«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 1.djvu/29»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ խմբագրում Հաջորդ խմբագրում →

@@ Էջի կարգավիճակ / Էջի կարգավիճակ @@
-Սրբագրված
+Հաստատված
@@ Էջի մարմին (ներառվելու է). / Էջի մարմին (ներառվելու է). @@
@@ Տող 2. / Տող 2. @@
 ֆիլ Ա բանջարա–բոստանային կուլտուրաներ՝ 2,2 հգ. հա։ Բազմամյա տնկարկները 34,1 հզ. հա (1969), որից թեյ՝ 13,7 հզ. հա, ցիտրուսներ՝ 3,3 հզ. հա, խաղող՝ 5 հզ. հա և պտղատու այգիներ՝ 12,1 հզ. հա։ Անասնապահությունն ունի կաթնա–մսատու ուղղություն։ Գերակշռում են խոշոր եղջերավոր անասունները (140 հզ. գլուխ, 1971)։ Զարգացած են նաև ոչխարաբուծությունը (36 հզ. գլուխ) Ա խոզաբուծությունը (71 հզ. գլուխ)։ Զբաղվում են նաև շերամապահությամբ և մեղվաբուծությամբ։ Տրանսպորտը։ Ա–ով են անցնում
-Լենինգրադ–Մոսկվա–Սոչի–Սուխում–Թբիլիսի–Երևան–Սևան Էլեկտրիֆիկացված երկաթուղին և Մոսկվա–Նովորոսիյսկ–Սուխում–Թբիլիսի–Երևան ավտոխճուղին։ Սուխումը, Օչամչիրան, Գագրան նավահանգիստներ են։
+Լենինգրադ–Մոսկվա–Սոչի–Սուխում–Թբիլիսի–Երևան–Սևան էլեկտրիֆիկացված երկաթուղին և Մոսկվա–Նովորոսիյսկ–Սուխում–Թբիլիսի–Երևան ավտոխճուղին։ Սուխումը, Օչամչիրան, Գագրան նավահանգիստներ են։
 Նկարում` Գագրա։ «Սայշարթվելո առողջարանը»։
@@ Տող 8. / Տող 8. @@
 Ժողովրդական կրթությունը։ Ա. ունի (1967–68) 482 տարրական, ութամյա և միջնակարգ դպրոց (110,6 հզ. աշակերտ, 1971), 6 երաժշտական դպրոց, 11 միջնակարգ–մասնագիտ. ուսումնարան, գյուղատնտեսական և մանկավարժական ինստներ (10,8 հզ. ուսանող, 1970), 13 գիտահետազոտական հաստատություն. Աբխազ. լեզվի, գրականության և պատմության ինստ–ը, ՍՍՀՍ ԲԳԱ–ի Փորձարարական ախտաբանության և թերապիայի ինստ–ը՝ Սուխումի կապկաբուծարանով, որ երկրռւմ միակն Է, թեյի և մերձարևադարձային կուլտուրաների համամիութենական ինստ–ի բաժանմունքը, Մուխումի բուսաբանական այգին ևն։ Բուհերում և գիտ. հիմնարկներում աշխատում են 849 գիտ. աշխատող (1970), գիտության դոկտորներ՝ 35, գիտության թեկնածուներ՝ 352։ Գործում են 218 ակումբ, 300 գրադարան, 210 կինո, 2 թանգարան, թատրոն, ֆիլհարմոնիա։
-Մամուլը։ Հրատարակվում են «Ապսնի կապշ» («Կարմիր Աբխազիա», աբխազերեն), «Մաբճոթա Աբխազեթի» («Սովետական Աբխազիա», վրացերեն), «Աովետսկայա Աբխազիս» («Սովետական Աբխազիա», ռուսերեն) օրաթերթերը։ Գրականությունը։ Աբխազական բանահյուսության գլուխգործոցը «Աբրսկիլ» Էպոսն է։ Ազգային գրավոր գրականության հիմնադիրը համարվում է Աբխազիայի ժող. Բանաստեղծ Գ. Գաւիան։ Նրա բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն լույս է տեսել 1912-ին։ 1919-ին երիտասարդ գրողները համախմբվեցին առաջին աբխազերեն լրագրի՝ «Ապսնի»–ի
+Մամուլը։ Հրատարակվում են «Ապսնի կապշ» («Կարմիր Աբխազիա», աբխազերեն), «Մաբճոթա Աբխազեթի» («Սովետական Աբխազիա», վրացերեն), «Աովետսկայա Աբխազիս» («Սովետական Աբխազիա», ռուսերեն) օրաթերթերը։ Գրականությունը։ Աբխազական բանահյուսության գլուխգործոցը «Աբրսկիլ» Էպոսն է։ Ազգային գրավոր գրականության հիմնադիրը համարվում է Աբխազիայի ժող. Բանաստեղծ Գ. Գաւիան։ Նրա բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն լույս է տեսել 1912-ին։ 1919-ին երիտասարդ գրողները համախմբվեցին առաջին աբխազերեն լրագրի՝ «Ապսնի»–ի շուրջը։ Մ. Չանբան (1886–1937) գրեց «Մահաջիրներ» դրաման (1920)։ Սոցիալիստական շինարարության տարիներին ստեղծագործական եռանդուն գործունեություն ծավալեցին բանաստեղծներ 0. Գեմերջաիփան (1910–39), Լ. Լաբախուան (1911–38), Լ. Կվիցենիան (1912–41)։ Դ. Գուլիայի «Կամաչիչ», Ս Չանբայի «Սեյդիկ», Ի.