«Արցախի Սահմանադրություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չNo edit summary |
չNo edit summary |
||
Տող 203.
<span id="ԳԼՈՒԽ 2"></span>
==ԳԼՈՒԽ 2․ ՄԱՐԴՈՒ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑՈՒ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԸ, ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՎ ՊԱՐՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ==
<span id="Հոդված 17"></span>
===Հոդված 17===
Մարդու արժանապատվությունը հարգվում և պաշտպանվում է պետության կողմից:
<span id="Հոդված 18"></span>
===Հոդված 18===
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի կյանքի իրավունք:
2. Ոչ ոք չի կարող դատապարտվել մահապատժի:
<span id="Հոդված 19"></span>
===Հոդված 19===
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի ֆիզիկական և հոգեկան անձեռնմխելիության իրավունք:
2. Ոչ ոք չպետք է ենթարկվի խոշտանգումների, արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի: Ոչ ոք չի կարող առանց իր համաձայնության ենթարկվել գիտական, բժշկական և այլ փորձերի:
<span id="Հոդված 20"></span>
===Հոդված 20===
Յուրաքանչյուր ոք ազատ է անելու այն ամենը, ինչն արգելված չէ Սահմանադրությամբ կամ օրենքով և չի խախտում այլոց իրավունքներն ու ազատությունները:
<span id="Հոդված 21"></span>
===Հոդված 21===
1. Բոլոր մարդիկ հավասար են օրենքի առջև:
2. Խտրականությունը, կախված սեռից, ռասայից, մաշկի գույնից, էթնիկական կամ սոցիալական ծագումից, գենետիկական հատկանիշներից, լեզվից, կրոնից, աշխարհայացքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, ազգային փոքրամասնությանը պատկանելությունից, գույքային վիճակից, ծնունդից, հաշմանդամությունից, տարիքից կամ անձնական կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքներից, արգելվում է:
<span id="Հոդված 22"></span>
===Հոդված 22===
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի անձնական ազատության իրավունք:
2. Անձը կարող է զրկվել ազատությունից միայն օրենքով սահմանված կարգով` հետևյալ դեպքերում.
2.1) դատարանի կողմից անձը դատապարտվել է հանցագործություն կատարելու համար.
2.2) անձը չի կատարել դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած կարգադրությունը.
2.3) օրենքով սահմանված որոշակի պարտականությունների կատարումն ապահովելու նպատակով.
2.4) առկա է հանցագործություն կատարած լինելու հիմնավոր կասկած, կամ երբ դա անհրաժեշտ է անձի կողմից հանցագործության կատարումը կամ այն կատարելուց հետո նրա փախուստը կանխելու նպատակով.
2.5) անչափահասին դաստիարակչական հսկողության հանձնելու կամ իրավասու այլ մարմին ներկայացնելու նպատակով.
2.6) վարակիչ հիվանդությունների տարածումը կանխելու նպատակով կամ հոգեկան հիվանդ, գինեմոլ, թմրամոլ կամ թափառաշրջիկ անձանցից բխող հասարակական վտանգը կանխելու նպատակով.
