«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 2.djvu/456»–ի խմբագրումների տարբերություն

Երկ․ Bloomfield Լ․, Linguistic Aspects of Science, 8 ed․, Chicago, 1962․ Գրկ․ Арутюнова H․ Д․, Климов Г․ А․, Ку6рякова Е․ С․, Американский структурализм, в сб․։ Основные направления структурализма, М․, 1964․ <,․ Աահսնգոււրսն

ԲԼՈՒՄՖՈՆՏԵՅՆ (Bloemfontein), քաղաք Հարավ–Աֆրիկյան Հանրապետությունում, Օրանժի Հանրապետություն պրովինցիայի վարչական կենտրոնը։ 202 հզ․ բն․ (1967)։ Տրանսպորտային խոշոր հանգույց է։ Ունի մետաղամշակման, ապակու, սննդի, ծխախոտի, կաշվի արդյունաբերության ձեռնարկություններ, համալսարան, աստղադիտարան։ Հիմնադրվել է 1840–46-ին։

ԲԼՈՒՐ, գմբեթանման, սովորաբար զառիկող լանջերով, մինչե 200 մ հարաբերական բարձրության ռելիեֆի ձե։ Բ–ների մեծ մասը կուտակումային գոյացումներ են (կամեր, օզեր, բարխաններ, դյուներ)։ Հանդիպում են նաև էրոզիոն (խոյի ճակատ) և արհեստական Բ–ներ (ապարների լցակույտեր, հողաթմբեր)։

ԲԼՈՒՐ, գյուղ Մեծ Հայքի Բարձր Հայք նահանգի Բաբերդ գավառում, Բաբերդից մոտ 30 կմ արևմուտք։ XX դ․ սկզբին ուներ 12 տուն հայ բնակիչ։ Զբաղվում էին երկրագործությամբ և արհեստներով։ Հայերը բնակվում էին առանձին թաղում, ունեին եկեղեցի (Ս․ Գևորգ, կառուցված 1840-ին) և վարժարան։ Գյուղի հվ․ մասում, աղբյուրի մոտ կառուցված էր Ս․ Մարտիրոս վանքը (այժմ՝ ավերակ)։ Հայ բնակիչները տեղահանվել են 1915-ին։

ԲԼՈՒՐ, գյուղ Արևմտյան Հայաստանի Բիթլիսի վիլայեթի Բուլանըխ գավառում։ 1909-ին ուներ 60 տուն բնակիչ, որից 45-ը՝ հայ։ ․Զբաղվում էին երկրագործությամբ և անասնապահությամբ։ Հայ բնակիչները տեղահանվել են առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին։

ԲԼՈՒՐ, գյուղ Արևմտյան Հայաստանի էրզրումի վիլայեթում, Կարնո դաշտում, էրզրում քաղաքից 12 կմ հեռավորության վրա։ XX դ․ սկզբին ուներ 70 տուն բնակիչ, որից 40-ը՝ հայ։ Զբաղվում էին երկրագործությամբ և անասնապահությամբ։ Գյուղն ուներ եկեղեցի (Ս․ Գևորգ) և վարժարան 30 աշակերտով։ Հայերը տեղահանվել են առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին։

ԲԼՈՒՐ–ԲՆ ԱԿ ՍՏԵՂԻՆ ԵՐ, հնագույն (նոր քարի և պղնձի դարերի) բնակատեղիներ, որոնք առաջացել են հարթության վրա՝ շինարարական շերտերի մնացորդների կուտակումներից։ Հում աղյուսից շինված հին բնակարանները հարթվել են և նրանց մնացորդների վրա կառուցվել նորերը, որի հետևանքով բնակատեղիները արհեստականորեն ձեռք են բերել բլրի տեսք։ Մշակութային շերտերի խորությունը, կապված բնակության տևողության հետ, հասնում է 1–20 մ։ Բ․ նախորդել են հնաքաղաքներին և հաջորդել հին քարեդարյան կայաններին։ Կառուցվել են գետերի, լճերի և աղբյուրների մոտ ու չեն ունեցել պարիսպներ․ Բ․ բնորոշ են Առաջավոր Ասիայի հարթավայրային շրջաններին։ Քանի որ Բ․ պարունակում են մոխրի շերտեր, երբեմն անվանվում են «մոխրաբլուրներ» (պարսկ․ «քյուլ–թափա»)։ Հայաստանում կան մի շարք Բ․ (Շրեշ–բլուր, Մոխրաբլուր ևն)։ Ս․ Սարդարյան Բ1ՈՒՐՄԱԿ, գյուղ Արևմտյան Հայաստանի Վանի վիլայեթի Արճեշ գավառում։ XX դ․ սկզբին ուներ 60 տուն հայ և նույնքան էլ քուրդ բնակիչ։ Զբաղվում էին երկրագործությամբ և անասնապահությամբ։ Հայ բնակիչները տեղահանվել են առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին։

