«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 2.djvu/390»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
→Հաստատված: +բաժիններ, +ձևավորում |
||
Էջի կարգավիճակ | Էջի կարգավիճակ | ||
- | + | Հաստատված | |
Էջի մարմին (ներառվելու է). | Էջի մարմին (ներառվելու է). | ||
Տող 1. | Տող 1. | ||
Գանգեսի ստորին ավազանում, ինչպես |
Գանգեսի ստորին ավազանում, ինչպես նաև Գանգես և Բրահմապուտրա գետերի դելտաներն ընդգրկող շրջանում։ Պատկանում են եվրոպեոիդ ռասայի հվ․ ճյուղին։ Հս-արլ-ում զգացվում է մոնղոլոիդ ռասայի, իսկ հվ-արմ-ում՝ դրավիդյան մարդաբանական տիպի ազդեցությունը։ Լեզուն բենգաչերենն է։ Դավանանքով հիմնականում մահմեդականներ են, մասամբ նաև՝ հնդուիստներ, բուդդայականներ և քրիստոնյաներ։ Իբրև ազգ ձևավորվել են XIX դ․ 2-րդ կեսին։ Մինչև 1947-ը ենթարկվել են Բրիտանական Հնդկաստանի, այնուհետև՝ Պակիստանի տիրապետությանը։ 1971-ին, ազգային–ազատագրական պայքարի հետևանքով, ձեռք են բերել անկախություն։ Ստեղծել են բարձր մշակույթ (գրականություն, երաժշտություն, պարարվեստ, թատրոն, գեղանկարչություն)։ Տես նաև Բանգչադեշ։ |
||
''' |
<section begin="Բենգալերեն"/>'''ԲԵՆԳԱԼԵՐԵՆ''' (այլ անվամբ՝ բենգալի), բենգալացիների լեզուն։ Պատկանում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի հնդիրանական ճյուղի նոր–հնդկական լեզուների խմբին։ Խոսվում է Արևմտյան Բենգալիայում (մասամբ նաև հարակից նահանգներում) և Բանգլադեշում։ Խոսողների թիվը՝ շուրջ 100 մլն (1967)։ Բարբառները բաժանվում են չորս խմբի՝ արլ․, արմ․, հս․ և հս-արլ․։ Բ–ի վաղ շրջանն ընդգրկում է X–XII դդ․, իսկ նորն սկսվում է XV–XVIII դդ․ և վերջնականապես ձևավորվում XVIII–XIX դդ․։ Բանգլադեշի Բ․ առատ է արաբա–պարսկական փոխառություններով։ Հնչյունական համակարգը բաղկացած է 14 ձայնավորից և 35 բաղաձայնից, առկա են նաև ռնգային ձայնավորներ, շնչեղ և ոչ շնչեղ բաղաձայններ։ Գործում է ձայնավորների ներդաշնակության օրենքը։ Կառուցվածքային տիպով կցական է։ Բառակազմական միջոցներն են վերջածանցումը և բառաբարդումը։ Քերականական սեռ չունի (վերացել է)։ Կան հոլովի, թվի, որոշյալի և անորոշի, շնչավորի և անշունչի քերականական կարգեր։ Բայական բոլոր դիմավոր ձևերը ամփոփվում են երկու՝ սահմանական և հրամայական եղանակներում։ Բայական թիվը և սեռը ձևաբանական արտահայտություն գրեթե չունեն։ Այբուբենը վանկագրային բնությունի և սերում է հնդկական բրահմի գրից։ |
||
{{ՀՍՀ հեղ|Հ․ Պետրորոսյան}} |
|||
<section end="Բենգալերեն"/> |
|||
''' |