2.7) Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն անձի անօրինական մուտքը կանխելու, նրան արտաքսելու կամ այլ պետության հանձնելու նպատակով:
3. Եթե ձերբակալված անձը ձերբակալման պահից 72 ժամվա ընթացքում դատարանի որոշմամբ չի կալանավորվում, ապա նա ենթակա է անհապաղ ազատ արձակման:
4. Ազատությունից զրկված անձն իրեն հասկանալի լեզվով անհապաղ տեղեկացվում է պատճառների, իսկ քրեական մեղադրանք ներկայացվելու դեպքում` նաև մեղադրանքի մասին: Ազատությունից զրկված անձի ցանկությամբ այդ մասին անհապաղ տեղեկացվում է նրա կողմից նշված անձը:
5. Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի իր ձերբակալման, կալանավորման և կալանքի տակ պահվելու օրինականությունն ու հիմնավորվածությունը վիճարկել դատական կարգով:
6. Յուրաքանչյուր ոք ապօրինի ձերբակալման, կալանավորման կամ կալանքի տակ պահվելու համար օրենքով սահմանված հիմքերով և կարգով ունի պատճառված վնասի հատուցման իրավունք:
7. Ոչ ոք չի կարող ազատությունից զրկվել միայն այն պատճառով, որ ի վիճակի չէ կատարելու քաղաքացիաիրավական պարտավորությունները:
8. Ոչ ոք չի կարող խուզարկվել այլ կերպ, քան օրենքով սահմանված դեպքերում և կարգով:
<span id="Հոդված 23"></span>
===Հոդված 23===
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի անձնական ու ընտանեկան կյանքի հարգման իրավունք:
2. Առանց անձի համաձայնության նրա վերաբերյալ կարող են հավաքվել, պահվել, օգտագործվել կամ տարածվել միայն օրենքով նախատեսված տեղեկություններ: Արգելվում է անձի վերաբերյալ տեղեկությունների օգտագործումը և տարածումը, եթե դա հակասում է տեղեկությունների հավաքման նպատակներին:
3. Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի ծանոթանալ իր վերաբերյալ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում առկա տեղեկություններին և պահանջել դրանց ճշգրտում կամ վերացումª օրենքով նախատեսված դեպքերում:
4. Յուրաքանչյուր ոք ունի նամակագրության, հեռախոսային խոսակցությունների, փոստային, հեռագրական և այլ հաղորդումների գաղտնիության իրավունք, որը կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով սահմանված դեպքերում և կարգով` դատարանի որոշմամբ:
<span id="Հոդված 24"></span>
===Հոդված 24===
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունք: Արգելվում է անձի կամքին հակառակ մուտք գործել նրա բնակարան, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի:
2. Բնակարանը կարող է խուզարկվել միայն օրենքով սահմանված դեպքերում և կարգով` դատարանի որոշմամբ:
<span id="Հոդված 25"></span>
===Հոդված 25===
1. Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության տարածքում օրինական հիմքերով գտնվող յուրաքանչյուր ոք ունի Հանրապետության տարածքում ազատ տեղաշարժվելու և բնակավայր ընտրելու իրավունք:
2. Յուրաքանչյուր ոք ունի Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունից դուրս գալու իրավունք:
3. Յուրաքանչյուր քաղաքացի և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության տարածքում բնակվելու իրավունք ունեցող օտարերկրյա քաղաքացին ու քաղաքացիություն չունեցող անձն ունեն Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն վերադառնալու իրավունք:
4. Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության տարածքում օրինական հիմքերով գտնվող օտարերկրյա քաղաքացին և քաղաքացիություն չունեցող անձը կարող են արտաքսվել Հանրապետությունից օրենքով նախատեսված դեպքերում և կարգով:
<span id="Հոդված 26"></span>
===Հոդված 26===
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի մտքի, խղճի և դավանանքի ազատության իրավունք:
2. Կրոնի և համոզմունքների արտահայտման ազատությունը կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով` Սահմանադրության 52-րդ հոդվածում նախատեսված հիմքերով:
3. Օրենքով սահմանված կարգով գործող կրոնական կազմակերպությունների գործունեության ազատությունը երաշխավորվում է:
<span id="Հոդված 27"></span>
===Հոդված 27===
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի իր կարծիքն ազատորեն արտահայտելու իրավունք, այդ թվում` խոսքի ազատության իրավունք, ներառյալ` տեղեկություններ և գաղափարներ փնտրելու, ստանալու, տարածելու ազատությունը տեղեկատվության ցանկացած միջոցով` անկախ պետական սահմաններից:
2. Արգելվում է անձին հարկադրել հրաժարվելու իր կարծիքից կամ փոխելու այն:
3. Զանգվածային լրատվամիջոցների և տեղեկատվական այլ միջոցների ազատությունը երաշխավորվում է: Տեղեկատվության միջոցների գործունեության կարգը սահմանվում է օրենքով:
4. Պետությունը երաշխավորում է հանրային ռադիոյի և հեռուստատեսության առկայությունը և գործունեությունը:
<span id="Հոդված 28"></span>
===Հոդված 28===
Յուրաքանչյուր ոք ունի պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններին ու պաշտոնատար անձանց դիմումներ, առաջարկություններ և հանրագրեր ներկայացնելու ու ողջամիտ ժամկետում պատշաճ պատասխան ստանալու իրավունք:
<span id="Հոդված 29"></span>
===Հոդված 29===
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի այլ անձանց հետ միավորումներ կազմելու, այդ թվում` արհեստակցական միություններ ստեղծելու և դրանց անդամագրվելու իրա-վունք: Արհեստակցական միություններ ստեղծելու և դրանց անդամագրվելու իրավունքը օրենքով կարող է սահմանափակվել զինված ուժերում, դատախազությունում, ոստիկանության և ազգային անվտանգության մարմիններում ծառայողների, ինչպես նաև դատավորների համար:
2. Անձին չի կարելի հարկադրել անդամագրվելու որևէ միավորման:
3. Միավորումների գործունեությունը կարող է կասեցվել կամ արգելվել միայն օրենքով նախատեսված դեպքերում` դատական կարգով:
Հոդված 30.
