@@ Էջի մարմին (ներառվելու է). / Էջի մարմին (ներառվելու է). @@
@@ Տող 1. / Տող 1. @@
+կապիտալիզմի պայմաններում խուսափել
+ապահարմարումից՝ իր ակտիվությունը
+իրագործելով սոցիալ․ միջավայրը ար՝
+մատապես վերավւոխելու ուղղությամբ՝
+վեր կանգնելով դրա պատմ․ սահմանա–
+փակությունից։ Ա․Ադիբեկյան
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ, տես
+Հեղափոխություն սոցիալական։
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՀԻԳԻԵՆԱ, ՍՍՀՄ–ում
+սոցիալական հիգիենա և
+առողջապահ ության կա զ մ ա–
+կ և ր պ ու մ, գիտական համալիր դիս–
+ցիպլին․ ուսումնասիրում է բնակչության U
+նրա առանձին խմբերի առողջական վի–
+ճակը, սոցիալ–տնտեսական գործոնների
+ազդեցությունը հասարակական առողջու–
+թյան և առողջապահության վրա, առող–
+ջապահության կառավարման ձևերն ու
+մեթոդները, մշակում հասարակական
+առողջության պահպանման ու ամրա–
+պնդման միջոցառումներ։ Ս․ հ․ սերտորեն
+առնչվում է հասարակական գիտություն–
+ների (քաղաքատնտեսություն, սոցիոլո–
+գիա, դեմոգրաֆիա, կառավարման ընդ–
+հանուր տեսություն ևն) հետ և առավել
+ուշադրություն է դարձնում սոցիալական
+պայմանների վրա, ուսումնասիրում է բժշկության մեջ սոցիալական և կենսբ․
+գործոնների հարաբերակցությունը։ Ս․ հ–ի
+հիմնական մեթոդը վիճակագրությունն է։
+Կիրառվում են նաև փորձաքննական գնա–
+հատման, գիտական փորձի և մոդելավոր–
+ման, պատմական, անկետավորման ու
+այլ մեթոդներ։ Ս․ հ–ի աղբյուրները կապ–
+ված են պրոֆեսիոնալ հիվանդությունների
+հետազոտությունների հետ։ Ռուսաստա–
+նում սոցիալ–հիգիենային հայացքների
+պրոպագանդմանը նպաստել են «Դատա–
+կան բժշկության և հասարակական հի–
+գիենայի արխիվ» ամսագիրը և բժշկ․ գիտ․
+ընկերությունները։ Ազգաբնակչության
+սոցիալական տարբեր խմբերի սան–վի–
+ճակագրական հետազոտություններ են
+կատարել Ֆ․ էրիսմանը, Ե․ Օսիպովը,
+Ն․ Տեզյակովը, Ա․ Շինգարյովը և ուրիշ–
+ներ։ XVIII դ․ 2-րդ կեսից մինչև XIX դ․
+-ական թթ․ տարբեր երկրներում Ս․ հ–ի
+առանձին պրոբլեմները շարադրվում էին
+բժշկ․ ոստիկանության և հասարակական
+հիգիենայի դասընթացներում, իսկ XIX դ․
+վերջին –XX դ․ սկզբին՝ հիգիենայի ամ–
+բիոններում։ ՍՍՀՍ–ում Ս․ հ–ի հիմքը
+մարքսիզմ–լենինիզմի մեթոդոլոգիան է․
+Ս․ հ–ի խնդիրների արմատական լուծման
+սկզբունքները մշակված են Վ․ Ի․ Լենինի
+աշխատություններում և իրենց արտահայ–
+տությունն են գտել ՍՍԿԿ ծրագրերում։
+Ս․ հ–ի կազմակերպական բազան առող–
+ջապահության սովետական համակարգն
+է, որը հենվում է հասարակության սո–
+ցիալ–տնտ․ վերակառուցման վրա և ծա–
+ռայում է հիվանդությունների սոցիալա–
+կան աղբյուրների վերացման, հասարա–
+կական առողջության պահպանման պետ․
+միջոցառումների իրականացման գործին։
+Բուժկանխարգելիչ միջոցառումների գի–
+տական մշակման գործում Ս․ հ–ի խնդիր–
+ների և հնարավորությունների ընդլայնու–
+մը նպաստում է մարդու հոգեկան և ֆի–
+զիկ․ համաչափ զարգացմանը, կյանքի
