Որբուհին՝ որբին
Որբուհին՝ որբին
Իմացա թե ողջ ես դուն... Երեկ գիշեր,
Երջանկությունը հազար-հազար ծորակներով
հոգիիս մեջ հոսեցավ,
Երբ իմացա թե ողջ ես դուն...
Լուսամուտիս առջև նստած,
Աչքերս հառած կապարի գույն երկնքին,
Երբ լուսնոտի սևեռումով
Կ’ունկնդրէի սգահանդեսը կիսակործան ուռիներուն,
Պատանի մը՝ վիշտեն գունատ,
Այլ հրաբորբ ու ատելավառ աչքերով,
― Որ կ’երթար, ինչպես կ’ըսեր, իր ավերված
հյուղակին տեղ
Ապարանք մը կանգնելու,―
Պատուհանիս մոտեցավ,
Եվ իր ձեռքը ձեռքիս վրա,
Իբրև եղբայր մը հարազատ,
Գերեզմանե մը սպրդած ոգիի մը շշունջով՝
«Եղբայրդ կ’ապրի՛», ըսավ ինծի, «արևին տակ,
Վրեժին համար՝ եղբայրդ կապրի...»
Եվ իր մըռայլ վարսերն հովին՝
Կայծակնաթև անհայտացավ գիշերին մեջ։
Ո՜վ իմ եղբայրս սևաչվի ու բարձրաճակատ,
Կացինահար սերունդիս Հույսը մռայլ ու հըզոր,
Ինչպե՜ս արդյոք՝ պապենական մեր հրեղեն
և անբասիր ավիշով՝
Կատաղի և անզուսպ տատասկի մը պես կ’ընձյուզիս...
Օ՜, արդեն մանրիկ հոգիդ հինգ գարուններ համբուրել..
Ինչպե՜ս, ինչպե՜ս արդյոք՝ պրիսմակի մը պես կը շողաս,
Ու որբանոցիդ լուսամուտեն, ամեն գիշեր,
Խաղաղորեն ու քնատ աչքերով՝
Ցուրտ աստղերուն կը ժպտիս․․․
Ժպտե՛, եղբայր, դեռ մանուկ ես, դեռ սուրբ ես,
Դեռ անծանոթ է քեզի Վիշտը․․․
Հազար-հազար վիշապներու վրա հեծած՝
Տառապանքը ճամբան է, օր մը քեզի կը հասնի,
Հազար-հազար թևերով փաթթվելու մարմինիդ,
Ծոծրակեդ վար, սառած շունչով՝
Քու սերունդիդ արյունին սև հեքիաթը պատմելու․․․
Ժպտե՛, ժպտե՛, քաղցըր եղբայր, ցուրտ
աստղերուն և ամպերուն,
Վարդերուն բո՜ւյրը վայելե, հողին սույլեն գինովցիր․․․
Օր մը արյո՛ւն պիտի տեսնես և՛ աստղերուն
և՛ վարդերուն ծոցին մեջ․․․
Փոթորիկին որբերուն մեջ պիտի լըսես
Մեռելներուդ ձայնը գունատ․․․
ժպտե՛, ժպտե՛, սակայն վաղը,
Երբ սեգ ճակատդ իր առնական
պրկումներուն տիրանա,
Ու քեզի տան անկարելի ցավերու այս նամակը
արյունահոտ,
Ճերմակ հոգիդ պետք է ըլլա,
Ո՛վ մութ խլյակդ իմ ոսկեղեն Տոհմերուս,
Ճերմակ հոգիդ պետք է ըլլա կարմիր հոգի մը
մրրկահույզ
Որ օձի մը պես գալարվի՝ Ցավի, Ցասումի,
Ընդվզումի բոցերեն,
Ու խելահեղ ու մոլեգին,
Հայ Ասպետի ծիրանին ուսիդ,
Ու վրեժեդ տժգունած,
Այդ ապիրատ ոստաններեն փոթորկելով հեռանաս,
Դժոխածին նժույգիդ հետ,
Արարատի ձյուներուն մեջ հողմածածան
կարմիր Դրոշն համբուրելու․․․
Կարմիր Ուխտդ որոտալու․․․
Հոգիդ հիմա հինգ գարուններ համբուրեց․․․
Ինչպե՜ս, ինչպե՜ս կը տանջվիմ կարոտեն՝
Անգամ մը գեթ քեզ իմ կուրծքիս սեղմելու,
Ան գամ մը գեթ քու աչքերուդ հեշտանքին մեջ
մոռնալու,
Փշուր–փշուր փեռեկտված կուսությանս
Ոխն ու Վրեժն այսահարող․․․
Անբուժելի օ՜ կարոտներն հոգիիս․․․
Հյուծե՜ր եմ ալ. վեց ամիս է, ամեն օր,
Այս սգավոր թոքերեն շիթ-շիթ արյուն կը ծորի.
