«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 2.djvu/440»–ի խմբագրումների տարբերություն

No edit summary
չ →‎top: մաքրում, փոխարինվեց: ձեի → ձևի
Էջի մարմին (ներառվելու է).Էջի մարմին (ներառվելու է).
Տող 1. Տող 1.
ների վրա։ P-ի հիմքում ընկած է մարդու և կենդանիների վարքի ըմբռնումը որպես արտաքին միջավայրի ներգործության (ագդակներ) նկատմամբ շարժողական և դրանց հանգեցվող բանավոր ու զգայական պատասխանների (ռեակցիաներ) ամբողջություն։ Ծագել է XIX դ․ վերջին ե XX դ․ սկզբին՝ կենդանիների հոգեկան պրոցեսների փորձառական ուսումնասիրման անմիջական ազդեցությամբ ։ tP-ի համար համամեթոդա բանական նախադրյալներ եղան պոզիտիվիզմի փիլիսոփայության սկզբունքները, որոնց համաձայն գիտությունը պետք է նկարագրի միայն անմիջականորեն դիտելին, իսկ ներքին, անմիջական դիտման չենթարկվող մեխանիզմները վերլուծելու ամեն մի փորձ մերժվում էր որպես փիլիսոփայական սպեկուլյացիա։ Այդտեղից էլ՝ P-ի հիմնական դրույթը․ հոգեբանությունը պետք է ուսումնասիրի վարքը և ոչ թե գիտակցությունը, որը անմիջականորեն դիտելի չէ։ Մինչդեռ վարքն ընկալվում է որպես «ստիմուլ–ռեակցիա» (Տ–R) կապերի համախմբություն։ P-ի նախահայրը է․ Թորընդայքն է, իսկ P-ի ծրագիրը և «Р․» տերմինն առաջարկել է Ջ․ Ուոտսոնը (1913)։ P-ի գիտական հիմունքների ձեավորման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել Վ․ Մ․ Րեխտերեի և Ի․Պ․ Պավլովի աշխատությունները։ P․ առավելագույն զարգացման հասավ 1920-ական թթ․։ Նրա հիմնական գաղափարները, հետազոտման մեթոդները և տերմինները փոխանցվեցին անտրոպոլոգիա, սոցիոլոգիա և մանկավարժություն։
ների վրա։ P-ի հիմքում ընկած է մարդու և կենդանիների վարքի ըմբռնումը որպես արտաքին միջավայրի ներգործության (ագդակներ) նկատմամբ շարժողական և դրանց հանգեցվող բանավոր ու զգայական պատասխանների (ռեակցիաներ) ամբողջություն։ Ծագել է XIX դ․ վերջին ե XX դ․ սկզբին՝ կենդանիների հոգեկան պրոցեսների փորձառական ուսումնասիրման անմիջական ազդեցությամբ ։ tP-ի համար համամեթոդա բանական նախադրյալներ եղան պոզիտիվիզմի փիլիսոփայության սկզբունքները, որոնց համաձայն գիտությունը պետք է նկարագրի միայն անմիջականորեն դիտելին, իսկ ներքին, անմիջական դիտման չենթարկվող մեխանիզմները վերլուծելու ամեն մի փորձ մերժվում էր որպես փիլիսոփայական սպեկուլյացիա։ Այդտեղից էլ՝ P-ի հիմնական դրույթը․ հոգեբանությունը պետք է ուսումնասիրի վարքը և ոչ թե գիտակցությունը, որը անմիջականորեն դիտելի չէ։ Մինչդեռ վարքն ընկալվում է որպես «ստիմուլ–ռեակցիա» (Տ–R) կապերի համախմբություն։ P-ի նախահայրը է․ Թորընդայքն է, իսկ P-ի ծրագիրը և «Р․» տերմինն առաջարկել է Ջ․ Ուոտսոնը (1913)։ P-ի գիտական հիմունքների ձեավորման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել Վ․ Մ․ Րեխտերեի և Ի․Պ․ Պավլովի աշխատությունները։ P․ առավելագույն զարգացման հասավ 1920-ական թթ․։ Նրա հիմնական գաղափարները, հետազոտման մեթոդները և տերմինները փոխանցվեցին անտրոպոլոգիա, սոցիոլոգիա և մանկավարժություն։
Բայց հոգեբանության հիմնական հասկացությունների (գիտակցություն, մտածողություն, կամք են) բացառման, հոգեկանի սոցիալական բնույթի անտեսման և դրա հետևանքով մարդու վարքի գռեհկացման, հասարակացման ու հոգեբանության բուն էությունը շրջանցելու համար P․ խիստ քննադատության ենթարկեցին սովետական և արտասահմանյան մի շարք գիտնականներ։ Այդ քննադատության իրավացիությունը
Բայց հոգեբանության հիմնական հասկացությունների (գիտակցություն, մտածողություն, կամք են) բացառման, հոգեկանի սոցիալական բնույթի անտեսման և դրա հետևանքով մարդու վարքի գռեհկացման, հասարակացման ու հոգեբանության բուն էությունը շրջանցելու համար P․ խիստ քննադատության ենթարկեցին սովետական և արտասահմանյան մի շարք գիտնականներ։ Այդ քննադատության իրավացիությունը
