«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 11.djvu/701»–ի խմբագրումների տարբերություն
Փոխվում է էջը ' '-ով Պիտակ՝ Replaced |
Պիտակ՝ Հետ շրջել |
||
Էջի մարմին (ներառվելու է). | Էջի մարմին (ներառվելու է). | ||
Տող 1. | Տող 1. | ||
Ա․ Տ․ Տիգրանյան |
|||
Տ–ի ստեղծագործության հաշորդ շրջանն |
|||
ընթացել է սովետական իրականության |
|||
պայմաններում։ Կոմպոզիտորն իր եռան– |
|||
դը նվիրաբերել է Սովետական Հայաս– |
|||
տանի և Վրաստանի երաժշտ․ մշակույթի |
|||
զարգացմանը։ 1920–30-ական թթ․ Տ․ |
|||
գրել է մի շարք մասսայական երգեր |
|||
(«Գյուղ», «Հեյ շան, ջան», «Գարնանացան» |
|||
են), սիմֆոնիկ նվագախմբի և երգչախմբի |
|||
համար՝ «Կանտատ Հայաստանի խորհըր– |
|||
դայնացման 15-րդ տարեդարձին» (Գ․ Սար– |
|||
յանի խոսքերով, 1936), ա կապելլա երգ– |
|||
չախմբի համար՝ «Արյունոտ գիշեր» կան– |
|||
տատը (նվիրված Բաքվի 26 կոմիսարների |
|||
հիշատակին, ըստ Վ․ Ալազանի բալլադի, |
|||
1936), դաշնամուրային պիեսներ՝ Սյուիտ |
|||
հայկ․ պարերից, ֆանտազիա «Շիրակ |
|||
Զմրուխտի» են։ 1930-ական թթ․ Տ․ հիմնա– |
|||
կանում զբաղվել է «Անուշ» օպերայի մշակ– |
|||
մամբ․ կատարել է փոփոխություններ, |
|||
հավելումներ, վերանայել օպերայի գոր– |
|||
ծիքավորումը։ Երեանի օպերայի և բալե– |
|||
տի թատրոնում «Անուշ»-ը առաշին անգամ |
|||
բեմադրվյել է 1935-ի մարտի 27-ին (2-րդ |
|||
խմբ․), 1939-ին՝ մեծ հաշողությամբ ցու– |
|||
ցադրվել Մոսկվայում կայացած հայ ար– |
|||
վեստի և գրականության տասնօրյակի |
|||
ընթացքում։ |
|||
Հայրենական մեծ պատերազմի տարի– |
|||
ներին կոմպոզիտորն ստեղծել է մի շարք |
|||
հայրենասիրական երգեր, «Պարային |
|||
սյուիտ» նվագախմբի համար (1946) և պատմահայրենասիրական «Դավիթ Բեկ» |
|||
օպերան (ըստ Րաֆֆու վեպի, 1941 – |
|||
1950)։ «Դավիթ Բեկ»-ը կոմպոզիտորի |
|||
տասնյակ տարիների ընթացքում մշակած |
|||
ստեղծագործական սկզբունքների հաշող |
|||
կիրառման փայլուն արտահայտությունն |
|||
էր։ Գաղափարական հագեցվածությամբ, |
|||
քաղաքացիական պաթոսով, նպատակա– |
|||
սլացությամբ, ռեալիզմով և երաժշտ․ |
|||
լեզվի ժողովրդայնությամբ այն մի նոր |
|||
քայլ էր սովետահայ օպերային արվես– |
|||
տում։ Օպերայում գովերգվում են հայ– |
|||
րենասիրությունը, հայրենիքի ազատու– |
|||
թյան համար հերոսական սխրանքը, |
|||
քաշությունն ու ազատասիրությունը, կո– |
|||
ղովուրդների (հայ, վրաց, ռուս) բարեկա– |
|||
մությունը։ Օպերայի կարեոր արժանիք– |
|||
ներից է նրա մեղեդային ոճի ժող․ հիմքը, |
|||
պարզ և մատչելի երաժշտ․ լեզուն։ Ին– |
|||
տոնացիոն ոլորտն ընդգրկում է գեղջկա– |
|||
կան երգի հետ մեկտեղ նաև քաղաքային, |
|||
գուսանական և հոգեոր երաժշտությանը |
|||
բնորոշ տարրեր։ Մահից ոչ շատ առաշ |
|||
կոմպոզիտորն ավարտել է օպերայի կլա– |