<section begin="Բենգալիա"/>'''ԲԵՆԳԱԼԻԱ''', Բենգալ (բենգալերեն՝ Բանգլա), պատմական մարզ Հնդկաստանի արևելքում, Գանգեսի ստորին հոսանքի ավազանում և Գանգեսի ու Բրահմապուտրայի դելտայում։ Տարածությունը 215,5 հզ․ կմ<sup>2</sup> է։ 1757-ին գրավել են անգլիացիները։ 1947-ին, Հնդկաստանի բաժանման ժամանակ, մասնատվեց՝ արմ․ մասը հնդիկ բնակիչներով անցավ Հնդկաստանին (Արևմտյան Բենգալիա նահանգ), արլ․ մասը՝ մուսուլման բնակիչներով, Սիլխեթ օկրուգի հետ կազմեց Արևելյան Պակիստանը (այժմ՝ Բանգլադեշ)։ |
||
''' |
|||
⚫ | Բենգալյան ծոց''', Հնդկական օվկիանոսում, Հինդուստան, Հնդկաչին թերակղզիների, Անդամանյան ու Նիքոբարյան կղզիների միջև։ Տարածությունը 2172 հզ․ |
||
<section end="Բենգալիա"/> |
|||
⚫ | Դավիդ (1886–1973), Իսրայելի պետական գործիչ։ Ավարտել է Ստամբուլի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը։ Մասնակցել է սիոնիստական երիտասարդական կազմակերպությունների ստեղծմանը՝ սկզբում Լեհաստանում, 1906-ից՝ Պաղեստինում։ 1918-ից ապրել է Թելավիվում և գլխավորել բանվորական կուսակցությունը ( |
||
⚫ | <section begin="Բենգալյան ծոց"/>'''ԲԵՆԳԱԼՅԱՆ ԾՈՑ''', Հնդկական օվկիանոսում, Հինդուստան, Հնդկաչին թերակղզիների, Անդամանյան ու Նիքոբարյան կղզիների միջև։ Տարածությունը 2172 հզ․ կմ<sup>2</sup> է, խորությունը՝ մինչև 5258 մ։ Մուսոնային քամիների ազդեցությամբ հոսանքները ձմռանն առաջացնում են անտիցիկլոնային շրջանառություն, ամռանը՝ ցիկլոնային։ Ջրի միջին ջերմաստիճանը փետրվարին 25–27°C է, օգոստոսին՝ 28°С։ Աղիությունը՝ 30–34‰: Հվ-ում մակընթացությունները կեսօրյա բնույթի են և հասնում են 10,7 մ բարձրության։ Հիմնական նավահանգիստներն են՝ Կալկաթան, Մադրասը (Հնդկաստան), Չիտագոնգը (Բանգլադեշ)։ |
||
<section end="Բենգալյան ծոց"/> |
|||
⚫ | ''' |
||
<section begin="Բենգալուրու"/>'''ԲԵՆԳԱԼՈՒՐՈՒ''', Բանգալուր, քաղաք Հարավային Հնդկաստանում, Դեկանի սարահարթի հարավում, Մայսուր նահանգի վարչական կենտրոնը։ 1648,0 հզ․ բն․ (1971)։ |
|||
<section end="Բենգալուրու"/> |
|||
⚫ | |||
⚫ | <section begin="Բեն–Գուրիոն Դավիդ"/>'''ԲԵՆ–ԳՈՒՐԻՈՆ''' Դավիդ (1886–1973), Իսրայելի պետական գործիչ։ Ավարտել է Ստամբուլի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը։ Մասնակցել է սիոնիստական երիտասարդական կազմակերպությունների ստեղծմանը՝ սկզբում Լեհաստանում, 1906-ից՝ Պաղեստինում։ 1918-ից ապրել է Թելավիվում և գլխավորել բանվորական կուսակցությունը (Մապայ)։ 1921–25-ին եղել է Հիսթադրուտի (Պաղեստինի հրեական արհմիությունների միավորում) գլխավոր քարտուղար, 1935–48-ին՝ համաշխարհային սիոնիստական կազմակերպության գործադիր կոմիտեի և հրեական գործակալության նախագահ, 1948–53-ին և 1955–61-ին՝ Իսրայելի պրեմիեր–մինիստր