@@ Էջի մարմին (ներառվելու է). / Էջի մարմին (ներառվելու է). @@
@@ Տող 1. / Տող 1. @@
+նակում է գրոհել բանվոր դասակարգի
+նվաճումների վրա։ Ս․ ա–յան շարժումը
+պաշտպանում են Արհմիությունների հա–
+մաշխարհային ֆեդերացիան, աոանձին
+երկրների կոմունիստական U բանվ․ կու–
+սակցությունները։ Կապիտալիստական
+երկրներում, որպես կանոն, կիրառվում է Ս․ ա–յան երեք համակարգ4 սոցիալ․ ապա–
+հովագրություն, պետ․ օժանդակություն և «համակողմանի» ապահովություն։ Պետ․
+օժանդակությունը վճարվում է բացառա–
+պես պետ․ բյուջեից և հատկացվում է միայն այն ընտանիքներին, որոնք հա–
+տուկ ստուգումից հետո ճանաչվում են
+գոյության միջոցներ չունեցողներ։ «Հա–
+մակողմանի» համակարգը կենսաթոշա–
+կային համակարգում գերակշռող է և բնո–
+րոշ Շվեդիային, Ֆինլանդիային, Նորվե–
+գիային, Կանադային, Իսլանդիային։ Կեն–
+սաթոշակի իրավունք են ստանում բոլոր
+կենսաթոշակային տարիքի հասածները,
+հաշմանդամներն ու կերակրողին կորցնող–
+ները։ Կենսաթոշակը տրվում է որոշակի
+հաստատուն գումարով։ Վճարման մի–
+ջոցները գոյանում են բոլոր քաղաքա–
+ցիներից հատուկ հարկ գանձելու (16–18
+տարեկանից սկսած) եղանակով։ Բուրժ․
+բոլոր երկրներում կենսաթոշակային տա–
+րիքը 5–10 տարով ավելի է, քան
+ՍՍՀՄ–ում, վճարվող կենսաթոշակի U նը–
+պաստների տոկոսն ավելի ցածր, քան այն
+գումարը, որ աշխատողներն իրենց աշխա–
+տավարձից կորցրել են դրանց իրավունքն
+ստանալու համար։ Ընդ որում բուրժ․ եր–
+կըրներում բացակայում է աշխատավարձի
+% –ի չափով նպաստ ստանալու
+ՍՍՀՄ–ում լայնորեն կիրառվող իրավուն–
+ՔԸ։
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ, սո–
+ցիալ․ պրոբլեմների և հակասությունների
+լուծման եղանակ, որը պայմանավորված
+է հասարակության հիմնական սոցիալ․
+ուժերի փոխհարաբերությամբ (տես
+Մարքս Կ․ եէնգելս Ֆ․, Ընտ․ երկ․,
+հ․ 1, 1972, էջ 719)։ Ս․ գ․ հետևանք է հա–
+սարակական շարժումների, որոնք կարող
+են լինել տարերային կամ կազմակերպ–
+ված, չկանխատեսված կամ պլանավոր–
+ված ևն։ Ս․ գ․ լուծում է տնտ․, քաղ․ և այլ
+պրոբլեմներ, արտահայտում է տարբեր
+դասակարգերի և սոցիալ․ խավերի շա–
+հերը, իրագործվում է ռեֆորմի կամ հե–
+ղափոխության ձևով։ Ս․ գ․ սոցիոլոգիա–
+կան առումով հասարակական շարժման
+տարերայնության և գիտակցականության,
+նպատակի և միջոցի, ցանկալի և անցան–
+կալի հետևանքների փոխհարաբերու–
+թյունն է։ Անձնավորության Ս․ գ․, որպես
+հասարակայնորեն նշանակալի արարքնե–
+րի ամբողջություն, քննում են հոգեբանու–
+թյունը, սոցիալ․ հոգեբանությունը, բա–
+րոյագիտությունը, քրեագիտությունը,
+կառավարման սոցիոլոգիան ևն։ Բուրժ․
+սոցիոլոգիայում տարածում գտած
+«Ս․ գ–յան տեսության» կողմնակիցները
+(Մ․ Վեբեր, Թ․ Պարսոնս և ուրիշներ) գե–
+րագնահատում են Ս․ գ–յան սուբյեկտիվ
+անձնային կողմերը (գործող սուբյեկտի
+պատկերացումները, ակնկալիքները, սե–
+փական արարքին տված նրա գնահատա–
+կանը ևն), հասարակական հարաբերու–
+թյուններում անձնային հարաբերություն–
+ների դերը և թերագնահատում Ս․ գ–յան
