@@ Էջի կարգավիճակ / Էջի կարգավիճակ @@
-Չսրբագրված
+Սրբագրված
@@ Էջի մարմին (ներառվելու է). / Էջի մարմին (ներառվելու է). @@
@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-մի մասը զոհվել է, փրկվածները բնակու–
+մի մասը զոհվել է, փրկվածները բնակություն են հաստատել Արևելյան Հայաստանում:
-թյուն են հաստատել Արևելյան Հայաս–
-տանում:
+ԷՐԵՔԹեՈՆ (έρέχθίου), Աթենաս և Պոսեյդոն–էրեքթևս տաճարը Աթենքի Ակրոպոլիսում, Հին Հունաստանի ճարտարապետական նշանավոր կոթողներից: Կառուցվել է մ. թ. ա. 421–406-ին (ճարտ. անհայտ է), մարմարից: Տարածական ասիմետրիկ կոմպոզիցիան հիմնական ծավալից բացի ընդգրկում է Կարիատիդ
-ԷՐԵՔԹեՈՆ (£pexftlov), Աթենաս և
+ների (հվ–ից) և հոնիական օրդերով կառուցված երկու պորտիկներ: Շնորհիվ նրբագեղ մշակման, չափերով համեստ (առանց պորտիկների՝ 11,6 մ, 23,5 մ) Է.,  հակադրվելով պարզ ու խիստ Պարթենո
-Պոսեյդոն–էրեքթևս տաճարը Աթենքի
+նին, հատուկ տեղ է գրավում Ակրոպոլիսի համակառույցում:
-Ակրոպոլիսում, Հին Հունաստանի ճար–
-տարապետական նշանավոր կոթողներից:
-Կառուցվել է մ. թ. ա. 421–406-ին (ճարտ.
-անհայտ է), մարմարից: Տարածական
-ասիմետրիկ կոմպոզիցիան հիմնական
-ծավալից բացի ընդգրկում է Կարիաւոիդ–
-ների (հվ–ից) և հոնիական օրդերով կա–
-ռուցված երկու պորտիկներ: Շնորհիվ
-նրբագեղ մշակման, չաֆերով համեստ
-(առանց պորտիկների՝ 11,6 մ, 23,5 մ) է.,
-Աթենքի Ակրոպոլիս. էրեքթեոնը
-հարավ–արեելքից (մ. թ. ա. 421–406)
-հակադրվելով պարզ ու խիստ Պարթենո–
-նին, հատուկ տեղ է գրավում Ակրոպո–
-լիսի համակառույցում:
-ԷՐձԻՆՋԱՆ, քաղաք Արևմտյան Հայաս–
-տանում, տես Երզնկւս:
+Նկարում՝ Աթենքի Ակրոպոլիս. էրեքթեոնը հարավ–արևելքից (մ. թ. ա. 421–406)
-ԷՐԶՐՈՒՄ, Կարին, Կարնո քա–
-ղաք, Թեոդ ու պոլիս, Թեոդո–
+ԷՐԶԻՆՋԱՆ, քաղաք Արևմտյան Հայաստանում, տես Երզնկա:
-ս ու պ ո լ ի ս, Ա ր զ ր ու մ, քաղաք Արև–
-մըտյան Հայաստանում, Թուրքիայի հա–
+ԷՐԶՐՈՒՄ, Կարին, Կարնո քաղաք, Թեոդուպոլիս, Թեոդոսուպոլիս, Արզրում, քաղաք Արևմտյան Հայաստանում, Թուրքիայի համանուն վիլայեթի (սկզբում նաև սերասկյարության, իսկ այժմ՝ սանջակի) վարչական կենտրոնը: Գտնվում է էրզրումի ղաշտի հվ–արլ. մասում, Եփրատ և Երասխ գետերի ակունքների մոտ, ծովի մակերևույթից մոտ 1960 մ բարձրության վրա: Հս. մասով հոսում է Եփրատ գետը, հվ–ում Գոհանամ, Այծպտկունք, Ս. Նշան լեռներն են: 1960-ին ուներ 91,196 բն.: Երկաթուղային կայարան է, խճուղիների հանգույց, օդանավակայան (9 կմ հեռավորության վրա): Գործում են սննդի, տեքստիլ արդյունաբերության, շոգեքարշերի ու վագոնների նորոգման ձեռնարկություններ: 1957-ին բացվել է Քեմալ