և պաշտպանության մինիստր։ Պաշտոնաթող լինելով 1963-ին՝ շարունակել է շոշափելի դեր խաղալ Իսրայելի քաղ․ կյանքում։ 1965-ին Մապայ կուսակցությունից պառակտված ծայրահեղ թևից կազմել է Ռաֆի կուսակցությունը։ Բ․ Իսրայելի պետության պրոիմպերիալիստական, հակաարաբական քաղաքականության և Եգիպտոսի դեմ 1956-ի անգլոֆրանսիսրայելական ագրեսիայի ու 1967-ի «վեցօրյա պատերազմի» ոգեշնչողներից էր։ |
||
{{ՀՍՀ հեղ|Ջ․ Թորոսյան}} |
|||
<section end="Բեն–Գուրիոն Դավիդ"/> |
|||
⚫ | |||
⚫ | <section begin="Բենդա"/>'''ԲԵՆԴԱ''' (Benda) Յիրժի (Գևորգ) (30․6․ 1722, Ստարե–Բենատկի – 6․ 11․ 1795, Կյոստրից), չեխ կոմպոզիտոր, ջութակահար և դիրիժոր։ Եղել է պալատական ջութակահար Բեռլինում, ապա երգչախմբի ղեկավար՝ Գոթայում։ Գրել է «Արիադնեն Նաքսոսում» (բեմ․ 1775), «Մեդեա» (1775), «Պիգմալիոն» (1779) դուոդրամաները (պիես 2 գործող անձով), «Գյուղական տոնավաճառ» (1775), «Ռոմեո և Ջուլիետ» (1776), «Փայտահատ կամ Երեք ցանկություն» (1778) զինգշպիլները։ |
||
<section end="Բենդա"/> |
|||
⚫ | ''' |
||
<section begin="Բենդեր-աբաս"/>'''ԲԵՆԴԵՐ-ԱԲԱՍ''', քաղաք Իրանում, Պորտի ոստանի, Պարսից և Օմանի ծոցերի կղզիների վարչական կենտրոնը։ 38,0 հզ․ բն․ (1971)։ Նավահանգիստ Օրմուզի ներողություն։ |
|||
<section end="Բենդեր-աբաս"/> |
|||
⚫ | ԲԵՆԵՖԻՍ (ֆրանս․ benefice – օգուտ, շահ), ներկայացում, որի հասույթը լրիվ կամ մասամբ (կիսաբենեֆիս) |
||
⚫ | |||
<section end="Բենդերի"/> |
|||
⚫ | ԲԵՆԵՖԻՑԻՈՒՄ (լատ․ beneficium – բարեգործություն), 1․Հին Հռոմում որևէ արտոնություն (օրինակ՝ հարկատուին, կայսերական ժամանակաշրջանում՝ զանազան հարկային արտոնություններ, կայսրերի շնորհագրեր և այլն)։ 2․ Արևմտյան Եվրոպայում, վաղ միջնադարում Բ․ գըլխավորապես հողի պայմանական և ժամանակավոր շնորհում էր թագավորի կամ ֆեոդալ–սենյորի կողմից, զինվորական կամ վարչական ծառայության համար։ Ֆրանկական պետության մեջ Բ․ լայնորեն կիրառվել է Կարլոս Մարտելի՝ |
||
⚫ | |||
<section end="Բենդեր–շահ"/> |
|||
<section begin="Բենդեր–շապուհ"/>'''ԲԵՆԴԵՐ–ՇԱՊՈՒՀ''', քաղաք Իրանի հարավում։ Նավահանգիստ Պարսից ծոցի ափին։ Մոտ 15 հզ․ բն․։ Թեհրանից եկող երկաթուղու վերջնակետը։ |
|||
<section end="Բենդեր–շապուհ"/> |
|||