|||
վիրը։ Օպերան խմբագրել է դիրիժոր |
|||
Գ․ Բուդաղյանը, գործիքավորել Լ․ Իաջա– |
|||
էյնաթյանը։ «Դավիթ Բեկ» օպերայի առա– |
|||
շին բեմադրությունը կայացել է 1950-ին, |
|||
Սպենդիարյանի անվ․ օպերայի և բալետի |
|||
թատրոնում։ |
|||
Սովետահայ կոմպոզիտորների ավագ |
|||
սերնդի ականավոր ներկայացուցիչ Տ․ |
|||
հայկ․ երաժշտ․ մշակույթի պատմության |
|||
մեշ առանձնահատուկ տեղ է գրավում։ |
|||
Լինելով XX դ․ 1-ին կեսի հայ առաջա– |
|||
դեմ երաժիշտներից մեկը՝ նա իր ստեղ– |
|||
ծագործությամբ և հասարակական գոր– |
|||
ծունեությամբ մեծապես նպաստել է ազգ․ |
|||
երաժշտ․ արվեստի վերելքին։ Հատկապես |
|||
մեծ է Տ–ի դերը հայկ․ օպերայի զարգաց– |
|||
ման գործում։ Ստեղծագործական առաշին |
|||
իսկ քայլերից Տ․ դեմոկրատական արվես– |
|||
տի դիրքերում էր։ Նրա գեղագիտության |
|||
հիմքն իրականության ռեալիստ, արտա– |
|||
ցոլումն էր, արվեստի ժողովրդայնության |
|||
սկզբունքը, որը դրսեորվել է ինչպես նրա |
|||
երկերի բովանդակության մեշ, այնպես |
|||
էլ ժող․ ակունքների հետ սերտ կապով, |
|||
ժողովրդի հետ նրան հասկանալի և մատ– |
|||
չելի լեզվով «խոսելու» ունակությամբ։ |
|||
Տ–ի ստեղծագործության մեջ սերը հարա– |
|||
զատ ժողովրդի, նրա լեզվի և արվեստի |
|||
նկատմամբ զուգակցվել է այլ ժողովուրդ– |
|||
ների արվեստի նկատմամբ կենդանի հե– ՚ |
|||
տաքրքրությանը։ |
|||
Կոմպոզիտորի ստեղծագործության մեջ |
|||
կենտր․ տեղ է գրավում «Անուշ» օպերան |
|||
(լիբրետոն՝ Տ–ի, ըստ Հ․ Թումանյանի հա– |
|||
մանուն պոեմի), որ հայկ․ երաժշտ․ թատ– |
|||
րոնում հիմք է դրել ոճական նոր ուղղու– |
|||
թյան։ Օպերայի երաժշտությունն աչքի է ընկնում ժողովրդայնությամբ և ռեալիզ– |
|||
մով, խոր քնարականությամբ, երգայնու– |
|||
թյամբ, վառ և կենսական երաժշտ․ կեր– |
|||
պարներով։ Օպերայում Տ․ հաղորդել է պոեմի հիմնական գաղափարը՝ երջան– |
|||
կության, ազատության ձգտող անհատի |
|||
բախումը դաժան սովորույթներին (ադա– |
|||
թին), նախապաշարմունքներին։ «Անուշ»-ը, |
|||
հիրավի, ժող․, ազգ․ ռեալիստական դրա– |
|||
մա է։ Երգայնությամբ է ներթափանցված |
|||
օպերայի ողջ հյուսվածքը և այն ընկալ– |
|||
վում է որպես անվերջանալի մի երգ։ Իր |
|||
ստեղծագործությամբ, մասնավորապես |
|||
Ա․ Տիգրանյանի ինքնագիրը (մի էջ «Անուշ» |
|||
օպերայի պարաիտուրից) |
|||
«Անուշ» օպերայով, S․ հաստատել է ժող․ |
|||
«երաժշտ․ խոսքի» և կոմպոզիտորի ան– |
|||
հատական ոճի օրգ․ միասնության, ժող․ և պրոֆեսիոնալ արվեստների փոխադարձ |
|||
հարստացման կենսականությունը։ Կոմ– |
|||
պոզիտորի ստեղծած մեղեդիները, որ |
|||
մոտ են հայկ․ ժող․ երաժշտությանը, լայ– |
|||
նորեն տարածվել են ժողովրդի մեջ և ըստ |
|||
էության դարձել ժողովրդական։ Տ․ հայ |
|||
առաջին կոմպոզիտորն է, որ ստեղծել է ազգ․ վառ կերտվածքի օպերային ռեչի– |