-մանուն վիլայեթի (սկզբում նաև սերաս–
+Աթաթյուրքի անվ. համալսարանը՝ բանասիրական, գյուղատնտեսական և ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետներով:
-կյարության, իսկ այժմ՝ սանջակի) վար–
-չական կենտրոնը: Գտնվում է էրզրումի
+Է. Հայաստանի հնագույն քաղաքներից է: Մ. թ. ա. III հազարամյակից էրզրումի դաշտը բնակեցված է եղել երկրագործ-անասնապահ ցեղերով: Է. նախապես կոչվել է Կարին, որը, ըստ ենթադրության, ծագում է բնիկ կարենիտիս ցեղանունից: Արտաշեսյանների և Արշակունիների թագավորության շրջանում Է.
-ղաշաի հվ–արլ. մասում, Եփրատ և Երասխ
+(Կարինը) եղել է հայկ. պետության կազմում որպես Կարինի գավառի կենտրոն, բայց 387-ին՝ Հայաստանի առաջին բաժանմամբ անցել է Հռոմեական կայսրությանը: 421-ին բյուգանդական Թեոդոսիոս II կայսրը, հաշվի առնելով Կարինի սահմանային կարևոր դիրքը, ամրացրել է քաղաքի պարիսպներն ու աշտարակ–
-գետերի ակունքների մոտ, ծովի մակե–
+ները, կառուցել նոր բերդ: Քաղաքը վերանվանվեց Թեոդոսուպոլիս: V դարից Է. կռվախնձոր դարձավ պարսիկների և բյուզանդացիների միջև: Բյուգանդական Անաստասիոս I (491–518) և Հուստինիանոս I (527–565) կայսրերը նորոգեցին և նոր ամրոցներ կառուցեցին: Հուստինիանոսը է–ում կառուցեց նաև Ս. Աստվածածին եկեղեցին: VI դ. վերջերին պարսից Խոսրով թագավորը գրավեց Է., գերեվարեց հայ բնակիչներին և կաթողիկոսին: 628-ին Հերակլիոս կայսրը վերականգնեց ավերված պարիսպները: Նա փորձեց հայոց միաբնակ եկեղեցին մերձեցնել հուն. երկաբնակ եկեղեցուն: Այդ նպատակով հայոց կաթողիկոսի միջոցով եկեղեցական ժողով հրավիրեց, բայց հայերը մերժեցին միության առաջարկը: 647-ին արաբները գրավեցին Է., վերանվանեցին Կալիկալա: 752-ին բյուգանդական կայսր Կոստանդին V գրավեց է. և մեծ թվով հայ արհեստավորներ և առևտրականներ բռնությամբ տեղափոխեց Կ. Պոլիս և արմ. գավառները: 885-ից հետո, Աշոտ Ա-և Սմբատ Ա Բագրատունիների օրոք, ըսա արաբ մատենագիր Իբն–Հավկալի, Է.