1. Յուրաքանչյուր քաղաքացի ունի այլ քաղաքացիների հետ կուսակցություններ ստեղծելու և դրանց անդամագրվելու իրավունք: Այս իրավունքը օրենքով կարող է սահմանափակվել զինված ուժերում, դատախազությունում, ոստիկանության և ազգային անվտանգության մարմիններում ծառայողների համար:
2. Անձին չի կարելի հարկադրել անդամագրվելու որևէ կուսակցության:
3. Կուսակցության գործունեությունը կարող է կասեցվել կամ արգելվել միայն օրենքով նախատեսված դեպքերում` Գերագույն դատարանի որոշմամբ:
Հոդված 31.
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի խաղաղ, առանց զենքի ժողովներ, հանրահավաքներ, երթեր, ցույցեր և այլ հավաքներ անցկացնելու իրավունք:
2. Օրենքով սահմանված դեպքերում հավաքներն անցկացվում են նախնական իրազեկմամբ:
Հոդված 32.
1. Տասնութ տարին լրացած քաղաքացիներն ունեն հանրաքվեներին մասնակցելու և ընտրելու իրավունք:
2. Օրենքով կարող է սահմանվել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության քաղաքացիություն չունեցող անձանց ընտրական իրավունքª տեղական ինքնակառա;վարման մարմինների ընտրություններում:
3. Հանրաքվեներին մասնակցելու, ընտրելու և ընտրվելու իրավունք չունեն դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած վճռով անգործունակ ճանաչված, ինչպես նաև օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով ազատազրկման դատապարտված և պատիժը կրող քաղաքացիները:
4. Քաղաքացիներն ունեն օրենքով սահմանված ընդհանուր հիմունքներով հանրային ծառայության ընդունվելու իրավունք: Հանրային ծառայության սկզբունքները և կազմակերպման կարգը սահմանվում են օրենքով:
Հոդված 33.
1. Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի իր հայեցողությամբ տիրապետել, օգտագործել, տնօրինել և ժառանգել օրինական հիմքերով որպես սեփականություն ձեռք բերած գույքը:
2. Սեփականության իրավունքի իրականացումը չպետք է խախտի այլ անձանց իրավունքները և ազատությունները, վնաս պատճառի շրջակա միջավայրին, հանրային շահերին:
3. Սեփականությունից կարող է զրկել միայն դատարանը` օրենքով նախատեսված դեպքերում:
4. Սեփականության օտարումը հասարակության և պետության կարիքների համար կարող է կատարվել միայն բացառիկ դեպքերումª օրենքով սահմանված կարգով, նախնական համարժեք փոխհատուցմամբ:
5. Հողի նկատմամբ սեփականության իրավունք չունեն օտարերկրյա քաղաքացիները և քաղաքացիություն չունեցող անձինք, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի:
Հոդված 34.
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի աշխատանքի ընտրության ազատություն:
2. Յուրաքանչյուր աշխատող ունի արդարացի և օրենքով սահմանված նվազագույնից ոչ ցածր աշխատավարձի, ինչպես նաև անվտանգության ու հիգիենայի պահանջները բավարարող աշխատանքային պայմանների իրավունք:
3. Յուրաքանչյուր ոք ունի օրենքով չարգելված տնտեսական, այդ թվում` ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվելու իրավունք: Այս իրավունքը օրենքով կարող է սահմանափակվել հանրային ծառայողների համար:
4. Աշխատողներն իրենց տնտեսական, սոցիալական և աշխատանքային շահերի պաշտպանության նպատակով ունեն գործադուլի իրավունք:
5. Մինչև 16 տարեկան երեխաներին մշտական աշխատանքի ընդունելն արգելվում է: Նրանց ժամանակավոր աշխատանքի ընդունման կարգը և պայմանները սահմանվում են օրենքով:
6. Հարկադիր աշխատանքն արգելվում է:
Հոդված 35.
