«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 11.djvu/27»–ի խմբագրումների տարբերություն
Փոխվում է էջը ' '-ով Պիտակ՝ Replaced |
Պիտակ՝ Հետ շրջել |
||
Էջի մարմին (ներառվելու է). | Էջի մարմին (ներառվելու է). | ||
Տող 1. | Տող 1. | ||
սավաթականների հակաժողովրդական |
|||
քաղաքականությունը, անդրկովկասյան |
|||
պրոլեաարիատին կոչ արել բարձր պահել |
|||
ինտերնացիոնալիզմի դրոշը, համախըմբ– |
|||
վել բոլշևիկների շուրջը և հասնել հեղա– |
|||
փոխության հաղթանակի։ Թերթում առա– |
|||
ջին անգամ տպագրվել են Ստ․ Շահում– |
|||
յանի «Մինիստրական կրիզիսի առթիվ» |
|||
(JVC 2), «Կոալիցիոն մինիստրությունը» |
|||
(JsC 3), «Քաղաքական ճգնաժամը» (JSP 4), |
|||
«Հեղափոխության ընթացքը» (JVP 12) և |
|||
այլ հոդվածներ։ Շահումյանն է գրել նան |
|||
թերթի գրեթե բոլոր համարների առաջ– |
|||
նորդողները։ «Ս–դ․»-ին ակտիվորեն աշ– |
|||
խատակցել է Ա․ Միկոյանը («Դաշնակցա– |
|||
կանները «աշխատավորության պաշտ– |
|||
պան», «Ովքեր են բոլշևիկները և մենշևիկ– |
|||
ները», «Կորչի բուրժուազիան, կեցցե |
|||
բանվորների, զինվորների և գյուղացի– |
|||
ների հեղափոխական դիկտատուրան» և |
|||
այլ հոդվածներ)։ Պետրոգրադից թերթին |
|||
ողջունել և նրա համար հոդված է ուղար– |
|||
կել Ա․ Մյասնիկյանը («Պրոլետարիատն |
|||
ու բուրժուազիան արդի հեղափոխության |
|||
մեջ»)։ «Ս–դ․» տպագրել է Հ․ Հակոբյանի, |
|||
Հ․ Կամարու, Դ․ Ղազար յանի հեղափոխա– |
|||
կան բանաստեղծությունները։ «Կուսակ– |
|||
ցական կյանք» բաժնում հաղորդումներ |
|||
են տպագրվել կուսակցական–քաղ․ աշ– |
|||
խատանքի, բանվ․ մարքսիստական դաս– |
|||
ընթացների և այլ միջոցառումների մա– |
|||
սին։ Թերթը արտատպություններ է կատա– |
|||
րել «Պրավդա»-ից և կազմակերպել նրա |
|||
տարածումը Անդրկովկասում։ «Ս–դ․» տա– |
|||
րածվել է նաև Հայաստանի շրջաններում |
|||
և Անդրկովկասի հայաբնակ վայրերում։ |
|||
Աշխատակցել են Մ․ Մելիքյանը, Ա․ Կա– |
|||
րինյանը, Ս․ Սարտիկյանը, Ս․ Կասյանը, |
|||
Ս․ Վարդանյանը, Հ․ Բեջանյանը և ուրիշ– |
|||
ներ։ |
|||
ՍՈՑԻԱԼ–ԴԵՄՈԿՐԱՏ» («Социал-демо- |
|||
крат»), անլեգալ թերթ, ՌՍԴԲԿ կենար, |
|||
օրգան, ՌՍԴԲԿ 6-րդ (Պրագայի) համառու– |
|||
սասաանյան կոնֆերանսից (1912) հետո՝ |
|||
բոլշևիկների կենտր․ օրգան։ Ստեղծվել է ՌՍԴԲԿ 5-րդ համագումարի (1907) որոշ– |
|||
մամբ։ Առաջին համարը լույս է տեսել |
|||