-րևույթից մոտ 1960 մ բարձրության վրա:
+համարվում էր Հայոց թագավորության մեջ մտնող քաղաք, բայց արաբ կառավարիչները կիսանկախ էին և կապված խալիֆայության հետ: 949-ին Բյուզանդիան նորից գրավեց Է.:
-Հս. մասով հոսում է Եփրատ գետը, հվ–ում
-Գոհանամ, Այծպտկունք, Ս. Նշան լեռ–
+-ին սելջուկները Տուղրիլի առաջնորդությամբ գրավեցին ու հիմնահատակ կործանեցին Հայաստանի Արծն քաղաքը, որի հայ բնակիչները գաղթեցին Է. ու այն կոչեցին Արծն: Եվ քանի որ այն բյուգանդական տիրույթներում էր, նախկինից տարբերելու համար կոչեցին Արզն–ար–Ռում (հուն. Արզն), որ հետագայում ձևափոխվելով դարձավ էրզրում, Արզրում: 1071-ին սելջուկները գրավեցին նաև Է.: 1206– 07-ին հայ–վրաց. միացյալ զորքերը, պարտության մատնելով իկոնիայի սուլթանի զորքերին, ազատագրեցին քաղաքը: Մի քանի տարի անց սելջուկները վերագրավեցին այն: 1242-ին, երկամսյա պաշարումից հետո, մոնղ. զորքերը ավերեցին քաղաքը: XV դարում Է–ին հաջորդաբար տիրել են Կարա–Կոյունլու և Ակ–Կոյունլու թուրքմենական ցեղերը: 1480-ին Է. նվաճեցին պարսիկները, իսկ 1514-ին գրավեց օսմանյան սուլթան Սելիմ I:
-ներն են: 1960-ին ուներ 91,196 բն.: Եր–
-կաթուղային կայարան է, խճուղիների
+XIX– XX դդ. ռուս. զորքերը երեք անգամ գրավել են Է. և նորից վերադարձրել Թուրքիային: 1829-ի հունիսի 27-ին ռուս, զորքերը գեն. Պասկևիչի հրամանատարությամբ առանց կռվի մտան Է.: Քաղաքի հայ բնակիչներին հաջողվել էր համոզել սերասկյարին՝ քաղաքը հանձնել առանց դիմադրության: Ռուս. զորքերը մոտ մեկ տարի մնացին Է–ում: Քաղաքը և գավառը կառավարելու համար ստեղծվեց ժամանակավոր վարչություն գեն. Պանկրատովի գլխավորությամբ: Ադրիանուպոլսի հաշտության պայմանագրով (2 սեպտ. 1829) Արևմտյան Հայաստանի տասնյակ քաղաքների և հարյուրավոր գյուղերի թվում Է. վերադարձվեց Թուրքիային: Պայմանագրի 13-րդ հոդվածով, Է–ի 20 հզ. հայ բնակիչներ Կարնո հայոց հոգևոր թեմի առաջնորդ Կարապեա արքեպիսկոպոս Բագրատունու առաջնորդությամբ, 1830-ի մայիս–հունիս ամիսներին գաղթեցին և բնակություն հաստատեցին Ախալքալաքում, Ախալցխայում, Ծալկայում, Լոռի–
-հանգույց, օդանավակայան (9 կմ հեռա–
+Փամբակում և այլուր: Գաղթականներն իրենց հետ տարան քաղաքի և գավառի վանքերի ու եկեղեցիների խաչեր, սրբապատկերներ, եկեղեցական մատյաններ (այդ թվում՝ 62 արծաթապատ Ավետարան) և այլ զարդեր (13 բեռնասայլով), որոնք հետագայում տեղադրվեցին Ախալցխայի Ս. Փրկիչ եկեղեցում:
-վորության վրա): Գործում են սննդի,
-տեքստիլ արդյունաբերության, շոգեքար–