1. Յուրաքանչյուր աշխատող ունի ամենօրյա և շաբաթական հանգստի, ինչպես նաև ամենամյա վճարովի արձակուրդի իրավունք:
2. Առավելագույն աշխատաժամանակը, ընդմիջման տևողությունը, հանգստյան օրերը և ամենամյա վճարովի արձակուրդի նվազագույն տևողությունը սահմանվում են օրենքով:
Հոդված 36.
1. Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի ապրելու բարենպաստ շրջակա միջավայրում:
2. Յուրաքանչյուր ոք ունի շրջակա միջավայրի մասին տեղեկատվություն ստանալու իրավունք:
Հոդված 37.
Յուրաքանչյուր ոք ունի իր և իր ընտանիքի համար բավարար կենսամակարդակի ապահովման իրավունք:
Հոդված 38.
1. Ընտանիքը հասարակության բնական և հիմնական հիմքն է:
2. Ամուսնական տարիքի հասած կինը և տղամարդը ունեն ամուսնանալու և ընտանիք ստեղծելու իրավունք: Ամուսնանալիս, ամուսնության ընթացքում և ամուսնալուծվելիս նրանք օգտվում են հավասար իրավունքներից:
3. Մայրության հետ կապված պատճառներով աշխատանքից ազատելն արգելվում է: Յուրաքանչյուր աշխատող կին հղիության և ծննդաբերության դեպքում ունի վճարովի արձակուրդի, իսկ նորածնի խնամքի համար կամ երեխայի որդեգրման կապակցությամբª արձակուրդի իրավունք:
4. Ծնողական իրավունքներից զրկելը կամ դրանց սահմանափակումը կարող է կատարվել միայն դատարանի որոշմամբ` օրենքով սահմանված դեպքերում:
Հոդված 39.
Յուրաքանչյուր ոք ունի ծերության, հաշմանդամության, հիվանդության, կերակրողին կորցնելու, գործազրկության և օրենքով նախատեսված այլ դեպքերում սոցիալական ապահովության իրավունք: Սոցիալական ապահովության ծավալներն ու ձևերը սահմանվում են օրենքով:
Հոդված 40.
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի առողջության պահպանման իրավունք:
2. Յուրաքանչյուր ոք ունի օրենքով սահմանված կարգով բժշկական օգնություն և սպասարկում ստանալու իրավունք:
3. Յուրաքանչյուր ոք ունի անվճար հիմնական բժշկական ծառայություններ ստանալու իրավունք: Դրանց ցանկը և մատուցման կարգը սահմանվում են օրենքով:
Հոդված 41.
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի կրթության իրավունք:
2. Հիմնական ընդհանուր կրթությունը պարտադիր է, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի: Օրենքով կարող է սահմանվել պարտադիր կրթության ավելի բարձր մակարդակ:
3. Միջնակարգ կրթությունը պետական ուսումնական հաստատություններում անվճար է:
4. Յուրաքանչյուր քաղաքացի ունի մրցութային հիմունքներով պետական բարձրագույն և այլ մասնագիտական կրթական հաստատություններում անվճար կրթություն ստանալու իրավունք` օրենքով սահմանված կարգով:
5. Պետությունն օրենքով նախատեսված դեպքերում և կարգով ֆինանսական ու այլ աջակցություն է ցուցաբերում բարձրագույն և այլ մասնագիտական կրթական ծրագրեր իրականացնող ուսումնական հաստատություններին և դրանցում սովորողներին:
6. Բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների ինքնավարության սկզբունքները սահմանվում են օրենքով:
7. Ուսումնական հաստատությունների ստեղծման և գործունեության կարգը սահմանվում է օրենքով:
Հոդված 42.
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի գրական, գեղարվեստական, գիտական և տեխնիկական ստեղծագործության ազատություն:
2. Մտավոր սեփականությունը պաշտպանվում է օրենքով:
Հոդված 43.