հաստատվեց P-ի հետագա զարգացմամբ․ P-ի հետնորդները Տ–R սխեմա ներմուծեցին այսպես կոչված միջանկյալ փոփոխականներ, այսինքն նորից անդրադարձան հոգեկանի վերլուծմանը և դրանով իսկ հրաժարվեցին P-ի դասական ձեի հիմնական դրույթից։
հաստատվեց P-ի հետագա զարգացմամբ․ P-ի հետնորդները Տ–R սխեմա ներմուծեցին այսպես կոչված միջանկյալ փոփոխականներ, այսինքն նորից անդրադարձան հոգեկանի վերլուծմանը և դրանով իսկ հրաժարվեցին P-ի դասական ձևի հիմնական դրույթից։


ԲԻՄԵՏԱԼԻձՄ (բի․․․ և մետաղ), դրամական համակարգ, երբ երկրում ոսկուն և արծաթին օրենսդրությամբ տըրվում է համընդհանուր համարժեքի դեր և այդ մետաղներից կտրած ստակները շրջանառվում են հավասար սկզբունքներով։ P․ գոյություն է ունեցել միջնադարում, բայց Եվրոպայում լայն տարածում է գտել կապիտալի նախասկզբնական կուտակման դարաշրջանում։ Հայտնի է P-ի երկու տարատեսակ՝ զուգահեռ վալյուտայի (արժույթի) համակարգ, երբ ոսկե և արծաթե ստակների միջև արժեքային հարաբերակցությունը կազմավորվում է տարերայնորեն՝ ոսկու և արծաթի շուկայական արժեքին համապատասխան, և երկակի արժույթի համակարգ, երբ երկու մետաղների միջե որոշակի արժեքային հարաբերակցությունը (հավասարանքը, պարիտետը) սահմանվում է պետության կողմից, իսկ ոսկե և արծաթե ստակների կտրումն ու նրանց ընդունումն առուծախի են գործարքների ժամանակ տեղի են ունենում ըստ սահմանված հարաբերակցության։ P․ չի համապատասխանում զարգացած ապրանքային արտադրության պահանջներին և հակասում է փողի, որպես համընդհանուր համարժեքի էությանը։ P-ի ժամանակ, չնայած երկուսի ձևական հավասարության, փաստորեն մի մետաղ է հանդես գւսլիս որպես համընդհանուր համարժեք։ XIX դ․ արծաթի արտադրության էժանացումը զգալիորեն արժեզրկեց արծաթը, և մի շարք երկրներ (ԱՄՆ, Գերմանիա են) դադարեցրին արծաթե ստակների թողարկումը։ P-ի որպես դրամական համակարգի հակասությունը և անկայունությունը կանխորոշեցին անցումը ոսկե մոնոմեաաւիզ էի, որը XIX դ․ վերջին լայն տարածում գտավ աշխարհում։
ԲԻՄԵՏԱԼԻձՄ (բի․․․ և մետաղ), դրամական համակարգ, երբ երկրում ոսկուն և արծաթին օրենսդրությամբ տըրվում է համընդհանուր համարժեքի դեր և այդ մետաղներից կտրած ստակները շրջանառվում են հավասար սկզբունքներով։ P․ գոյություն է ունեցել միջնադարում, բայց Եվրոպայում լայն տարածում է գտել կապիտալի նախասկզբնական կուտակման դարաշրջանում։ Հայտնի է P-ի երկու տարատեսակ՝ զուգահեռ վալյուտայի (արժույթի) համակարգ, երբ ոսկե և արծաթե ստակների միջև արժեքային հարաբերակցությունը կազմավորվում է տարերայնորեն՝ ոսկու և արծաթի շուկայական արժեքին համապատասխան, և երկակի արժույթի համակարգ, երբ երկու մետաղների միջե որոշակի արժեքային հարաբերակցությունը (հավասարանքը, պարիտետը) սահմանվում է պետության կողմից, իսկ ոսկե և արծաթե ստակների կտրումն ու նրանց ընդունումն առուծախի են գործարքների ժամանակ տեղի են ունենում ըստ սահմանված հարաբերակցության։ P․ չի համապատասխանում զարգացած ապրանքային արտադրության պահանջներին և հակասում է փողի, որպես համընդհանուր համարժեքի էությանը։ P-ի ժամանակ, չնայած երկուսի ձևական հավասարության, փաստորեն մի մետաղ է հանդես գւսլիս որպես համընդհանուր համարժեք։ XIX դ․ արծաթի արտադրության էժանացումը զգալիորեն արժեզրկեց արծաթը, և մի շարք երկրներ (ԱՄՆ, Գերմանիա են) դադարեցրին արծաթե ստակների թողարկումը։ P-ի որպես դրամական համակարգի հակասությունը և անկայունությունը կանխորոշեցին անցումը ոսկե մոնոմեաաւիզ էի, որը XIX դ․ վերջին լայն տարածում գտավ աշխարհում։