+Երկրորդ անգամ՝ 1877–78-ի ռուսթուրքական պատերազմի ժամանակ, ռուս. զորքերը գեն. Լոռիս–Մելիքովի հրամանատարությամբ առանց կռվի մտան Է.: 1878-ի փետր. 19-ին Սան Ստեֆանոյի պայմանագրով Է. նորից վերադարձվեց Թուրքիային: Սեպտ. 7-ին ռուս. զորքերը թողեցին քաղաքը: Նրանց հետ Է–ից և շրջակա գյուղերից հեռացավ մոտ 2000 հայ ընտանիք՝ բնակություն հաստատելով Արևելյան Հայաստանում և Վրաստանում: 1916-ի փետր. 16-ին ռուս. զորքերը, հայ կամավորների օգնությամբ, երրորդ անգամ գրավեցին Է.: 1917-ի դեկտ. 5-ին Երգնկայում զինադադար կնքվեց ռուս–թուրքական ռազմաճակատում: Սակայն երիտթուրքական կառավարությունը, օգտվելով ռազմաճակատի կազմալուծումից և Անդրկովկասյան սեյմի դավաճանությունից, 1918-ի սկզբին անցավ հակահարձակման: Հայկ. բանակը, որը փոքրաթիվ էր և թույլ, ի զորու չեղավ միայնակ դիմագրավելու թուրքերին: 1918-ի փետր. 18-ին Է. ժամանեց
-շերի ու վագոնների նորոգման ձեռնար–
+Անդրանիկն իր կամավորներով: Սակայն ռուսների հեռանալուց հետո քաղաքի պաշտպանությունը ջլատվել էր, ուժ չկար դիմադրելու Վեհիբ փաշայի 25 հզ–անոց զորքին: Ստեղծված ծանր պայմաններում
-կություններ: 1957-ին բացվել է Քեմալ
+Անդրանիկին հաջողվեց մեծ դժվարությամբ էվակուացնել եղեռնից Փրկված և Է–ում ապաստանած մոտ 25 հզ. հայերի: Փետր. 26-ին Վեհիբ Փաշայի զորքերը գրավեցին է.: XX դ. վերջին քաղաքը բաղկացած էր միջնաբերդից, բերդից և արվարձաններից: Միջնաբերդը (թուրք. «Իջկալե») կառուցված էր քաղաքի կենտրոնում, բլրի վրա՝ շրջապատված բարձր պարիսպներով ու աշտարակներով: Միջնաբերդի հվ. մասում է Թեվւսի մինարեն, որն իր բարձրության շնորհիվ դիտարան է ծառայել: Արլ. մասում էր գտնվում
-Աթաթյուրքի անվ. համալսարանը՝ բա–
-նասիրական, գյուղատնտեսական և ֆի–
+Նկարում՝ էրզրում
-զիկամաթեմատիկական ֆակուլտետնե–
-րով:
-է. Հայաստանի հնագույն քաղաքներից
-է: Մ. թ. ա. III հազարամյակից էրզրու–
-մի դաշտը բնակեցված է եղել երկրագործ–
-անասնապահ ցեղերով: է. նախապես
-կոչվել է Կարին, որը, ըստ ենթադրու–
-թյան, ծագում է բնիկ կարենիտիս ցեղ–
-անունից: Արտաշեսյանների և Արշակու–
-նիների թագավորության շրջանում է.
-(Կարինը) եղել է հայկ. պետության կազ–
-մում որպես Կարինի գավառի կենտրոն,
-բայց 387-ին՝ Հայաստանի առաջին բա–
-ժանմամբ անցել է Հռոմեական կայսրու–
-թյանը: 421-ին բյուգանդական Թեոդո–
-սիոս II կայսրը, հաշվի առնելով Կարինի
-սահմանային կարևոր դիրքը, ամրացրել
-է քաղաքի պարիսպներն ու աշտարակ–
-ները, կառուցել նոր բերդ: Քաղաքը վեր–
-անվանվեց Թեոդոսուպոլիս: V դարից է.