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի իր ազգային, էթնիկական ինքնությունը պահպանելու իրավունք:
2. Ազգային փոքրամասնություններին պատկանող անձինք ունեն իրենց ավանդույթների, լեզվի և մշակույթի պահպանման ու զարգացման ազատություն:
Հոդված 44.
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունք:
2. Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի իր իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության համար օրենքով սահմանված հիմքերով ու կարգով ստանալ մարդու իրավունքների պաշտպանի աջակցությունը:
3. Յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքները և ազատությունները օրենքով չարգելված բոլոր միջոցներով պաշտպանելու իրավունք:
4. Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի իր իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության խնդրով դիմելու մարդու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության միջազգային մարմիններին:
Հոդված 45.
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:
2. Դատավարության մասնակիցների անձնական և ընտանեկան կյանքի, անչափահասների շահերի, հասարակական կարգի, պետական անվտանգության, հանրության բարոյականության կամ արդարադատության շահերի պաշտպանության նկատառումներով լրատվամիջոցների և հասարակության ներկայացուցիչների մասնակցությունը դատական քննությանը կամ դրա մի մասին կարող է արգելվել դատարանի որոշմամբ` օրենքով սահմանված կարգով:
Հոդված 46.
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի իրավաբանական օգնություն ստանալու իրավունք:
2. Յուրաքանչյուր ոք ունի ձերբակալման, խափանման միջոցի ընտրման կամ մեղադրանքի առաջադրման պահից իր ընտրությամբ պաշտպան ունենալու իրավունք:
3. Դատապաշտպանի ծառայության համար վճարման բավարար միջոցներ չունեցող մեղադրյալին, ինչպես նաև օրենքով նախատեսված այլ դեպքերում անձին իրավաբանական օգնություն ցույց է տրվում պետական բյուջեի միջոցների հաշվին:
Հոդված 47.
1. Ոչ ոք պարտավոր չէ ցուցմունք տալ իր, ամուսնու և մերձավոր ազգականների վերաբերյալ: Օրենքով կարող են նախատեսվել ցուցմունք տալու պարտականությունից ազատվելու այլ դեպքեր:
2.Արգելվում է օրենքի խախտմամբ ձեռք բերված ապացույցների օգտագործումը:
Հոդված 48.
1. Հանցագործության համար մեղադրվողը համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ օրենքով սահմանված կարգով` դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով:
2. Մեղադրյալը պարտավոր չէ ապացուցել իր անմեղությունը: Չփարատված կասկածները մեկնաբանվում են հօգուտ մեղադրյալի:
3. Տուժողին պատճառված վնասը հատուցվում է օրենքով սահմանված կարգով:
Հոդված 49.
1. Անձին չի կարելի որևէ արարքի համար ենթարկել քրեական հետապնդման և մեղավոր ճանաչել, եթե այդ արարքի կատարման պահին գործող օրենքով այն հանցագործություն չի համարվել:
2. Ոչ ոք չի կարող կրկին անգամ դատվել նույն արարքի համար:
3. Արգելվում է նշանակել ավելի ծանր պատիժ, քան կարող էր կիրառվել հանցագործության կատարման պահին գործող օրենքով:
4. Արարքի պատժելիությունը վերացնող կամ պատիժը մեղմացնող օրենքն ունի հետադարձ ուժ:
Հոդված 50.
1. Յուրաքանչյուր ոք օրենքով սահմանված կարգով ունի իր նկատմամբ կայացված դատավճռի վերանայման իրավունք` վերադաս դատարանի կողմից:
2. Յուրաքանչյուր դատապարտյալ ունի ներման կամ նշանակված պատիժը մեղմացնելու խնդրանքի իրավունք:
Հոդված 51.
Պատասխանատվություն սահմանող կամ պատասխանատվությունը խստացնող օրենքը, անձի իրավական վիճակը վատթարացնող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ չունեն:
Հոդված 52.
Սահմանադրության 23-25-րդ, 27-31-րդ հոդվածներում, 32-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերում, 34-րդ հոդվածի 4-րդ մասում ամրագրված մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքները և ազատությունները կարող են սահմանափակվել միայն օրենքով, եթե դա պիտանի, անհրաժեշտ և համարժեք է պետական կամ հասարակական անվտանգության, հասարակական կարգի պահպանման, հանցագործությունների կանխման, հանրության առողջության ու բարոյականության, այլոց իրավունքների և ազատությունների, պատվի և բարի համբավի պաշտպանության համար:
Հոդված 53.