1908-ի փետրվարին, Ռուսաստանում, որի |
|||
գրեթե ամբողջ տպաքանակը ոստիկանու– |
|||
թյունը բռնագրավել է։ ՌՍԴ9Կ 5-րդ հա– |
|||
մառուսաստանյան կոնֆերանսի (1908) |
|||
որոշմամբ շարունակվել է հրատարակվել |
|||
Փարիզում (1909–13, ․№ 2–32), ապա՝ |
|||
ժնևում (1914-17, Ы 33–58)։ Վերջին՝ |
|||
58-րդ համարը լույս է տեսել 1917-ի հուն– |
|||
վարի 31 (փետրվարի 13)-ին։ 1916-ին հրա– |
|||
տարակվել է թերթի հավելվածի՝ «Սբոր– |
|||
նիկ «Սոցիալ–դեմոկրատա»-ի («Сбор– |
|||
ник «Социал-демократа») 2 համար։ |
|||
Խմբագրության կազմում եղել են բոլշևիկ– |
|||
ների, մենշևիկների և լեհ․ սոցիալ–դեմո– |
|||
կրատների ներկայացուցիչներ։ 1911-ին |
|||
մենշևիկներ Ֆ․ Ի․ Դանը և Լ․ Սարտովը |
|||
հեռացել են խմբագրությունից։ Դլխ․ խըմ– |
|||
բագիրը փաստորեն եղել է Վ․ Ի․ Լենինը։ |
|||
Կուսակցական ուժերի միավորման ու |
|||
ամրապնդման, բոլշևիկյան գծի հետևողա– |
|||
կանորեն անցկացման համար նա թերթի |
|||
էջերում անհաշտ պայքար է մղել լիկվի– |
|||
դատորների, օտզովիստների և տրոց– |
|||
կիստների դեմ։ «Ս–դ․»-ում է առաջին ան– |
|||
գամ տպագրվել Վ․ Ի․ Լենինի «Եվրոպա– |
|||
յի միացյալ նահանգների լոզունգի մա– |
|||
սին» նշանավոր աշխատությունը։ Առա– |
|||
ջին համաշխարհային պատերազմի տա– |
|||
րիներին թերթը նշանակալի դեր է կատա– |
|||
րել պատերազմի, խաղաղության ու հե– |
|||
ղափոխության մասին լենինյան լոզունգ– |
|||
ների պրոպագանդման գործում։ Տարբեր |
|||
ժամանակներում «Ա–դ․»-ին աշխատակ– |
|||
ցել են Դ․ Րլագոևը, Դ․ Րեդնին, Ս․ Դոր– |
|||
կին, Պ․ Ա․ Զափարիձեն, ի․ Ֆ․ Դուբրո– |
|||
վինսկին, Ա․ Ս․ Կոլոնտայը, Վ․ Կ․ Կուր– |
|||
նատովսկին, Ռ․ Լյուքսեմբուրգը, Ցու․ |
|||
Մարխլևսկին, Գ․ Կ․ Օրջոնիկիձեն, Ն․ |
|||
Ա․ Սեմաշկոն, Ի․- Վ․ Ստալինը և ուրիշ– |
|||
ներ։ |
|||
ՍՈՏԻԱԼ–ԴԵՄՈԿՐԱՏԱԿԱՆ ԲԱՆՎՈՐԱ– |
|||
ԿԱՆ ՀԱՅ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆ», |
|||
ՍԴԲՀԿ», «Ապեցիֆիկնե ր», սո– |
|||
ցիալ–ազգայնական կազմակերպություն։ |
|||
Ձևավորվել է 1903-ի վերջին՝ ժնևում։ |
|||
Այնուհետև իր գործունեությունը տեղա– |
|||
փոխել է Կովկաս և գործել մինչև Հայկա– |
|||
կան Սովետական Սոցիալիստական Հան– |
|||
րապետության ստեղծումը։ Կազմակեր– |
|||
պության հիմնական կորիզը կազմել են |
|||
նախկինում դաշնակցություն կուսակցու– |
|||
թյանը պատկանող մի խումբ գրականա– |
|||
գետ մտավորականներ։ Իրենց գաղա– |