ԲԾԱՎՈՐ ԵՂՋԵՐՈՒ (Cervus nippon), եղջերուների ընտանիքի կճղակավոր կենդանի։ Մարմնի երկարությունը 150–180սմ է, մնդավի բարձրությունը՝ 87–112 սմ, քաշը՝ 80–130 կգ։ Բ․ ե․ ամռանը շիկակարմիր է, կողքերը սպիտակ բծավորությամբ, ձմռանը՝ գորշ–մոխրագույն, առանց բծերի։ Պոչը երկար է, ականջները՝ մեծ, շարժուն։ Արուներն ունեն ոչ մեծ բաշ, չորս ելուստներով եղջյուրներ, որոնք ամեն տարի փոխվում են։ Աճող, երիտասարդ եղջյուրներից՝ պանտերից, պատրաստում են պանտոկրին դեղանյութը։ Պոլիգամ են, ապրում են հոտերով։ էգը սեռահասուն է դառնում 1,5 տարում։ Հղիությունը տևում է 7,5 ամիս։ Ունենում է մեկ, հազվադեպ՝ երկու ձագ։ Բ․ ե–ները ձմռանը սնվում են կաղինով, չորացած տերևներով, ամռանը՝ բույսերով։ Տարածված են հս–արլ․ Չինաստանում, Հյուսիսային Վիետնամում, Կորեայում, ճապոնիայում և ՍՍՀՄ–ում (ՈւԱուրական երկրամաս)։ ՀՍՍՀ–ում Բ․ ե․ կլիմայավարժեցված է Խոսրովի, Դիլիջանի, Իջևանի անտառներում։ Բ․ ե–ի որսն ամենուրեք արգելված է։ Է․ Ցավրոյան Բծավոր եղջերու

ԲԾԱՎՈՐ ՏԻՖ (Typhus exanthema ti- cus), սուր վարակիչ հիվանդություն։ Փոխանցվում է ոջիլների միջոցով։ Առաջին անգամ նկարագրվել է XV դարում։ Տնտ․ և կենցաղային ծանր պայմաններում (պատերազմների, սովի տարիներին) Բ․ տ․ ընդունել է համաճարակային բնույթ։ Հարուցիչը՝ Պրովացեկի ռիկետսներն են [հայտնաբերող գիտնականներ՝ ամերիկացի Ռիկետսի (1910) և ավստրիացի Պրովացեկի (1913) անունով]։ Բ․ տ–ի նկատմամբ մարդիկ բնական իմունիտետ չունեն, սակայն օրգանիզմի ընդհանուր հյուծվածությունը, կառուցվածքային առանձնահատկությունները, հոգեկան վիճակը որոշակի դեր են խաղում հիվանդու թյան ընկալման աստիճանի և հետագա ընթացքի գործում։ Ոջիլը, ծծելով հիվանդ մարդու արյունը, 5–7 օր հետո դառնում է վարակիչ։ Այդ ժամանակամիջոցում հիվանդի արյան հետ ոջիլի աղիքներն ընկած հարուցիչները (ռիկետսները) բազմանում են և ոջիլի արտաթորանքի հետ ընկնում արտաքին աշխարհ՝ մարդու սպիտակեղենի, մաշկի վրա։ Մարմինը քորելիս դրանք թափանցում են արյան և բջիջների մեջ։ Վարակը կարող է փոխանցվել նաև օդային ճանապարհով՝ շընչառական ուղիների լորձաթաղանթի, աչքի լորձաթաղանթի (շաղկապենու) միջոցով։ Բ․ տ–ի գաղտնի շրջանը 10–14 (առավելագույնը 20) օր է։ Հիվանդությունն սկսվում է ջերմության հանկարծակի բարձրացումով (մինչև 38,5–39°C), մարմնի ընդհանուր թուլությամբ։ Շնչառությունն արագանում է, դեմքը փքվում, լեզուն փառակալվում, աչքերը կարմրում են, փայլում։ Հիվանդի դրությունն արագորեն վատանում է։ Հիվանդության 4-րդ–5-րդ օրը հայտնվում է վարդագույն ցան, սկզբում կրծքավանդակի, թիկունքի և ձեռքերի մաշկի, ապա ամբողջ մարմնի վրա։ Հիվանդի դրությունն ավելի է ծանրանում, գիտակցությունը մթագնում է, սկսում է զառանցել, երբեմն առաջանում է հոգեկան խանգարում։ Խիստ տուժում է սիրտ–անոթային և նյարդային համակարգերի գործունեությունը, խանգարվում է նյութափոխանակությունը, ընկնում արյան ճնշումը։ Բ․ տ․ հաճախակի ուղեկցվում է բարդություններով (թոքերի բորբոքում, սիրտանոթային համակարգի գործունեության անկում, պառկելախոցեր, վերջավորությունների գանգրենա ևն)։ Բ․ տ–ի տենդը տևում է 12–15 օր, որից հետո ջերմությունն աստիճանաբար, 2–3 օրվա ընթացքում իջնում է, ցանը և մյուս ախտանշաններն անհետանում են։ Բ․ տ–ով հիվանդացած մարդը մոտ 1,5–2 տարի անընկալունակ է դառնում՝ մշակվում է իմունիտետ։ Բ․ տ–ով կրկնակի հիվանդանալիս հիվանդությունն ընթանում է ավելի թեթև, առանց բարդությունների։ Կանխարգելիչ պատվաստումը նույնպես մեղմացնում է հիվանդությունը, տենդային շրջանը կրճատվում է մինչև 5–7 օր։ Բ․ տ–ի ախտորոշումը հիմնվում է կլինիկական տվյալների և լաբորատոր քննությունների արդյունքների վրա։ Բուժումը՝ լևոմիցետին, սինտոմիցին, բիոմիցին և տերամիցին, սրտային դեղանյութեր, գլյուկոզ, վիտամիններ, սննդակարգ։ Հիվանդին կարելի է դուրս գրել հիվանդանոցից միայն ջերմության կանոնավորումից 12 օր հետո։ Կանխարգելումը՝ հիվանդի մեկուսացում, վարակի օջախի վերացում, ոջիլների ոչնչացում (ֆիզիկական և քիմիական միջոցներով), անձնական հիգիենայի պահպանում, կանխարգելիչ պատվաստումներ։

Գրկ․ Руководство по инфекционным болезням, М․, 1962․ վ․ խաչոյան

ԲՀԱՍԱ (ծն․ և մահ․ թթ․ անհտ․), հընդիկ դրամատուրգ։ Ապրել է մոտ IV դ․։ Հնդիկ բանասեր Գանապատի Շաստրին