«Էջ:Լetter, Toros Toramanyan.djvu/17»–ի խմբագրումների տարբերություն

No edit summary
Էջի կարգավիճակԷջի կարգավիճակ
-
Սրբագրված
+
Հաստատված
Էջի մարմին (ներառվելու է).Էջի մարմին (ներառվելու է).
Տող 1. Տող 1.
շրջան են կազմում, եվրոպական գիտությունը ճշտում է իր սխալը և նրանում բացվում է ինքնուրույն էջ հին նայ ճարտարապետության համար»<ref>Е. П., Древняя армянская архитектура, „Известия императорской
շրջան են կազմում, եվրոպական գիտությունը ճշտում է իր սխալը և նրանում բացվում է ինքնուրույն էջ հին նայ ճարտարապետության համար»<ref>Е. П., Древняя армянская архитектура, „Известия императорской археологической комиссии", Прибавление к выпуску 44-ому. с. П. Бург, 1912, հջ 92—93:</ref>:
археологической комиссии", Прибавление к выпуску 44-ому. с. П. Бург,
1912, հջ 92—93:</ref>:


Թորամանյանի ուսումնասիրությունների դրական արդյունքները պայմանավորված էին նրա գիտական մեթոդով:
Թորամանյանի ուսումնասիրությունների դրական արդյունքները պայմանավորված էին նրա գիտական մեթոդով:


Ի տարբերություն արվեստի բուրժուական պատմաբանների, որոնք ճարտարապետական ոճերը բացատրում էին տիրող տարրերի ազդեցությամբ, Թորամանյանը չժխտելով ընդհանրապես փոխազդեցությունների դերը, հիմնվեց գլխավորապես ճարտարապետական հուշարձանների կոնկրետ տվյալների վրա:
Ի տարբերություն արվեստի բուրժուական պատմաբանների, որոնք ճարտարապետական ոճերը բացատրում էին տիրող տարրերի ազդեցությամբ, Թորամանյանը չժխտելով ընդհանրապես փոխազդեցությունների դերը, հիմնվեց գլխավորապես ճարտարապետական հուշարձանների կոնկրետ տվյալների վրա:
«Երկրի ծոցեն դուրս եկած ամենաչնչին համարվող բեկորներ,—գրում է Թորամանյանը,—ավելի մեծ ճշմարտություններ պատմեցին մեզ քան քմահաճույքներու և նկատումներու տակ գրված պատմագրություններ»<ref>Թ. Թորամանյան, Անիի պեղումներու առթիվ, «Հուշարար», 1907, № 8,
«Երկրի ծոցեն դուրս եկած ամենաչնչին համարվող բեկորներ,— գրում է Թորամանյանը,— ավելի մեծ ճշմարտություններ պատմեցին մեզ քան քմահաճույքներու և նկատումներու տակ գրված պատմագրություններ»<ref>Թ. Թորամանյան, Անիի պեղումներու առթիվ, «Հուշարար», 1907, № 8,
էջ 120:</ref>:
էջ 120:</ref>:


Տարբեր էր նրա մոտեցումը նաև ճարտարապետական հուշարձանների նկատմամբ: Դրանք Թորամանյանի համար քարացած, միակտուր ամբողջություններ չէին: Հայկական իրականության մեջ պատահական երևույթ չեն եղել տաճարները, եկեղեցին, պարիսպը, կամուրջը և այլ շինություններ դարերի ընթացքում մի քանի անգամ ձևափոխելը կամ վերանորոգելը:
Տարբեր էր նրա մոտեցումը նաև ճարտարապետական հուշարձանների
նկատմամբ: Դրանք Թորամանյանի համար քարացած, միակտուր ամբողջություններ չէին: Հայկական իրականության մեջ պատահական երևույթ չեն եղել տաճարները, եկեղեցին, պարիսպը, կամուրջը և այլ շինություններ դարերի ընթացքում մի քանի անգամ ձևափոխելը կամ վերանորոգելը:


Հուշարձանի կրած ձևափոխությունները, ավելացված մասերը և նրանց կատարման ժամանակը բացահայտելուց հետո միայն Թորամանյանը որոշել է տվյալ հուշարձանի պատմական նշանակությունը: Ուսումնասիրման այդ մեթոդը կանխում էր հուշարձանի հիմնադրման և հետագայում կրած ձևափոխությունների ժամանակների ոճերը միմյանց հետ շփոթելու հնարավորությունը:
Հուշարձանի կրած ձևափոխությունները, ավելացված մասերը և նրանց կատարման ժամանակը բացահայտելուց հետո միայն Թորամանյանը որոշել է տվյալ հուշարձանի պատմական նշանակությունը: Ուսումնասիրման այդ մեթոդը կանխում էր հուշարձանի հիմնադրման և հետագայում կրած ձևափոխությունների ժամանակների ոճերը միմյանց հետ շփոթելու հնարավորությունը:
Տող 16. Տող 13.
Եկեղեցիների ծավալային կոմպոզիցիաների և նրանց հատակագծային բաժանումների վրա Թորամանյանը տեսնում է զարգացման համեմատաբար տարբեր ուղղություններ, վերջինիս վրա նկատելով հայկական եկեղեցու պահանջների աոավելագույն ազդեցություն:
Եկեղեցիների ծավալային կոմպոզիցիաների և նրանց հատակագծային բաժանումների վրա Թորամանյանը տեսնում է զարգացման համեմատաբար տարբեր ուղղություններ, վերջինիս վրա նկատելով հայկական եկեղեցու պահանջների աոավելագույն ազդեցություն:


Արևելյան արվեստի ականավոր պատմաբան Հ. Ստրժիգովսկին 1918 թվականին լույս ընծայած իր «Die Baukunst der Armenier und Europa» («Հայերի ճարտարապետությունը և Եվրոպան») հռչակավոր գրքում, որտեղ վեր հանեց հայ ճարտարապետության ինքնուրույնությունը և ջանաց ապացուցել նաև նրա ազդեցությունը ռոմանո-գոթական արվեստի հուշարձանների ոճի ձևավորման վրա՝ նկատի ունենալով Թորամանյանի ճշգրիտ մոտեցումը իր ուսումնասիրած առարկայի նկատմամբ, գրում է. «Չպիտի զարմանալ, եթե այստեղ խոսվի շատ բաների մասին, որ մինչ այժմ հայտնի չի եղել: Դրանով մենք պարտական ենք Թորամանյանին, որն իր երկարամյա փորձով ցույց տվեց մեզ ճանապարհ դեպի
Արևելյան արվեստի ականավոր պատմաբան Հ. Ստրժիգովսկին 1918 թվականին լույս ընծայած իր «Die Baukunst der Armenier und Europa» («Հայերի ճարտարապետությունը և Եվրոպան») հռչակավոր գրքում, որտեղ վեր հանեց հայ ճարտարապետության ինքնուրույնությունը և ջանաց ապացուցել նաև նրա ազդեցությունը ռոմանո-գոթական արվեստի հուշարձանների ոճի ձևավորման վրա՝ նկատի ունենալով Թորամանյանի ճշգրիտ մոտեցումը իր ուսումնասիրած առարկայի նկատմամբ, գրում է. «Չպիտի զարմանալ, եթե այստեղ խոսվի շատ բաների մասին, որ մինչ այժմ հայտնի չի եղել: Դրանով մենք պարտական ենք Թորամանյանին, որն իր երկարամյա փորձով ցույց տվեց մեզ ճանապարհ դեպի հուշարձանները, որոնց վրա մինչ այդ համարյա ուշադրություն չէր դարձվել»<ref> Strzygowski, Die Baukunst der Armenier und Europa, Wien, 1918, էջ 68: (Ընդգծումը մերն է—Ն. Թ.):</ref>:
Թորոս Թորամանյանի ցանկությունն էր իր ուսումնասիրությունները հրատարակել «Հայկական ճարտարապետություն» ընդհանուր սերիայով՝ առանձին
հուշարձանները, որոնց վրա մինչ այդ համարյա ուշադրություն չէր դարձվել»<ref> Strzygowski, Die Baukunst der Armenier und Europa, Wien,
1918, էջ 68: (Ընդգծումը մերն է—Ն. Թ.):</ref>:
Թորոս Թորամանյանի ցանկությունն էր իր ուսումնասիրությունները հրատարակել «Հայկական ճարտարապետություն» ընդհանուր սերիայով ՝ առանձին