Մարդու և քաղաքացու առանձին հիմնական իրավունքներ ու ազատություններ, բացառությամբ Սահմանադրության 17–21-րդ, 26-րդ և 44–50-րդ հոդվածներում նշվածների, կարող են օրենքով սահմանված կարգով ժամանակավորապես սահմանափակվել ռազմական կամ արտակարգ դրության ժամանակ:
Հոդված 54.
Մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների սահմանափակումները չեն կարող աղավաղել այդ իրավունքների ու ազատությունների էությունը:
Հոդված 55.
1. Յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է պահպանել Սահմանադրությունը և օրենքները, հարգել այլոց արժանապատվությունը, իրավունքներն ու ազատությունները:
2. Արգելվում է իրավունքների և ազատությունների օգտագործումը սահմանադրական կարգը բռնի տապալելու, ազգային, ռասայական, կրոնական ատելություն բորբոքելու, բռնություն և պատերազմ քարոզելու նպատակով:
3. Ոչ ոք չի կարող հարկադրվել կրելու պարտականություններ, որոնք սահմանված չեն Սահմանադրությամբ կամ օրենքով:
Հոդված 56.
Յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է օրենքով սահմանված դեպքերում, կարգով և չափով մուծել հարկեր, տուրքեր, կատարել պարտադիր այլ վճարումներ:
Հոդված 57.
Յուրաքանչյուր քաղաքացի պարտավոր է օրենքով սահմանված կարգով մասնակցել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պաշտպանությանը:
Հոդված 58.
Յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է պահպանել պատմական և մշակութային հուշարձանները:
Հոդված 59.
Սույն գլխում ամրագրված հիմնական իրավունքները, ազատությունները և պարտականությունները տարածվում են նաև իրավաբանական անձանց վրա այնքանով, որքանով որ այդ իրավունքները, ազատությունները և պարտականությունները իրենց էությամբ կիրառելի են դրանց նկատմամբ:
Հոդված 60.
Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային ոլորտներում պետության հիմնական խնդիրներն են.
1) հովանավորել ընտանիքը, մայրությունը և մանկությունը.
2) աջակցել բազմազավակ ընտանիքներին.
3) դրսևորել առանձնահատուկ հոգածություն հաշմանդամ ազատամարտիկների և զոհված ազատամարտիկների ընտանիքների նկատմամբ.
4) նպաստել բնակչության զբաղվածությանը և աշխատանքի պայմանների բարելավմանը.
5) խթանել բնակարանային շինարարությունը, նպաստել յուրաքանչյուր քաղաքացու բնակարանային պայմանների բարելավմանը.
6) իրականացնել բնակչության առողջության պահպանման ծրագրեր, նպաստել արդյունավետ և մատչելի բժշկական սպասարկման պայմանների ստեղծմանը.
7) իրականացնել հաշմանդամության կանխարգելման և բուժման ծրագրեր, խթանել հաշմանդամների մասնակցությունը հասարակական կյանքին.
8) խթանել ֆիզկուլտուրայի և սպորտի զարգացումը.
9) նպաստել երիտասարդության մասնակցությանը երկրի քաղաքական, տնտեսական և մշակութային կյանքին.
10) նպաստել անվճար բարձրագույն և այլ մասնագիտական կրթության զարգացմանը.
11) նպաստել գիտության և մշակույթի զարգացմանը.
12) իրականացնել ներկա և ապագա սերունդների բնապահպանական անվտանգությունն ապահովող քաղաքականություն.
13) պահպանել և վերականգնել պատմամշակութային հուշարձանները.
14) նպաստել հայկական սփյուռքի հետ կապերի ամրապնդմանը.
15) նպաստել ազգային և համամարդկային արժեքներին յուրաքանչյուրի ազատ հաղորդակցմանը.
16) ապահովել տարեց մարդկանց արժանապատիվ կենսամակարդակը:
Պետությունը պարտավոր է իր հնարավորությունների սահմաններում միջոցներ ձեռնարկել նշված խնդիրների իրականացման համար:
| |||