|||
փարախոսության մեջ «սպեցիֆիկ» բառի |
|||
հաճախակի օգտագործման համար ան– |
|||
վանվել են «սպեցիֆիկներ»։ Կազմակեր– |
|||
պության գաղափարախոսներն էին Р․ Իշ– |
|||
խանյանը, Ալ․ Ռուբենին (հետո անցավ |
|||
բոլշևիկների կողմը), Ղ․ և Ն․ Տեր–Ղազար– |
|||
յանները, Տ․ Իսախանյանը, Ե․ Պալյանը, |
|||
Դ․ Կուզիկյանը (Եսալիմ), Դ․ Տեր–Դանիել– |
|||
յանը (Դավիթ Անանուն) և ուրիշներ։ «Սպե– |
|||
ցիֆիկների» գլխ․ սկզբունքը բանվորնե– |
|||
րին ըստ ազգությունների բաժանելն էր։ |
|||
Ըստ նրանց տեսության ամեն մի ազգու– |
|||
թյուն ներկայացնում է յուրահատուկ |
|||
(«սպեցիֆիկ») միջավայր՝ տարբեր դասա– |
|||
կարգային շերտավորումով։ Այդ պատ– |
|||
ճառով էլ հարկավոր է, որ յուրաքանչյուր |
|||
ազգի բանվորների շրջանում գործի այդ |
|||
ազգի ավտոնոմ բանվորական կազմա– |
|||
կերպությունը։ «Սպեցիֆիկները» բունդա– |
|||
կանների նման պահանջում էին կուսակ– |
|||
ցության կառուցման ֆեդերատիվ սկըզ– |
|||
բունք և իրենց հայտարարում հայ պրոլե– |
|||
տարիատի միակ ներկայացուցիչը։ Ազ– |
|||
գային հարցում քարոզում էին կուլտուր– |
|||
ազգային ավտոնոմիա։ Այդ ամենը տանում |
|||
էր դեպի ազգային մեկուսացում, նացիո– |
|||
նալիզմի արմատավորում, պրոլետարա– |
|||
կան ինտերնացիոնալիզմի ժխտում, հե– |
|||
ղափոխական շարժման կազմալուծում։ |
|||
Բոլշևիկներն անողոք պայքար են մղել |
|||
«սպեցիֆիկների» դեմ։ Դեռևս 1904-ին, |
|||
երբ ՌՍԴՔԿ խորհրդում քննարկվում էր |
|||
ազգ․ սոցիալ–դեմոկրատների միավորման |
|||
հարցը և որոշվեց միջկուսակցական կոն– |
|||
ֆերանս հրավիրել, Վ․ Ի․ Լենինը դեմ ար– |
|||
տահայտվեց «սպեցիֆիկների» ներկայա– |
|||
ցուցիչների մասնակցությանն այդ կոն– |
|||
ֆերանսին։ 1905-ի սեպտ․ 7-ին ՌՍԴՐԿ |
|||
Կենտկոմի անդամներին ուղարկած նա– |
|||
մակում Վ․ Ի․ Լենինը «սպեցիֆիկների» |
|||
կազմակերպությունը որակել է որպես «մի |
|||
զույգ ժնևյան կազմալուծիչների շայկա» և |
|||
«բունդական կրեատուրա»։ Լենինի հայ |
|||
զինակիցներ Բ․ Կնունյանցը, Ս․ Շահում– |
|||
յանը, Ս․ Սպանդարյանը, Ս․ Կասյանը և |
|||
ուրիշներ մերկացրել են «սպեցիֆիկնե– |
|||
րին», որպես բուրժուազիայի գործակալ– |
|||
ների բանվորական շարժման մեջ, բա– |
|||
ցահայտել նրանց հայացքների ու գործե– |
|||
լակերպի ողջ վնասակարությունը բան– |
|||
վորների և բոլոր աշխատավորների ազա– |
|||
տագրման գործում։ |
|||
Գրկ․ Լենին Վ․ Ի․, Երկ․ ւիակտ․ ժող․, հ․ |
