Համատարած:
— Ձե՜զ եմ ասում,
Մարդիկ սոված,
Ծարավ, բոբիկ,
Մերկ ու տկլոր,
Անտուն, անքուն,
Խեղճ ու մոլոր,
Անփորձ, անգործ,
Թափառական,
Հրից-սրից
Փախստական:
Ձե՜զ եմ ասում,
Գյուղացիներ,
Հողազուրկներ
Դառը դատող,
Դատարկ նստող:
Ձեզ եմ ասում,
Բնակիչներ
Նկուղների,
Բնակիչներ
Ներքին հարկի,
Բնակիչներ
Թացի-լացի,
Կեր-կերակուր
Աղտի, մրի,
Բուն բանվորներ
Զավոդների,
Նավթահանքի,
Ածխահանքի,
Ստորերկրյա
Մութ խորշերի,
Նեխված օդի.
Առավոտից
Մինչ առավոտ
Կանգնած ոտի,
Թոքախտիցը
Հյուծված թոքեր,
Մեքենայի
Լարված փոկեր,
Պրոլետարներ՝
Ողջ աշխարհի
Էսպես ապրել
Չի՜ լինի, չի՜:
Ձե՜զ եմ ասում,
Միանանք սերտ,
Զարկենք, փշրենք
Պարիսպ ու բերդ,
Հրեշ վիշապ
Չար վհուկին
Պոկենք, պռճկենք,
Անմահական
Ջուրը բերենք:
Խեղճ աշխարհին
Մի նոր կյանք տանք:
Դե՜հ, վեր կացեք,
Գնանք ու գանք:
Ձայնն ահարկու՝
Ամպի գոռոց,
Շունչը՝ այրող
Հրեղեն բոց,
Լեզուն՝ հատու,
Հավլունի թուր,
Խոսքը՝ ազդու,
Մահի սարսուռ...
Հոգու համար
Մի երկրաշարժ
Ցնցեց տեղից
Լեռներն անշարժ:
Ու կոչն հասավ
Քամու նման
Գյուղ ու քաղաք,
Շեն ու ավան:
Խեղճ գյուղացիք,
Քաղաքացիք,
Զավոդների
Բյուր բանվորներ,
Ածխահանքի
Մութ հորերում
Սև-սևացած
Գետնափորեր,
Ամեն չափի
Ու հասակի
Շահագործված՝
Ընչազուրկներ
Թևեր առան
Թևավորվան,
Ձի նստեցին՝
Ձիավորվան,
Զենք վերցըրին՝
Ձիավորվան:
Որը՝ մանգաղ
Ու գերանդի,
Որը՝ եղան,
Մահակ ու թի,
Որը՝ մուրճ, լոմ,
Քլունգ, փեդատ,
Որը՝ կացին,
Որը՝ ուրագ,
Որն հրացան,
Թուր ու դանակ,
Ոտի կանգնեց
Մի կուռ բանակ:
Ու աչքն արյուն,
Արնակալած,
Հոսանքն արճիճ
Կրքից հալած,
Թշնամու դեմ
Միշտ անսասան,
Էդ բանակը՝
Կրքոտ մասսան՝
Հազար լեզու,
Ջոկ ու տարբեր՝
«Կեցցե, կեցցե
Մեծն հոկտեմբեր»
Կանչ տալով, կանչ
Հոսեց առաջ:
Ոտքի ելած
Մասսաներին
Զսպել չկա,
Կուռ բանակը
Կրքոտ հսկա՝
Կալմեջ արավ
Չար վհուկին,
Շուրջ պաշարեց
Սարն ու բերդը
Ու մի գոռաց
Հոգուց ուժգին.
— Էս հետ մե՜րն է,
Մե՜րն է հերթը,
Հրեշ-վհուկ,
Եկանք, թաքի
Հասկը կտրող
Դաշտի գող մուկ,
Դու բռնություն,
Դու չար հոգի.
Հերի՜ք ոսկի
Սինու միջին
Դու խաղ անես
Քո պոչի հետ,
Ու աշխարհին
Ջրի տեղակ
Միշտ ուղարկես
Արյունի գետ.