-կռվախնձոր դարձավ պարսիկների և բյու–
-զանդացիների միջև: Բյուգանդական
-Անաստասիոս I (491–518) և Հուստի–
-նիանոս I (527–565) կայսրերը նորո–
-գեցին և նոր ամրոցներ կառուցեցին: Հուս–
-տինիանոսը է–ում կառուցեց նաև Ս. Աստ–
-վածածին եկեղեցին: VI դ. վերջերին պար–
-սից Խոսրով թագավորը գրավեց է., գերե–
-վարեց հայ բնակիչներին և կաթողիկո–
-սին: 628-ին Հերակլիոս կայսրը վերա–
-կանգնեց ավերված պարիսպները:Նա փոր–
-ձեց հայոց միաբնակ եկեղեցին մերձեցնել
-հուն, երկաբնակ եկեղեցուն: Այդ նպա–
-տակով հայոց կաթողիկոսի միջոցով եկե–
-ղեցական ժողով հրավիրեց, բայց հայե–
-րը մերժեցին միության առաջարկը: 647-ին
-արաբները գրավեցին է., վերանվանեցին
-Կալիկալա: 752-ին բյուգանդական կայսր
-Կոստանդին V գրավեց է. և մեծ թվով հայ
-արհեստավորներ և առևտրականներ
-բռնությամբ տեղափոխեց Կ. Պոլիս և արմ.
-գավառները: 885-ից հետո, Աշոտ Ա և
-Սմբատ Ա Բագրատունիների օրոք, ըսա
-արաբ մատենագիր Իբն–Հավկալի, է.
-համարվում էր Հայոց թագավորության մեջ
-մտնող քաղաք, բայց արաբ կառավարիչ–
-ները կիսանկախ էին և կապված խալի–
-ֆայության հետ: 949-ին Բյուզանդիան
-նորից գրավեց է.:
--ին սելջուկները Տուղրիլի առաջ–
-նորդությամբ գրավեցին ու հիմնահատակ
-կործանեցին Հայաստանի Արծն քաղաքը,
-որի հայ բնակիչները գաղթեցին է. ու
-այն կոչեցին Արծն: Եվ քանի որ այն բյու–
-գանդական տիրույթներում էր, նախկի–
-նից տարբերելու համար կոչեցին Արզն–
-ար–Ռում (հուն. Արզն), որ հետագայում
-ձևափոխվելով դարձավ էրզրում, Արզ–
-րում: 1071-ին սելջուկները գրավեցին
-նաև է.: 1206– 07-ին հայ–վրաց. միացյալ
-զորքերը, պարտության մատնելով իկո–
-նիայի սուլթանի զորքերին, ազատագրե–
-ցին քաղաքը: Մի քանի տարի անց սել–
-ջուկները վերագրավեցին այն: 1242-ին,
-երկամսյա պաշարումից հետո, մոնղ. զոր–
-քերը ավերեցին քաղաքը: XV դարում
-է–ին հաջորդաբար տիրել են Կարա–Կո–
-յունլու և Ակ–Կոյունլու թուրքմենական
-ցեղերը: 1480-ին է. նվաճեցին պարսիկ–
-ները, իսկ 1514-ին գրավեց օսմանյան
-սուլթան Սելի մ I:
-XIX– XX դդ. ռուս, զորքերը երեք ան–
-գամ գրավել են է. և նորից վերադարձրել
-Թուրքիային: 1829-ի հունիսի 27-ին ռուս,
-զորքերը գեն. Պասկևիչի հրամանատա–
-րությամբ առանց կռվի մտան է.: Քաղաքի
-հայ բնակիչներին հաջողվել էր համոզել
-սերասկյարին՝ քաղաքը հանձնել առանց
-դիմադրության: Ռուս, զորքերը մոտ մեկ
-տարի մնացին է–ում: Քաղաքը և գավառը
-կառավարելու համար ստեղծվեց ժամա–
-նակավոր վարչություն գեն. Պանկրատովի
-գլխավորությամբ: Ադրիանուպոլսի հաշ–