Պապասկիրիի (ծն. 1902) «Թեմիր» վեպերով ձևավորվեց ազգային գրական արձակը։ Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին աբխազական գրականությունը գեղարվեստորեն արտացոլում էր ժողովրդի հայրենասիրությունը։ Ետպատերազմյան շրջանում լայն ճանաչում են գտել հանրապետության ժող. բանաստեղծ Բ. Շինկաքայի ստեղծագործությունները։ Մ. Խաշբան, Ի. Թարբան, Ա. Լասուրիան, Գ. Գուլիան (գրում է ռուսերեն), Ն. Թարբան պատկերում են աբխազ ժողովրդի կյանքը։ Աբխազերեն են թարգմանվել համաշխարհային դասական գրականության բազմաթիվ երկեր։ Սուխումում լույս է տեսնում «Ալաշարա» («Լույս») գրական–գեղարվեստական և հասարակական–քաղաքական ամսագիրը։ Ա–ում վրացերեն, հայերեն և ռուսերեն ստեղծագործող գրողներից աչքի են ընկնում Շ. Ակոբիան, Ա. Զիդարյանը, Լ. Լյուբչենկոն։
-շուրջը։ Մ. Չանբան (1886–1937) գրեց «Մահաջիրներ» դրաման (1920)։ Սոցիալիստական շինարարության տարիներին ստեղծագործական եռանդուն գործունեություն ծավալեցին բանաստեղծներ 0. Գեմերջաիփան (1910–39), Լ. Լաբախուան (1911–38), Լ. Կվիցենիան (1912–41)։ Դ. Գուլիայի «Կամաչիչ», Ս Չանբայի «Սեյդիկ», Ի.Պապասկիրիի (ծն. 1902) «Թեմիր» վեպերով ձևավորվեց ազգային գրական արձակը։ Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին աբխազական գրականությունը գեղարվեստորեն արտացոլում էր ժողովրդի հայրենասիրությունը։ Ետպատերազմյան շրջանում լայն ճանաչում են գտել հանրապետության ժող. բանաստեղծ Բ. Շինկաքայի ստեղծագործությունները։ Մ. Խաշբան, Ի. Թարբան, Ա. Լասուրիան, Գ. Գուլիան (գրում է ռուսերեն), Ն. Թարբան պատկերում են աբխազ ժողովրդի կյանքը։ Աբխազերեն են թարգմանվել համաշխարհային դասական գրականության բազմաթիվ երկեր։ Սուխումում լույս է տեսնում «Ալաշարա» («Լույս») գրական–գեղարվեստական և հասարակական–քաղաքական ամսագիրը։ Ա–ում վրացերեն, հայերեն և ռուսերեն ստեղծագործող գրողներից աչքի են ընկնում Շ. Ակոբիան, Ա. Զիդարյանը, Լ. Լյուբչենկոն։
 Ճարտարապետությունը։ Ա–ում պահպանվել են բրոնզի դարի դոլմեններ, կիկլոպյան կառույցների հետքեր, անտիկ ևվաղ միջնադարյան քաղաքացիական և պաշտպանական շինությունների ավերակներ։ VI–VIII դդ. պաշտամունքային ճարտարապետությունը աչքի է ընկնում երկրաչափական ձևերի պարզությամբ (Գազբայի հին ամրոցի եկեղեցին, Նոր Աֆոնի միաբսիդ բազիլիկան)։ Աբխազական և Վրացական թագավորությունների շրջանում Ա–ի ծաղկում ապրած միջնադարյան ճարտարապետությանը բնորոշ են բազմազան, զուսպ ձևերի օգտագործումը, քանդակազարդերի սակավությունը (Գանթիադիի բազիլիկը, Սոքվիի և Լիխնիի համաչափ գմբեթավոր բազիլիկները, Դրանդայի, Նոր Աֆոնի, Պիցունդայի և այլ վայրերի խաչաձև գմբեթավոր տաճարները)։ XI–XII դդ. կառույցներ են Բեդիայում գտնվող պալատը, Բեսլեթի գետի միաթռիչք կամարով կամուրջը, մի շարք ամրոցային շինություններ (Բագրատի դղյակը Սուխումում ևն)։ Ֆեոդալական տարանջատվածության (XIV–XVI դդ.) և թուրքական զավթումների (XVI–XIX դդ.) շրջաններում շինարարությունը խիստ կրճատվել է. գլխավորապես կառուցվել են ամրոցներ և դղյակներ։ Ռուսաստանի հետ միավորվելուց (1810) և կապիտալիզմի զարգացումից հետո սկսվում է ծովափնյա քաղաքների բարգավաճումը, արդյունաբերական ու վարչական շենքերի, առողջարանների շինարարությունը։