+սոցիալ–տնտ․ և քաղ․ գործոններն ու հե–
+տևանքները՝ հանգելով սոցիոլոգիական
+ճանաչողության հոգեբանականացմանը։
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԴԱՐՎԻՆԻԶՄ, գաղափա–
+րական հոսանք XIX դ․ վերջի –XX դ․
+սկզբի բուրժ․ հասարակագիտության մեջ,
+որը հասարակական կյանքը բացատրում
+էր գոյության պայքարի, և բնական ընտ–
+րության կենսբ․ օրենքներով։ Ս․ դ․
+Չ․ Դարվինի էվոլյուցիոն ուսմունքի որոշ
+դրույթներ կենսաբանությունից անհիմն
+կերպով փոխադրում է սոցիոլոգիա4 հա–
+սարակական օրինաչափությունները հան–
+գեցնելով կենսաբանականին։ Սոցիալ․
+բախումները դիտում է հակամարտ սո–
+ցիալ․ հարաբերություններից դուրս և
+հայտարարում «բնական», հավերժ ու ան–
+լուծելի։ Ս․ դ–ի նախակարապետը Թ․ Ռ․
+Մաւթուսն է, իսկ անմիջական հիմնա–
+դիրը4 Հ․ Ս պենսերը։ Ուսմունքին հետևել
+են գաղափարական և քաղ․ տարբեր կողմ–
+նորոշում ունեցող սոցիոլոգներ։ Առավել
+հետադիմական թևի ներկայացուցիչները
+(Հ․ Ս․ Չեմբեռլեն, ժ․ Վ․ դը Լապուժ,
+Օ․ Ամմոն, ռասայականության հետևորդ–
+ները և ուրիշներ) գոյության պայքարի
+սկզբունքները անմիջականորեն տարածել
+են սոցիալ․ խմբերի, ժողովուրդների, պե–
+տությունների հարաբերությունների վրա՝
+ձգտելով գաղափարական հիմնավորում
+տալ բուրժուազիայի դասակարգային տի–
+րապետությանը, ռազմականացման և
+զավթողամոլության քաղաքականությանը։
+Ս․ դ․ որոշ իմաստով հիմնավորել է կեն–
+սաբանականի և սոցիալականի կապը,
+ընդգծել հասարակական զարգացման հա–
+կասականությունը, հիմք դրել սովորույթ–
+ների և սոցիալ․ նորմաների սոցիոլոգիա–
+կան ուսումնասիրությանը ևն։
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԴԵՐ, սոցիալ․ որևէ հա–
+մակարգի շրջանակներում միևնույն դիրքը
+գրավող մարդկանց վարքագծի կայուն
+ձև։ Ս․ դ․ արտահայտում է մարդկանց վար–
+քագծի սոցիալ–տիպական կողմերը։ Միև–
+նույն անձնավորությունը կատարում է տարբեր դերեր՝ ղեկավար, ենթակա,
+ծնող, այցելու, ընկեր ևն։ Ս․ դ–ի կատար–
+ման հաջողությունը մեծապես պայմա–
+նավորված է անձնավորության սոցիաչա–
+կան ստատուսով և Ս․ դ–ի սոցիաչական
+վարկով։ Անձնավորության ձգտումը՝
+բարձրացնել իր սոցիալ․ ստատուսը, սեր–
+տորեն առնչված է Ա․ դ–ի կատարման որա–
+կի հետ․ այդ ձգտումը շատերի համար
+վարքի հզոր դրդապատճառ է։ Դերերի
+կատարումը մեծ ազդեցություն ունի անձ–
+նավորության ձևավորման վրա․ սոցիա–
+ւականացումը ընթանում է ամենից առաջ
+դերերի կատարման միջոցով։ Ս․ դ․ կա–
+տարողից խմբի սպասումները որոշ սահ–
+մաններում տարբերվում են կոնկրետ անձ–
+նավորության դերային վարքագծից, որը
+դերերի և անձնավորության «Ես»-ի փո–
+խազդեցության արդյունք է։ Այս էական
+հանգամանքը ըստ արժանվույն հաշվի չի
+առնում բուրժ․ սոցիոլոգիայում տարած–
+ված «դերերի տեսությունը», որը ռոբո–
+տանման է ներկայացնում անձնավորու–
+թյան դերային վարքը։ Մինչդեռ, թեև անձ–
+նավորությունն, իրոք, դրսևորվում է իր
+կատարած դերերում, սակայն նրա էու–
+թյունը չի հանգում դրանց, նա որոշակիո–
+րեն վերաբերվում է իր կատարած դերե–
+րին, ներայնացնում, իմաստավորում դը–
+րանք։ Անձնավորության կատարած տար–
+բեր Ա․ դ–երի, ինչպես նաև նրա և Ս․ դ–ի
+միջև ծագող բախումները անձնավորությու–
+նը կարող է գիտակցել կամ չգիտակցել,
+դրա հետ հաշտվել կամ ոչ։ Բախում կարող
+է առաջանալ նաև տարբեր անձնավորու–
+թյունների կողմից միևնույն Ս․ դ–ի բո–
+վանդակության տարբեր մեկնաբանում–
+ների հետևանքով։ Վ․ Միրզոյան
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑ բուրժուական
+քաղաքատնտեսության մեջ,
+գռեհիկ քաղաքատնտեսության ուղղու–
+թյուն, ըստ որի՝ տնտ․ կատեգորիաների
+հիմքում ընկած հասարակական հարաբե–
+րությունները որոշվում են իրավունքով,
+բարոյականությամբ և հոգևոր այլ գոր–
+ծոններով։ Առաջացել է XIX դ, վերջին–
+XX դ․ սկզբին։ Հիմնվելով սուբյեկտիվ
+իդեալիզմի փիլ–յան վրա՝ Ս․ դ–ի ներկա–
+յացուցիչները (գերմ․ Ռ․ Շտամլեր,
+Ռ․ Շտոլցման, Օ․ Շտան, Ա․ Ամոն, Կ․ Դիլ)
+արտադրությունը դիտում էին որպես զուտ
+տեխ․ պրոցես՝ զուրկ սոցիալ․ բովանդա–
+կությունից։ Տնտ․ հարաբերությունները
+կտրում էին նյութական արտադրությու–
+նից և տնտ․ երևույթները հակադրում սո–
+ցիալականին։ Նրանք սահմանափակ–
+վում էին տնտ․ հարաբերությունների ար–
+տաքին դրսևորման ձևերի վերլուծությամբ
+և ժխտում արտադրողական ուժերի զար–
+գացման որոշիչ ազդեցությունը հասարա–
+կական կյանքի սոցիալ․, քաղ․ և հոգևոր
+պրոցեսների վրա։ Արտադրության նպա–
+տակը չէին բխեցնում պատմականորեն
+ստեղծված արտադր․ հարաբերություննե–
+րի բնույթից, այլ համարում էին «արտա–
+քին կարգավորման հետևանք» (Շտամլեր)։
+Ա․ դ․ ձգտում էր մասսաների մոտ այն
+պատրանքը ստեղծել, իբր բուրժ․ կառա–
+վարության կողմից «սոցիալ–իրավական
+կարգավորման» և «սոցիալական քաղա–
+քականության» վարման ուղիով հնարա–
+վոր է «վերափոխել կապիտալիզմը»։ Փաս–
+տորեն, սակայն, ուղղության առաջար–
+կած միջոցառումները տանում էին դեպի
+մոնոպոլիստական կապիտալի իշխանու–
+թյան ուժեղացում։ Այս դպրոցին համա–
+նման գաղափարներ զարգացրել են ինս–
+տիտուց իոնաւիզմի նեկայացուցիչներն
+ամեր․ գրականության մեջ, ինչպես նաև
+ժամանակակից ֆրանս․ որոշ տնտեսա–
+գետներ (ժ․ Մարշալ)։
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ, հասարա–
+կական հարաբերությունների, պրոցեսնե–
+րի և անձնավորության կատարելագործ–
+ման բնութագիրը։ Ս․ գ․ հենվում է գիտա–
+տեխ․, տնտ․ և արտադր․ առաջադիմության
+վրա, սակայն չի հանգում դրանց։ Ս․ զ–ման
+ուղղակի բխեցումը գիտության, տեխնիկա–
+յի, արտադրության զարգացման աստի–
+ճանից հատկապես բուրժ․ ֆուտուրոլո–
+գիային բնորոշ տեխնիցիստական–սցիեն–
+տիստական մոլորություն է։ Ս․ զ–ման ցու–
+ցանիշների համապարփակ համակարգ
+դեռ չի մշակված։ Ս․ զ–ման ցուցանիշնե–
+րը (օրինակ, աշխատանքից բավարարվա–
+ծությունը) պետք է ընդգրկեն ոչ միայն
+անձնավորության սոցիալ․ վիճակի օբ–
+յեկտիվ բնութագրերը, այլև վերջիններիս

«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 11.djvu/22»–ի խմբագրումների տարբերություն