+տևողության առավելագույն երկարացմա–
+նը։ Ս․ հ–ի զարգացմանը գործնական
+բժշկության մեջ և բարձրագույն բժշկ․
+կրթության համակարգում կանխարգելիչ
+ուղղության ներդրմանը նպաստեց Սոսկ–
+վայի 1-ին և 2-րդ համալսարաններում
+Ս․ հ–ի ամբիոնների ստեղծումը (առաջի–
+նում ամբիոնը հիմնել է Ն․ Սեմաշկոն,
+-ին, երկրորդում՝ Զ․ Սոլովյովը,
+-ին), Ս․ հ–ի պետ․ ինստ–ի հիմնումը
+(1923-ին)։ Այնուհետև Ս․ հ–ի ամբիոններ
+են բացվել բոլոր բարձրագույն բժշկ․
+հաստատություններում։ «Սոցիալական
+հիգիենա և առողջապահության կազմա–
+կերպումն ու կառավարումը» պրոբլեմով
+զբաղվող առաջատար գիտ․ կենտրոն դար–
+ձավ ՍՍՀՍ առողջապահության մինիստ–
+րության Ն․ Սեմաշկոյի անվ․ սոցիալական
+հիգիենայի և առողջապահության կազմա–
+կերպման համամիութենական ԴՀԻ–ն
+(Սոսկվա)։ ՍՍՀՍ–ում Ս․ հ–ի գիտական
+ուսումնասիրության խնդիրներն են․ Ս․ հ–ի
+և առողջապահության կազմակերպման
+տեսական հարցերը, սոցիալական պայ–
+մաններն ու բնակչության առողջությունը,
+առողջապահության էկոնոմիկայի և պլա–
+նավորման գիտ․ հիմունքները, առողջա–
+պահության պլանավորման և ղեկավար–
+ման ավտոմատացված համակարգը, բնակ–
+չության բուժօգնության կազմակերպման
+գիտական հիմունքները ևն։ Ս․ հ–ի խըն–
+դիրներով զբաղվում են Առողջապահու–
+թյան համաշխարհային կազմակերպու–
+թյունը (1948-ից), Կենսապայմանների և
+առողջության ուսումնասիրման միջազգա–
+յին բժշկ․ ասոցիացիան (1951-ից), Սոցիա–
+լական բժշկագիտության եվրոպական
+ասոցիացիան (1955-ից)։ Ս․ հ–ի հարցերը
+լուսաբանվում են «Սովետսկոյե զդրավո–
+օխրանենիյե» («Советское здравоохране*
+нис», 1942-ից), «Դիգիենա ի սանիտա–
+րիս!» («Гигиена и санитария», 1922-ից)
+և արտասահմանյան մի շարք ամսագրե–
+րում։
+Գրկ․Валкие Г․ А․, Лек а ре в Л․ Г․,
+Социальная гигиена и организация здраво–
+охранения, М․, 1969; Венгрова И․ В․,
+Шилинис Ю․ А․, Социальная гигиена
+в СССР (очерк истории), М․, 1976․
+Ա․ ԽրիմԱւսն
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ,
+մարդու հիվանդություններ, որոնց առա–
+ջացումն ու տարածումը պայմանավորված
+են սոցիալ–տնտ․ անբարենպաստ պայման–
+ների ազդեցությամբ։ Ս․ հ–ի շարքին են
+դասվում տուբերկուլոգը, վեներական հի–
+վանդությունները, ալկոհոլամոլությունը,
+նարկոմանիաները, ռախիտը, ավիտամի–
+նոզները, անբավարար սնուցման հետ
+կապված այլ և պրոֆեսիոնալ որոշ հի–
+վանդություններ։ Ս․ հ–ի դեմ պայքարի
+հիմնական և անհրաժեշտ նախապայմա–
+նը շահագործման և դասակարգային ան–
+հավասարության վերացումն է։ Սոցիա–
+լիստական համակարգը նպաստում է Ս․ հ․
+առաջացնող պատճառների վերացմանը։
+Նախահեղափոխական Ռուսաստանում
+զինսկոչիկներից 100-ը հիվանդ էր
+տուբերկուլոզով, 1935-ին հիվանդների
+թիվը նվազեց 10–20 անգամ։ 1913-ին
+սիֆիլիսով հիվանդների թիվը կազմել
+է 10 հզ․ բնակչին՝ 180, 1936-ին նվազել է մինչև 18, 1961-ին՝ 1,5։ Երևանի նահան–
+գում տրախոմայով հիվանդների թիվը
+-ին եղել է 1000 բնակչին՝ 127-150,
+-ից ՀՍՍՀ–ում տրախոման լրիվ վե–
+րացվել է։
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՀՈԳԵԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՈ–
+ցիալ․ խմբերում մարդկանց վարքի և
+գործունեության օրինաչափությունները և
+այդ խմբերի հոգեբանական բնութագրերը
+ուսումնասիրող գիտակարգ։ Ս․ հ․ առաջա–
+ցել է հոգեբանության և սոցիոչոգիայի
+սահմանագծում, և մինչև այժմ բանավի–
+ճում են գիտությունների համակարգում
+Ս․ հ–յան տեղի շուրջ, այն համարվում է կամ հոգեբանության, կամ սոցիոլո–
+գիայի մաս, կամ էլ ընդունվում է դրա
+գոյությունը միաժամանակ հոգեբանու–
+թյան և սոցիոլոգիայի շրջանակներում։
+Սոցիալ–հոգեբանական շատ պրոբլեմների
+ակունքները կարելի է գտնել արդեն Պլա–
+տոնի և Արիստոտելի ուսմունքներում։
+Ս․ հ–յան տարրերը ձևավորվել են, բացի
+հոգեբանությունից և սոցիոլոգիայից, նաև
+այլ կոնկրետ գիտություններում (մարդա–
+բանություն, քրեաբանություն, լեզվաբա–
+նություն) ։Ինքնուրույն սոցիալ–հոգեբանական ըմ–
+բռնում ստեղծելու առաջին փորձերը
+կատարվել են XIX դ․ 2-րդ կեսին՝ «ժողո–
+վուրդների հոգեբանություն» (Ս․ Լացա–
+րուս, Հ․ Շտայնտհալ, Վ․ Վունդտ), «զանգ–
+վածների հոգեբանություն» (Շ․ Սիգելե,
+Դ․ Լեբոն), «սոցիալ․ վարքի բնազդների»
+տեսություն (Վ․ Սակդուգալ)։ Ս․ հ–յան,
+որպես հատուկ գիտակարգի, գոյության
+սկիզբը համարվում է 1908-ը, երբ միաժա–
+մանակ լույս տեսան անգլո–ամեր․ հո–
+գեբան Սակդուգալի և ամեր․ սոցիոլոգ
+է․ Ռոսի աշխատությունները (դրանց վեր–
+նագրերում կար «Ս․ հ․» տերմինը)։ ք1չ
+մարքսիստական Ս․ հ–յան հետագա զար–
+գացման կենտրոնը դարձել է ԱՍՆ։ Զար–
+գանալով փորձարարական ճանապարհով
+և նպատակսսուղղված լինելով կիրառա–
+կան խնդիրների լուծմանը՝ ամեր․ Ս․ հ․
+նշանակալի հաջողությունների է հասել
+փոքր խմբերի կառուցվածքի և դինամի–
+կայի, միջանձնային հարաբերություննե–
+րի, զանգվածային և խմբային հաղոր–
+դակցման միջոցների ու մեխանիզմների և
+այլ կոնկրետ երևույթների հետազոտման
+բնագավառում։ Դա հանգեցրեց այն բա–
+նին, որ Ս․ հ–յան հետազոտման չափա–
+նմուշ դարձավ անհատական հոգեբանու–
+թյան հետազոտումը։ Այժմ Արևմուտքում
+ուժեղանում է նման մոտեցման քննադա–
+տությունը՝ տեսական, աշխարհայացքա–
+յին կողմերը, իրական սոցիալ․ պրոբլեմ–
+ները թերագնահատելու համար։
+Մարքսիզմ–լենինիզմի դասականների
+ստեղծագործություններում տրվել են
+մարքսիստական Ս․ հ–յան սկզբունքային
+կանխադրույթները՝ հասարակական հա–
+րաբերությունների բնույթը, անհատական
+և հասարակական գիտակցության հա–
+րաբերակցությունը, անձնավորության ըմ–
+բռնումը որպես հասարակական հարա–
+բերությունների ամբողջություն ևն։
+ՍՍՀՍ–ում մարքսիստական մեթոդաբա–
+նության հիման վրա սոցիալ–հոգեբանա–
+կան հետազոտությունների գործնական
+զարգացումը սկսվել է 50-ական թթ․ վեր–
+հօ։

«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 11.djvu/24»–ի խմբագրումների տարբերություն