|||
11, էջ 423։ Ն ու յն ի, Երկ․, հ․ 47, էջ 79–80։ |
|||
Շահումյան աո․, Երկ․ լիակտ․ ժող․, հ․ |
|||
2, Ե․, 1976, էջ 373–426։ Հայաստանի կոմու– |
|||
նիստական կուսակցության պատմության |
|||
ուրվագծեր, Ե․, 1967։ |
|||
ՍՈՅԻԱԼ–ԴԵՄՈԿՐԱՏԻԱՅԻ ԵՐԿՈՒ ՏԱԿ– |
|||
ՏԻԿԱՆ ԴԵՄՈԿՐԱՏԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒ– |
|||
ԹՅԱՆ ՄԵՋ», Վ․ Ի․ Լենինի աշխատությու– |
|||
նը, որտեղ տեսականորեն հիմնավորվել |
|||
է Ռուսաստանում 1905–07-ի հեղափո– |
|||
խության շրջանում բոլշևիկների ստրատե– |
|||
գիական պլանն ու տակտիկական գիծը, |
|||
քննադատվել մենշևիկների օպորտունիս– |
|||
տական տակտիկան (Երկ․ լիակտ․ ժող․, |
|||
հ․ 11, էջ 1 – 165)։ Դրվել է 1905-ի հունիս– |
|||
հուլիսին, ժնևում։ Առաջին անգամ լույս է տեսել նույն թվականի հուլիսին, ժնևում։ |
|||
1905-ին այն երկու անգամ վերահրատա– |
|||
րակվել է Ռուսաստանում ՌՍԴ£Կ ԿԿ կող– |
|||
մից և առանձին՝ ՌՍԴՐԿ Սոսկվայի կոմի– |
|||
տեի կողմից, ընդամենը 10 հզ․ օրինակ |
|||
ընդհանուր տպաքանակով և գաղտնի տա– |
|||
րածվել Պետերբուրգում, Սոսկվայում, Կա– |
|||
զանում, Թիֆլիսում, Րաքվում, Երևանում |
|||
ևն քաղաքներում։ 1907-ի փետրվարին |
|||
Պետերբուրգի մամուլի կոմիտեն գրքի |
|||
վրա կալանք է դրել, իսկ դեկտեմբերին |
|||
Պետերբուրգի Դատաստանական ատյա– |
|||
նը այն ոչնչացնելու որոշում է ընդունել։ |
|||
Դրքում տեսականորեն ընդհանրացված |
|||
են ՌՍԴՐԿ երրորդ համագումարի որո– |
|||
շումները, քննադատված՝ մենշևիկների |
|||
ժնևյան կոնֆերանսի տակտիկական գի– |
|||
ծը, մենշևիկներին պաշտպանող II Ին– |
|||
տերնացիոնալի լիդերների ռեֆորմիստա– |
|||
կան դիրքորոշումները։ «Երկու տակտի– |
|||
կայում» (ինչպես նաև հետագա մի շարք |
|||
աշխատություններում), մարքսիզմի պատ– |
|||
մության մեջ առաջին անգամ, Վ․ Ի․ |
|||
Լենինը մշակեց իմպերիալիզմի դարա– |
|||
շրջանում բուրժուադեմոկրատական հեղա– |
|||
փ ոխության առանձնահատկությունների, |
|||
նրա շարժիչ ուժերի և հեռանկարների |
|||
հարցը։ Դրանով իսկ նա խոշոր ավանդ |
|||
մուծեց գիտ․ սոցիալիզմի տեսության մեջ։ |
|||
Վ․ Ի․ Լենինը պարզորոշ նկատում էր, որ |
|||
Ռուսաստանում սկսված հեղափոխությու– |
|||
նը բացում էր քաղ․ ցնդումների և հեղափո– |
|||
խությունների նոր պատմ․ դարաշրջան։ |
|||
Այն դիտելով միջազգային իրադրության |
|||
կապի մեջ՝ Վ․ Ի․ Լենինը ցարիզմի տապա– |