@@ Էջի մարմին (ներառվելու է). / Էջի մարմին (ներառվելու է). @@
@@ Տող 1. / Տող 1. @@
+գային կառուցվածքի հետևանք է և կոնկ–
+րետ դրսևորում։ Հետևաբար, սոցիա–
+լիզմի օրոք, հասարակության շերտակա–
+ռուցվածքի բացահայտման հիման վրա,
+դասակարգերի մերձեցումը ընթանում է դրանց սոցիալ․ հատկանիշների համա–
+հարթման ուղիով։ Ա․ Ադիբեկրսն
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՎԱՐԿ, հասարակական
+որևէ երևույթին (մասնագիտությանը,
+պաշտոնին, խմբին, բնակավայրին, կազ–
+մակերպությանը, մարդկային արժանի–
+քին, սպառման առարկային ևն) տվյալ
+հանրույթի (հասարակության, դասակար–
+գի, ազգի, խմբի ևն) անդամների կողմից
+վերագրվող նշանակալիությունը։ Ս․ վ․
+բացահայտվում է մարդկանց արժեքային
+կողմնորոշումների համակարգում և իրա–
+կան վարքում։ Դեպի բարձր Ս․ վ–ով
+օժտված օբյեկտը անձնավորության ձըգ–
+տումը (գիտակցական կամ անգիտակցա–
+կան) հիմնականում այլոց աչքում այդ
+Ս․ վ–ի հետ իր նույնացման և դրա միջո–
+ցով հեղինակություն, ազդեցություն ձեռք
+բերելու, հարգանքի արժանանալու ցան–
+կության հետևանք է։ Որևէ հանրույթի
+շրջանակներում տարբեր երևույթների
+Ս․ վ–երի աստիճանակարգը պայմանա–
+վորված է ընդհանուր (տվյալ ժամանակա–
+շրջանը, հասարակական կացութաձևը ևն
+բնութագրող) և մասնավոր (միայն տվյալ
+հանրույթը բնորոշող) առանձնահատկու–
+թյուններով։ Միևնույն երևույթը կարող
+է տարբեր Մ․ վ․ ունենալ տարբեր դասա–
+կարգերի, սոցիալ․ խավերի, սերունդների
+համար։ Ս․ վ–ի ուսումնասիրությունը թույլ
+է տալիս կառավարել մարդկանց վարքա–
+գիծը, ձևավորել ձգտումները, իդեալնե–
+րը, սովորույթները ևն։ Դա օգտագործվում
+է, օրինակ, բուրժ․ հասարակության մեջ,
+ռեկլամի միջոցով այս կամ այն երևույթին
+(սպառման նորույթին, քաղ․ գործչին ևն)
+փքուն Մ․ վ․ ապահովելու նպատակով։
+Մ․ վ․ սոցիալիզմի օրոք կարող է բացա–
+սական դեր խաղալ, եթե տվյալ երևույթի
+Ս․ վ․ չի համապատասխանում դրա իրա–
+կան հասարակական օգտակարությանը
+և հետևանք է աղճատված գնահատական–
+ների, մանրբուրժ․ վերապրուկների, սպա–
+ռողական հոգեբանության ևն։ Հակա–
+մարտ հասարակություններում տիրապե–
+տող գաղափարախոսությունը և մասնա–
+վոր սեփականատիրական հոգեբանու–
+թյունը վերջին հաշվով ապահովում են
+հարստության, իշխանության, «հաջողու–
+թյան» բարձր Մ․ վ․։ Սոցիալիզմի օրոք
+բարձր է հատկապես ստեղծագործ աշխա–
+տանքի և մարդու աշխատանքային ար–
+ժանիքների Ս․ վ․։ Վ․ Միբզորսն
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆ,
+պրոցեսների ամբողջություն, որն ապա–
+հովում է անհատների, խմբերի և հիմնարկ–
+ների գործունեությունը՝ ընդունված սո–
+ցիաչական նորմաների և նպատակների
+սահմաններում։ Ս․ վ․ սոցիալ․ համակար–
+գերի կայունացման և կառավարման մի–
+ջոց է և իրականացվում է սոցիալ․ սանկ–
+ցիաներով։ Սանկցիաները լինում են դրա–
+կան (ընդունած նորմաների և ցանկալի
+շեղումների աջակցում) և բացասական
+(նորմաների խախտման և անցանկալի
+շեղումների ճնշում)։ Տարբերակում են
+ֆիզիկական (ձերբակալում, սպառնալիք,