«Կամ թե ջուրը
Անմահական,
Կամ թե սև մահ»,
Էս երկուսից
Մեկը հո կա՞:
Ասավ՝ զարկեց,
Հասավ՝ զարկեց,
Թափով զարկեց,
Չափով զարկեց,
Գիշեր զարկեց,
Ցերեկ զարկեց,
Կրակ դարձավ,
Դարձավ՝ զարկեց,
Կրակ դարձավ
Անտառն այրեց,
Խանձեց, խանձվեց,
Զարկեց, զարկվեց,
Ու զարկելով
Խլեց սարը,
Անցավ բերդին:
Բայց վհուկը
Իրեն հերթին
Դուրս էր եկել
Նույնպես մարտի,
Հնարքը տես
Էն կախարդի:
Ճամփին բերդի՝
Համատարած
Սուր ածելի,
Դժվար ճամփա,
Քար ու քռա,
Մացառներով,
Կառ փշերով,
Տատասկով լի:
Մասսան տժժաց
Է՜լ ավելի,
Հառաջ բերին
Բահ ու փեդատ,
Մուրճ ու կացին,
Քլունգ, ուրագ,
Ով ինչ ուներ,
Հենց նրանով
Ճամփա բացին
Արագ, արագ,
Ճար ու ճարակ,
Ցուլ, ցուլաձագ,
Թևերն արձակ,
Թռիչքն արձակ,
Հենց երկնքից
Խլած կայծակ՝
Զարկին հասան
Պողպատ բերդին:
Ասին՝ զարկե՜ք.
Հասան՝ զարկին,
Տեսան՝ զարկին,
Չափով զարկին,
Թափով զարկին,
Ծնկով զարկին,
Լնգով զարկին,
Ցերեկ զարկին,
Գիշեր զարկին,
Ընկան՝ զարկին,
Ելան՝ զարկին,
Ուժգին զարկին,
Կրկի՜ն զարկին,
Էլի՜ զարկին,
Էլի զարկին,
Հազարներով
Զարկին, մեռան
Մեռան, զարկին
Ու զարկելով
Բերդն էլ առան:
Ու կատարվեց
Մի մեծ հրաշք,
Մի զարմանք բան.
Հենց որ թափվեց
Էն չար հրեշ
Չար վհուկի
Պիղծ արյունը
Գետնի վրան,
Հին քաջերը
Անմահական
Ջրի ճամփին
Ձիավորներ՝
Ձիանց թամբին
Էստեղ, էնտեղ
Դարձած արձան
Թե մեն-մենակ,
Թե խմբովին,
Շունչ ստացան
Ու վեր կացան:
Շունչ կենդանի
Բյուր պատանի
Բարով, խերով,
Խաղով, տաղով,
Երգ ու պարով
Բանակի հետ՝
Հրեշ-վիշապ
Չար վհուկի
Սիրտը շամփրած
Թրի ծերին՝
Անմահական
Ջուրը բերին:
Բերին փրկանք
Խեղճ աշխարհին,
Ծարավ, պապակ
Թշվառներին:
Ու էն ջուրը
Անմահական՝
Կենդանարար
Ու փրկարար՝
Հին դարերի
Շփոթից խառ
Կաղապարեց
Մի նոր աշխարհ:
Ու աշխարհը
Ծաղկեց գարուն,
Քեզ պես կայտառ
Ու թրթռուն,
Քեզ պես կարմիր
Ու վառվռուն,
Հասավ ծաղկեց
Հեռու, հեռուն:
Ու շունչ տվավ
Ժեռ քարերին,
Ծաղիկ տվավ
Հովիտներին,
Շաղիկ տվավ
Ծաղիկներին.
Քեզ պես կարմիր
Ու թրթռուն:
Սիրտս հովիտ,
Ծաղկունք դալար,
Սերս բուրմունք,
Հոգիս քնար,
Լեզուս արտույտ՝
Էս նոր գարնան
Ես քեզ համար
Աշուղ դառնամ,
Վարդի կոկոն
Փոքրիկ պատկոմ:
