«Էջ:Armenia Encyclopedia.djvu/131»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ խմբագրում Հաջորդ խմբագրում →

@@ Էջի կարգավիճակ / Էջի կարգավիճակ @@
 Սրբագրված
@@ Էջի մարմին (ներառվելու է). / Էջի մարմին (ներառվելու է). @@
@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 <center>ԿԻԼԻԿԻԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ. XI-XIV ԴԱՐԵՐ</center>
-Անիի Բագրատունյաց թագավորության անկումից (1045) մի քանի տասնամյակ անց հայ ժողովուրդը նոր պետականություն է կերտել Փոքր Ասիայի հարավ-արևելքում՝ Միջերկրական ծովի հս–արլ. մերձափնյա երկրամասում՝ Կիլիկիայում։ Պետությունն ապրել է զարգացման 2 փուլ՝ Մեծ իշխանապետության (1080-1198) և
+Անիի Բագրատունյաց թագավորության անկումից (1045) մի քանի տասնամյակ անց հայ ժողովուրդը նոր պետականություն է կերտել Փոքր Ասիայի հարավ-արևելքում՝ Միջերկրական ծովի հս–արլ. մերձափնյա երկրամասում՝ Կիլիկիայում։ Պետությունն ապրել է զարգացման 2 փուլ՝ Մեծ իշխանապետության (1080-1198) և թագավորության (1198-1375)։
-թագավորության (1198-1375)։
-Հունա-հռոմ. հեղինակները Կիլիկիայի բնաշխարհը բաժանել են Դաշտային և Լեռնային կամ Դաժան Կիլիկիա հատվածների։ Հայկական աղբյուրներում երկրամասի հյուսիս-արլ. շրջանը կոչվել է Լեռնային Կիլիկիա (ըստ Ներսես Լաբրոնացու՝
+Հունա-հռոմ. հեղինակները Կիլիկիայի բնաշխարհը բաժանել են Դաշտային և Լեռնային կամ Դաժան Կիլիկիա հատվածների։ Հայկական աղբյուրներում երկրամասի հյուսիս-արլ. շրջանը կոչվել է Լեռնային Կիլիկիա (ըստ Ներսես Լաբրոնացու՝ Գահ Կիլիկիո), հվ-արլ. ծովամերձ շրջանը՝ Դաշտային Կիլիկիա, արմ. շրջանը՝ Քարուտ Կիլիկիա։ Կիլիկիան կոչվել է նաև Հայոց Կիլիկիա, Կիլիկյան Հայաստան, Սիսուան, Հայոց աշխարհ։ «Կիպրոսից չորս օրում Կոռիկոս ես հասնում, որը Հայաստան կոչվող երկրի սկիզբն է»,― գրել է XII դարի ճանապարհորդ Բենիամին Տուդելցին։
-Գահ Կիլիկիո), հարավ-արլ. ծովամերձ շրջանը՝ Դաշտային Կիլիկիա, արմ. շրջանը՝
-Քարուտ Կիլիկիա։ Կիլիկիան կոչվել է նաև Հայոց Կիլիկիա, Կիլիկյան Հայաստան, Սիսուան, Հայոց աշխարհ։ «Կիպրոսից չորս օրում Կոռիկոս ես հասնում, որը Հայաստան կոչվող երկրի սկիզբն է»,- գրել է XII դարի ճանապարհորդ Բենիամին Տուդելցին։
-Տավրոսի լեռնաշղթան, հյուսիս-արևմուտքից ձգվելով հարավ-արլ., մինչև Անտիտավրոսի ճյուղերը, Կիլիկիան պատնեշել է փոքրասիական երկրներից։ Կիլիկյան Հայաստան մտնող լեռնուղիներն անցել են բերդերով ամրացված կիրճերով («Դրունք
+Տավրոսի լ-շղթան, հս-արմ-ից ձգվելով հվ-արլ., մինչև Անտիտավրոսի ճյուղերը, Կիլիկիան պատնեշել է փոքրասիական երկրներից։ Կիլիկյան Հայաստան մտնող լեռնուղիներն անցել են բերդերով ամրացված կիրճերով («Դրունք Կիլիկիո», «Դրունք Ասորվոց» և այլն)։ Միջերկրականի ջրերը շուրջ 500 կմ երկարությամբ հվ-ից ողողում են երկրամասի ափերը։ Կիլիկիայով հոսող Պյուռամոս (Ջահան, Ջիհուն), Սարոս (Սիհուն), Կյուդնոս (Տարսուչայ), Կալիկանդոս (Սելևկիա), Լամոս (Լամաս) նշանավոր գետերը, սկիզբ առնելով հս. լեռներից, թափվում են Միջերկրական ծովը։
-Կիլիկիո», «Դրունք Ասորվոց» և այլն)։ Միջերկրականի ջրերը շուրջ 500 կմ երկարությամբ հվ-ից ողողում են երկրամասի ափերը։ Կիլիկիայով հոսող Պյուռամոս
-(Ջահան, Ջիհուն), Սարոս (Սիհուն), Կյուդնոս (Տարսուչայ), Կալիկանդոս (Սելևկիա), Լամոս (Լամաս) նշանավոր գետերը, սկիզբ առնելով հս. լեռներից,
-թափվում են Միջերկրական ծովը։
-Հնագույն ժամանակներից Կիլիկիայի հիմն․ բնակիչները հայերն էին, ասորիները,
+Հնագույն ժամանակներից Կիլիկիայի հիմն․ բնակիչները հայերն էին, ասորիները, հրեաները և հույները։ Տիգրան Բ Մեծ արքան (մ. թ. ա. 95-55) Դաշտային Կիլիկիան և Լեռնային Կիլիկիայի մի մասը միացրել է իր տերությանը։ Ըստ հռոմեացի պատմիչ Ամմիանոս Մարկելինոսի (IV դ.)՝ Իսոսի կամ Ալեքսանդրետի ծոցը կոչվել է Հայոց ծոց։
-հրեաները և հույները։ Տիգրան Բ Մեծ արքան (մ. թ. ա. 95-55) Դաշտային Կիլիկիան և Լեռնային Կիլիկիայի մի մասը միացրել է իր տերությանը։ Ըստ հռոմեացի պատմիչ Ամմիանոս Մարկելինոսի (IV դ.)՝ Իսոսի կամ Ալեքսանդրետի ծոցը կոչվել է Հայոց ծոց։
-X դ-ում Կիլիկիայում հայ բնակչությունն այնքան է ստվարացել, որ Հայոց կաթողիկոս Խաչիկ Ա Արշարունին (973-992) այնտեղ ստեղծել է հայկական նոր եպիսկոպոսություններ։ Հայերի համար Կիլիկիայում բարենպաստ պայմաններ են ստեղծվել, երբ Բյուզ. կայսրությունը Մաևազկերտի ճակատամարտում (1071) պարտություն է կրել սելջուկ թուրքերից։ 1042-80-ին Դաշտային Կիլիկիայի կառավարիչը կայսրության նշանակած Վասպուրականի իշխաններից Ապլղարիպ
+X դ-ում Կիլիկիայում հայ բնակչությունն այնքան է ստվարացել, որ Հայոց կաթողիկոս Խաչիկ Ա Արշարունին (973-992) այնտեղ ստեղծել է հայկական նոր եպիսկոպոսություններ։ Հայերի համար Կիլիկիայում բարենպաստ պայմաններ են ստեղծվել, երբ Բյուզ. կայսրությունը Մանազկերտի ճակատամարտում (1071) պարտություն է կրել սելջուկ թուրքերից։ 1042-80-ին Դաշտային Կիլիկիայի կառավարիչը կայսրության նշանակած Վասպուրականի իշխաններից Ապլղարիպ Արծրունին էր։ XI դ-ի 2-րդ կեսին Լամբրոն բերդաքաղաքին ու շրջակա տարածքին տիրել է Ապլղարիպի փեսան՝ գանձակեցի իշխան Օշինը, Պապեռոն բերդաքաղաքին ու շրջակայքին՝ Նաթանայելյանները (Նատալինյաններ), Քարուտ Կիլիկիային՝ իշխան Խաչատուրը, Կիլիկիայի արլ. շրջաններին՝ Փիլարտոս Վարաժնունին։ Վերջինիս իշխանության փլատակների վրա ձևավորվել է Գող Վասիլի (Կամսարականների իշխանատոհմից) իշխանությունը (գոյատևել է մինչև 1112-ը)։ Ենադրվում է, որ «Գող» մականունը նա ստացել է ռազմ․ հաջող գործողություններում խորամանկության համար։
-Արծրունին էր։ XI դ-ի 2-րդ կեսին Լամբրոն բերդաքաղաքին ու շրջակա տարածքին
-տիրել է Ապլղարիպի փեսան՝ գանձակեցի իշխան Օշինը, Պապեռոն բերդաքաղաքին ու շրջակայքին՝ Նաթանայելյանները (Նատալինյաններ), Քարուտ Կիլիկիային՝ իշխան Խաչատուրը, Կիլիկիայի արլ. շրջաններին՝ Փիլարտոս Վարաժևունին։ Վերջինիս իշխանության փլատակների վրա ձևավորվել է Գող Վասիլի (Կամսարականների իշխանատոհմից) իշխանությունը (գոյատևել է մինչև 1112-ը)։ Ենադրվում է, որ «Գող» մականունը նա ստացել է ռազմ․ հաջող գործողություններում խորամանկության համար։
 <center>'''Մեծ իշխանապետության ժամանակաշրջան'''</center>