Իմ լլկված կողերուս մեջ, Ցավը սև բույնն է դրեր,
Քանի մ՚օրեն՝ հոգեվարքի հռնդյուններս կը սկսին․․․
— Օ՜հ, մի՛ դողար, եղբայրդ իմ, մի՛ տժգունիր,—
Զիս կալանող ցորենին փոսըս արդեն փորեր է
Նոճիի մը բունին տակ․․․
Այն գիշե՜րը, այն գիշե՜րը․․․
Դուն չես հիշեր, հե՜ք տըղա.
Օրրանիդ մեջ օրորուն,
Ապրիլի այն աստղածորան գիշերին,
Կը ննջեիր անխռով, դուն չե՜ս հիշեր․․․
Մեռա՜ն, մեռա՜ն, բոլորը մեռա՜ն
Մահով մը սև՝ ուր հոգի՜ն իսկ կը մեռնի․․․
Մեռա՜ն․․․― Այս բառեն ինչ ցուրտ հեգնանք մը
կը սողա հոգիիս մեջ —
Այս սուրբ բառը չի՛ պատկանիր այդ ահավոր,
անմարդկային դիակներուն․․․
Հոշոտեցին ու խեղդեցին ու այրեցին․․․
Մեր վաղեմի պապենական սեղանին վրա,
Ուր ամեն օր խաղաղորեն և աղոթքով կը ճաշեինք,
Անդամատված գլուխներ, բզկտված բազուկներ
Զետեղեցին քովե քով,
Ու, զերդ արբշիռ ուրվականներ,
Իրենց մռայլ կացիններուն վրա հենած՝
Քըրքջացին․․․
Ուղեղս կ՚այրի՝ ոգեվարող այդ աչքերուն
հիշատակեն,
Հոգիիս մեջ դեռ կը լսեմ հծծյունները իրենց ողբին․․․
Ա՛լ կարող չեմ քեզի գրել․․․
Հալած աչքերս գիշերին մեջ կը սուզվին․․․
Օ՜հ, տեսիլքն այս․․․
Հա՛յրս ահա․․․ զինք կը տեսնեմ․․․
Ուռիներուն տակ կը քալե խոնջած, տխուր քայլերով,
Սուրբի մը պես մելամաղձոտ ու նայվածքը
վիշտեն սառած․․․
Որչափ ծե՜ր է, որչափ տժգո՜ւյն․․․
Ուռիները կը փոթորկին, կը խենթենա՜ն․․․
Ան կը քալե, գլուխը ձիգ, տեսիլքն մը հալածական․․․
Օ՜, գիշերը կը կարմրի․․․
Ուռիներեն շիթ-շիթ արյուն կը կաթի․․․
Եվ այդ կարմիր անձրևին տակ,
Մեր հայրիկը, մեռելի դեմքն ինձ դարձուցած,
Աստծո մը պես կ՚արտասվե․․․