|||
տատիվ։ «Անուշ»-ն իրավամբ դարձել է հայ ժողովրդի ամենասիրելի և ամենաժող․ |
|||
երաժշտ․ երկերից մեկը։ Տ․ գրել է մի շարք |
|||
դրամատիկ, ներկայացումների երաժշտու– |
|||
թյուն՝ «Գիքոր» (ըստ Հ․ Թումանյանի), |
|||
«Անահիտ» (ըստ Ղ․ Աղայանի), «Նամուս» |
|||
(ըստ Ա․ Շիրվանզադեի), «Դավիթ Բեկ», |
|||
«Աամվել» (ըստ Րաֆֆու) են։ Նրան են |
|||
պատկանում Բիզեի «Կարմեն» և Վերդիի |
|||
«Ռիգոլետտո» օպերաների լիբրետոների |
|||
հայերեն թարգմանությունները։ Պարգե– |
|||
վատրվել է Լենինի շքանշանով։ |
|||
Երկ․ Հոդվածներ, նամակներ, հուշեր, Ե․, |
|||
1981։ |
|||
^{(․Աթայան Ռ․, Մուրադյան Մ․, |
|||
Արմեն Տիգրանյան։ Կյանքը, երաժշտական– |
|||
հ աս ար ակ ական գործունեությունը և ստեղծա– |
|||
գործությունը, Ե․, 1955։ Ա թ ա J ա ն Ռ․, |
|||
Արմեն Տիգրանյան, Ե․, 1981։ Мелик- |
|||
Вртанесян К․ Е․, А․ Т․ Тигранян, |
|||
М․–Л․, 1939․ Թ․Արազյան |
|||
ՏԻԳՐԱՆՅԱՆ էդմոնդ Արմենի [ծն․ 9(22)․ |
|||
3․1911, Ալեքսանդրապոլ], հայ սովետա– |
|||
կան ճարտարապետ։ ՀՍՍՀ վաստ․ շինա– |
|||
րար (1953)։ ճարտ–յան դ–ր (1984)։ ՍՄԿԿ |
|||
անդամ 1944-ից։ Ա․ Տիգրանյանի որդին։ |
|||
1937-ին ավարտել է Լենինգրադի կոմու– |
|||
նալ շինարարության ինստ–ի ճարտ– |
|||
յան բաժինը։ 1937–40-ին աշխատել է |
|||
Թբիլիսիում։ Այդ տարիներին նրա նա– |
|||
խագծերով Վրաստանում կառուցվել են |
|||
մի քանի երկաթուղային կայարաննե– |
|||
րի շենքեր (Գազբայում, Փոթիում, Քո– |
|||
բուլեթիում և այլուր), կամուրջներ, բնա– |
|||
կելի տներ, ակումբներ։ 1940–60-ին աշ– |
|||
խատել է Երեանի տարբեր նախագծային |
|||
ինստ–ներում։ Հեղինակ է Երեանի երկա– |
|||
թուղային կայարանի (1949–55), համալ– |
|||
սարանի (1949–65), նուրբ օրգ․ քիմիայի |
|||
ինստ–ի (1958–65) համալիրների, մի քա– |
|||
նի բնակելի և հասարակական շենքերի։ |
|||
1960-ից զբաղվում է մանկավարժ․ (Երե– |
|||
վանի պոլիտեխնիկական ինստ–ի ճարտ– |
|||
յան ամբիոնում) և գիտ․ գործունեությամբ։ |
|||
Նկ․ տես հ․ 3, 560–561 էջերի միջե՝ |
|||
ներդիրում և էջ 573։ |
|||
Երկ․ հասարակական շենքերի ճարտարա– |
|||
պետական նախագծման հիմունքները, Ե․, |
|||
1973։ Գաբրիել Տեր–Միքելյան, Ե․, 1981։ |
|||
Վ, Հարությունյան |
|||
ՏԻԳՐԱՆՅԱՆ Լեոն Ակոբջանի (19․11․ |
|||
1842, Երեան –16․2․1906, Երեան), հայ |
|||
բժիշկ, հասարակական գործիչ։ Սկզբնա– |
|||
կան կրթությունն ստացել է ծննդավայ– |
|||
րում։ Ուսումը շարունակել է Թիֆլիսում, |
|||
1859-ից՝ Պետերբուրգում (Կ․ Եզյանի մաս– |
|||
նավոր պանսիոնում, ապա՝ բժշկավիրա– |
|||
բուժ․ ակադեմիայում)։ 1875-ին ավարտել |
|||
ԷԴորպատի համալսարանի բժշկ․ ֆակուլ– |
|||
տետը։ 1877–78-ի ռուս–թուրք․ պատերազ– |
|||
մի ժամանակ կամավոր մեկնել է Կովկաս– |
|||
յան ռազմաճակատ, պայքարել ռուս, բա– |