+ծեծ, շոյանք ևն), տնտ․ (պարգև, տու–
+գանք ևն) և նորմատիվային–սիմվոլիկ
+(հարգանք, սեր, ատելություն, դատա–
+պարտում ևն) սանկցիաներ։ Ս․ վ․ իրակա–
+նացնում են հիմնարկները կամ սոցիալ․
+խմբերը՝ կանոնադրությունների, օրենք–
+ների, խմբային արժեքների, ավանդույ–
+թի և սովորույթի հիման վրա։ Պաշտոն,
+հիմնարկների և կազմակերպությունների
+Ս․ վ․ կոչվում է ձևական, ի տարբերություն
+ոչ ձևական (սոցիալ․ միջավայրի՝ ընտա–
+նիք, ընկերներ, հարևաններ ևն) Ս․ վ–յան։
+Ոչ ձևական բացասական նորմատիվային–
+սիմվոլիկ սանկցիայի օրինակ է բամբա–
+սանքը, իսկ ձևական դրական տնտ․ սանկ–
+ցիայի օրինակ՝ պարգևը։ Ս․ վ–յան մեխա–
+նիզմում նշանակալի տեղ ունի անձնավո–
+րության ինքնավերահսկողությունը, որը
+ձևավորվում է Ս․ վ–յան ներանձնացման
+ընթացքում։ Ա․ԱդՒ քեկյան
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՎԻՃԱԿԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ․ 1․
+լայն ըմբռնմամբ՝ սոցիալ․ գիտություն,
+քանի որ նրա ուսումնասիրության առար–
+կան հասարակական կյանքի պրոցեսներն
+ու երևույթներն են։ 2․ “Լեղ ըմբռնմամբ՝
+վիճակագրության բաժին, որն ուսումնա–
+սիրում է հասարակության զարգացման
+կոնկրետ պատմ, պայմաններում մարդ–
+կանց կյանքի սոցիալ․ կացությունը։ Ի
+տարբերություն անաեսական վիճակա–
+գրության, որն ուսումնասիրում է էկոնո–
+միկայի բնագավառի պրոցեսներն ու երե–
+վույթները, Ս․ վ․ դիտարկում է մարդկանց
+կյանքի քաղ․, գաղափարական և իրավա–
+կան կողմերը, ինչպես նաև բնակչության
+կենսամակարդակը՝ սոցիալ․ կտրվածքով
+ու ըստ բնակչության խմբերի։ Ս․ վ–յան
+ցուցանիշների համակարգը համակողմա–
+նիորեն բնութագրում է մարդկանց կյան–
+քի սոցիալ․ պայմանները՝ հասարակու–
+թյան սոցիալ․ կազմն ու դասակարգային
+կառուցվածքը, բնակչության թիվն ու կազ–
+մը, աշխատանքային ռեսուրսների առկա–
+յությունն ու կազմը, կրթության, կուլտու–
+րայի, առողջապահության մակարդակը,
+բնակարանային–կոմունալ և կենցաղային
+պայմանները, բարոյաքաղ․ վիճակը ևն։
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԴՐՈՒԹՅՈՒՆ, կա–
+պիտալիստական երկրներում իրավական
+նորմերի համակցություն, որով կարգա–
+վորվում են վարձով աշխատողների իրա–
+վիճակն ու գոյության միջոցներից զուրկ
+անձանց օգնություն ցույց տալու միջոցա–
+ռումները։ Ս․ օ–յան հիմքը աշխատանքա–
+յին օրենսդրությունն է և սոցիաւական
+ապահովությունը։ Ս․օ„ ոչ միայն ընդգըր–
+կում է այն նորմերը, որոնք արտացոլում
+են բուրժուազիայի դեմ պայքարում բան–
+վոր դասակարգի նվաճումները, այլև հա–
+կաբանվորական օրենսդրությունը։ Սո–
+վետական իրավաբանական գրականու–
+թյան մեջ «բուրժ․ Ս․ օ․» տերմինը երբեմն
+օգտագործվում է միայն պրոլետարիատի
+շահերից բխող օրենսդրության նորմերի
+ամբողջությունը նշելու, այն հակաբան–
+վորական օրենսդրությանը հակադրելու
+համար։ Բուրժ․ օրենսդրությունը հետա–
+դիմական հակաբանվորական և առաջա–
+դիմական սոցիալ․ նորմերը միահյուսում
+է մեկ ամբողջության մեջ։
+Բանվոր դասակարգի պայքարի շնոր–
+հիվ ժամանակակից Ս․ օ․ ամրապնդում է