-տության պայմանագրով (2 սեպտ. 1829)
-Արևմտյան Հայաստանի տասնյակ քա–
-ղաքների և հարյուրավոր գյուղերի թվում
-է. վերադարձվեց Թուրքիային: Պայմա–
-նագրի 13-րդ հոդվածով, է–ի 20 հզ. հայ
-բնակիչներ Կարնո հայոց հոգևոր թեմի
-առաջնորդ Կարապեա արքեպիսկոպոս
-Բագրատունու առաջնորդությամբ, 1830-ի
-մայիս–հունիս ամիսներին գաղթեցին և
-բնակություն հաստատեցին Ախալքալա–
-քում, Ախալցխայում, Ծալկայում, Լոռի–
-Փամբակում և այլուր: Գաղթականներն
-իրենց հետ տարան քաղաքի և գավառի
-վանքերի ու եկեղեցիների խաչեր, սրբա–
-պատկերներ, եկեղեցական մատյաններ
-(այդ թվում՝ 62 արծաթապատ Ավետարան)
-և այլ զարդեր (13 բեռնասայլով), որոնք
-հետագայում տեղադրվեցին Ախալցխայի
-Ս. Փրկիչ եկեղեցում:
-Երկրորդ անգամ՝ 1877–78-ի ռուս–
-թուրքական պատերազմի ժամանակ, ռուս,
-զորքերը գեն. Լոռիս–Մելիքովի հրամա–
-նատարությամբ առանց կռվի մտան է.:
--ի փետր. 19-ին Սան Ստեֆանոյի
-պայմանագրով է. նորից վերադարձվեց
-Թուրքիային: Սեպտ. 7-ին ռուս, զոր–
-քերը թողեցին քաղաքը: Նրանց հետ
-է–ից և շրջակա գյուղերից հեռացավ
-մոտ 2000 հայ ընտանիք՝ բնակություն
-հաստատելով Արևելյան Հայաստանում
-և Վրաստանում: 1916-ի փետր. 16-ին
-ռուս. զորքերը, հայ կամավորների
-օգնությամբ, երրորդ անգամ գրավեցին
-է.: 1917-ի դեկտ. 5-ին Երգնկայում զինա–
-դադար կնքվեց ռուս–թուրքական ռազմա–
-ճակատում: Սակայն երիտթուրքական կա–
-ռավարությունը, օգտվելով ռազմաճակա–
-տի կազմալուծումից և Անդրկովկասյան
-սեյմի դավաճանությունից, 1918-ի սկզբին
-անցավ հակահարձակման: Հայկ. բանա–
-կը, որը փոքրաթիվ էր և թույլ, ի զորու
-չեղավ միայնակ դիմագրավելու թուրքե–
-րին: 1918-ի փետր. 18-ին է. ժամանեց
-Անդրանիկն իր կամավորներով: Սակայն
-ռուսների հեռանալուց հետո քաղաքի
-պաշտպանությունը ջլատվել էր, ուժ չկար
-էրզրում
-դիմադրելու Վեհիբ փաշայի 25 հզ–անոց
-զորքին: Ստեղծված ծանր պայմաններում
-Անդրանիկին հաջողվեց մեծ դժվարու–
-թյամբ էվակուացնել եղեռնից Փրկված և
-է–ում ապաստանած մոտ 25 հզ. հայերի:
-Փետր. 26-ին Վեհիբ Փաշայի զորքերը
-գրավեցին է.: XX դ. վերջին քաղաքը բաղ–
-կացած էր միջնաբերդից, բերդից և ար–
-վարձաններից: Միջնաբերդը (թուրք. «Իջ–
-կալե») կառուցված էր քաղաքի կենտրո–
-նում, բլրի վրա՝ շրջապատված բարձր
-պարիսպներով ու աշտարակներով: Միջ–
-նաբերդի հվ. մասում է Թեվւսի մինարեն,
-որն իր բարձրության շնորհիվ դիտարան
-է ծառայել: Արլ. մասում էր գտնվում

«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 4.djvu/93»–ի խմբագրումների տարբերություն