⚫ | <section begin="Բենեշ Էդուարդ"/>'''ԲԵՆԵՇ''' (Benes) Էդուարդ (1884–1948), չեխոսլովակյան պետական գործիչ։ Ավարտել է Դիժոնի (Ֆրանսիա) համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը։ 1915– 1918-ին եղել է չեխ․ բուրժ․ վտարանդիների՝ Փարիզում ստեղծված Չեխոսլովակյան ազգային խորհրդի (1918-ի սեպտ․ 26-ից՝ Չեխոսլովակիայի ժամանակավոր կառավարություն) գլխավոր քարտուղարը։ 1918–35-ին՝ Չեխոսլովակիայի արտաքին գործերի մինիստր, 1921–22-ին՝ պրեմիեր–մինիստր, 1935–38-ին՝ պրեզիդենտ։ Բ․ փոքր Անտանտի (տես Անտանտ փոքր) կազմակերպիչներից էր, Ազգերի լիգայի խորհրդի անդամ (1927–28) և Անվտանգության կոմիտեի նախագահ (1927–38)։ 1938-ին, հիտլերյան ագրեսիայի սպառնալիքի պայմաններում, հրաժարվեց սովետական ռազմ. օգնությունից և ընդունեց Չեխոսլովակիայի անդամահատման վերաբերյալ մյունխենյան գործարքը (տես Մյունխենի համաձայնագիր 1938)։ 1938-ի հոկտեմբերին հրաժարական տվեց և տարագրվեց ԱՄՆ։ 1940-ին Բ–ի գլխավորությամբ Լոնդոնում ստեղծվեց չեխոսլովակյան կառավարություն և պետ․ խորհուրդ։ Բ․ վերստին դարձավ հանրապետության պրեզիդենտ։ 1943-ի դեկտեմբերին Բ․ Մոսկվայում ստորագրեց բարեկամության, փոխօգնության և ետպատերազմյան համագործակցության սովետաչեխոսլովակյան պայմանագիրը։ Չեխոսլովակիայի ազատագրումից հետո Բ․ հանրապետության պրեզիդենտ էր (ընտրվել է 1946-ի հունիսին)։ 1948-ի փետրվարին ժողովըրդի ճնշման տակ ընդունեց հետադիմական մինիստրների հրաժարականը և համաձայնեց Կ․ Գոտվալդի առաջադրած կառավարության կազմին։ 1948-ի հունիսի 7-ին հրաժարական տվեց։ |
||
<section end="Բենեշ Էդուարդ"/> |
|||
⚫ | <section begin="Բենեֆիս"/>'''ԲԵՆԵՖԻՍ''' (ֆրանս․ benefice – օգուտ, շահ), ներկայացում, որի հասույթը լրիվ կամ մասամբ (կիսաբենեֆիս) հատկացվում էր մեկ կամ մի քանի դերասանների՝ բենեֆիցիանտների։ Առաջին Բ–ները կատարվել են Ֆրանսիայում 1735-ին, Ռուսաստանում՝ 1783-ից։ ՍՍՀՄ– ում Բ–ները վերացվեցին Արվեստի աշխատողների արհմիության համամիութենական V համագումարի որոշմամբ (1925)։ |
||
<section end="Բենեֆիս"/> |
|||
⚫ | <section begin="Բենեֆիցիում"/>'''ԲԵՆԵՖԻՑԻՈՒՄ''' (լատ․ beneficium – բարեգործություն), 1․Հին Հռոմում որևէ արտոնություն (օրինակ՝ հարկատուին, կայսերական ժամանակաշրջանում՝ զանազան հարկային արտոնություններ, կայսրերի շնորհագրեր և այլն)։ 2․ Արևմտյան Եվրոպայում, վաղ միջնադարում Բ․ գըլխավորապես հողի պայմանական և ժամանակավոր շնորհում էր թագավորի կամ ֆեոդալ–սենյորի կողմից, զինվորական կամ վարչական ծառայության համար։ Ֆրանկական պետության մեջ Բ․ լայնորեն կիրառվել է Կարլոս Մարտելի՝ Բ-ի վերաբերյալ կատարած բարեփոխությունից (VIII դ․ 30-ական թթ․) հետո, հողը, այն մշակող գյուղացիների հետ միասին, ցմահ տրվել է բենեֆիցիարին (հիմնականում զինծառայության դիմաց)։ Դրանով ուժեղացել է գյուղացիների կախումը ֆեոդալից։ ժամանակի ընթացքում ցմահ տրվող Բ․ դարձել է ժառանգական սեփականություն՝ ֆեոդ։ Հայկական աղբյուրներից |
||
<section end="Բենեֆիցիում"/> |