+բուրժուազիայից կորզած մի շարք զիջում–
+ներ հօգուտ այդ դասակարգի։ Դրան
+հատկապես նպաստում են սոցիալիզմի
+գաղափարներն ու պրակտիկան։ Սակայն
+բուրժուազիան սոցիալ․ այդ զիջումները
+ձգտում է օգտագործել հօգուտ իր շահերի,
+վարձու աշխատանքի շահագործման մե–
+թոդները կատարելագործելու և դասա–
+կարգային պայքարը ջլատելու համար։
+Ս․ օ–յան դերի բարձրացումը հատուկ է աջ
+սոցիալ–դեմոկրատներին, որոնք գտնո1մ
+են, թե իբր այն նպաստում է հասարակա–
+կան հարաբերությունների փոփոխմանը,
+կապիտալիստական հասարակության
+վատթարագույն արատների հաղթահար–
+մանը, շահագործման վերացմանը և մարդ–
+կանց միջև հավասարության հաստատ–
+մանը։ Իսկ «ձախ» տարրերի կարծիքով,
+կապիտալիստական երկրների աշխատա–
+վորներն ընդհանրապես սոցիալ․ նվաճում–
+ներ չունեն։
+Կոմունիստական և բանվորական կու–
+սակցություններն ընդգծելով Ս․ օ–յան
+սահմանափակությունը և մերկացնելով
+նրա մի շարք նորմերի հակաբանվորա–
+կան բնույթը՝ մեծ նշանակություն են տա–
+լիս սոցիալ․ նվաճումների համար պրո–
+լետարիատի պայքարին։ Այդ պայքարի
+հեռանկարները արտացոլվել են բանվ․
+շարժման ծրագրային փաստաթղթերում։
+ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆԱՑՈՒՄ, անհատի վրա Ш1-
+ցիալ․ միջավայրի ներգործության պրո–
+ցեսը, որի ընթացքում մշակվում են սո–
+ցիալ․ գործողության սուբյեկտ լինելու
+որակներ։ Լայն իմաստով Ս․ ըմբռնվում է որպես սոցիալ․ ներգործության բոլոր կող–
+մերի և սոցիալ․ բոլոր որակների ձևա–
+վորման արդյունք, նեղ իմաստով՝ այն ա–
+մենը, ինչ կապված է անհատի հիմնական
+որակների ձեռքբերման և անձնավորու–
+թյան վերածվելու հետ։ Ըստ մի այլ տե–
+սակետի, Ս․ սոցիալ․ նպատակների յու–
+րացման պրոցեսն է, իսկ այդ նպատակ–
+ներին հետևելու աստիճանը որոշում է սոցիալականացվածության մակարդակը։
+Ս․ դիտվում է ֆիլոգենետիկական տեսան–
+կյունով՝ որպես մարդու սեռային հատկա–
+նիշների ձևավորում, որը համընկնում է համաշխարհային–պատմ․ պրոցեսի հետ,
+և օնտոգենետիկական տեսանկյունով՝ որ–
+պես կոնկրետ տիպի անձնավորության
+ձևավորում։ Որոշ հեղինակներ գտնում
+են, որ Ս․ կատարվում է ողջ կյանքի ըն–
+թացքում՝ փուլ առ փուլ (նախնականՍ․,
+երկրորդային Ս․ ևն), մյուսները՝ միայն
+սոցիալապես անհրաժեշտի ներանձնաց–
+ման շրջանում (նախնական Ս–ման փու–
+լում), երբ սոցիալականը վերնաշենք է դառնում վարքի ժառանգական մեխանիզմ–
+ների վրա և վերափոխում դրանք, իսկ ան–
+հատը հետագայում, որպես անձնավորու–
+թյուն, սկսում Հ սոցիալական հարմար–
+ման պրոցեսը։ Ա․ Ադիբեկրսն
+ՍՈՑԻԱԼ–ԴԵՄՈԿՐԱՏ», բոլշևիկյան հայե–
+րեն շաբաթաթերթ։ ՌՍԴԲԿ Բաքվի կոմի–
+տեի օրգան։ Լույս է տեսել 1917-ին, Բաք–
+վում, 15 համար (JSP 1-ը՝ մայիսի 1-ին,
+*JSP 15-ը՝ օգոստոսի 18-ին)։ խմբագիր՝
+Ստ․ Շահումյան։ Սերկացրել է բուրժ․ ժա–
+մանակավոր կառավարության ու նրա
+«սոցիալիստ» մինիստրների, էսէռների
+մենշևիկների, դաշնակցականների, մու–

«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 11.djvu/26»–ի խմբագրումների տարբերություն