«Էջ:Թումանյանի ԵԼԺ հ3.djvu/501»–ի խմբագրումների տարբերություն

No edit summary
No edit summary
Էջի մարմին (ներառվելու է).Էջի մարմին (ներառվելու է).
Տող 1. Տող 1.
պոեմի վրա։ Հետևաբար, ճիշտ կլինի իբրև «Թմկաբերդի առումի» գրության ժամանակ նշել 1902-1904 թվականները։
{{Poemx||<poem>
խատել պոեմի վրա։ Հետևաբար, ճիշտ կլինի իբրև «Թմկաբերդի առումի» գրության ժամանակ նշել 1902—1904 թվականները։


Մնում է մի քանի խոսք ասել այն երկու պոեմների մասին («Հառաչանք», «Հազարան բըլբուլ»), որոնք հատվածաբար տպագրվել են մամուլում և Թումանյանի կենդանության ժամանակ նրա որևէ ժողովածուի մեջ տեղ չեն գտել։ Երկուսն էլ իբրև մտահղացում և ծրագիր բանաստեղծին ուղեկցել են տասնամյակների ընթացքում այդպես էլ մնալով անավարտ, իսկ նրանց ճշգրիտ թվագրությունը երկու դեպքում էլ կապված է լուրջ դժվարությունների հետ, և հարցի ամեն մի լուծում ինչ-որ չափով պայմանական կլինի։
Մնում է մի քանի խոսք ասել այն երկու պոեմների մասին («Հառաչանք», «Հազարան բըլբուլ»), որոնք հատվածաբար տպագրվել են մամուլում և Թումանյանի կենդանության ժամանակ նրա որևէ ժողովածուի մեջ տեղ չեն գտել։ Երկուսն էլ իբրև մտահղացում և ծրագիր բանաստեղծին ուղեկցել են տասնամյակների ընթացքում այդպես էլ մնալով անավարտ, իսկ նրանց ճշգրիտ թվագրությունը երկու դեպքում էլ կապված է լուրջ դժվարությունների հետ, և հարցի ամեն մի լուծում ինչ-որ չափով պայմանական կլինի։


«Հառաչանք» պոեմից Թումանյանը հրապարակել է երկու համեմատաբար մեծ հատված (1893 և 1914 թթ.), «Նախերգանքը» (1896) և երկու քառատող (1920)։ Բացի այդ, պահպանվել են մի քանի սևագիր հատվածներ։ Սակայն պոեմի մտահղացումը ծագել է զգալիորեն ավելի վաղ՝ 80-ական թթ. երկրորդ կեսին, իսկ գրությունն սկսվել է 1890 թ. («Ծեր այգեպանի պատմությունը» վերնագրով) ու շարունակվել հաջորդ տարիներին։ Եթե վերցնենք, օրինակ, մեզ հասած հատվածներից կարևորագույնը և ամենածավալունը («Մթնեց։ Ծերունին լուռ չարչարանքով...» տողով սկսվող), ապա ոչ մի կասկած չի կարող լինել, որ 1914 թ. տպագրելուց առաջ Թումանյանն այն էապես վերամշակել է, մտցրել ոճական և կառուցվածքային լուրջ փոփոխություններ։ Այդ հատվածի մեջ, ի տարբերություն 1893 թ. տպագրված հատվածի, որոշակիորեն երևում է 1910-ական թվականների թումանյանական ոճի և վարպետության կնիքը, և դա չի կարելի նկատի չառնել ինչպես պոեմը վերլուծելիս, այնպես էլ այդ շրջանում բանաստեղծի «օրերն ու վաստակներր» գնահատելիս։
«Հառաչանք» պոեմից Թումանյանը հրապարակել է երկու համեմատաբար մեծ հատված (1893 և 1914 թթ.), «Նախերգանքը» (1896) և երկու քառատող (1920)։ Բացի այդ, պահպանվել են մի քանի սևագիր հատվածներ։ Սակայն պոեմի մտահղացումը ծագել է զգալիորեն ավելի վաղ՝ 80-ական թթ. երկրորդ կեսին, իսկ գրությունն սկսվել է 1890 թ. («Ծեր այգեպանի պատմությունը» վերնագրով) ու շարունակվել հաջորդ տարիներին։ Եթե վերցնենք, օրինակ, մեզ հասած հատվածներից կարևորագույնը և ամենածավալունը («Մթնեց։ Ծերունին լուռ չարչարանքով...» տողով սկսվող), ապա ոչ մի կասկած չի կարող լինել, որ 1914 թ. տպագրելուց առաջ Թումանյանն այն էապես վերամշակել է, մտցրել ոճական և կառուցվածքային լուրջ փոփոխություններ։ Այդ հատվածի մեջ, ի տարբերություն 1893 թ. տպագրված հատվածի, որոշակիորեն երևում է 1910-ական թվականների թումանյանական ոճի և վարպետության կնիքը, և դա չի կարելի նկատի չառնել ինչպես պոեմը վերլուծելիս, այնպես էլ այդ շրջանում բանաստեղծի «օրերն ու վաստակները» գնահատելիս։


Եվ սակայն, եթե ցանկանանք ավելի կոնկրետ նշել «Հառաչանքի» գրության ժամանակը, այն պետք է համարենք 1890 և նրան անմիջաբար հաջորդած տարիները։ Դա հիմք է տվել ներկա հրատարակության մեջ այդ ժամանակը համարելու 1890–ական թվականները։ Նման «անորոշությունը» պայմանավորված է նրանով, որ պոեմի վրա կատարած աշխատանքի ընթացքի մասին մենք ավելի կայուն տվյալներ չունենք։
Եվ սակայն, եթե ցանկանանք ավելի կոնկրետ նշել «Հառաչանքի» գրության ժամանակը, այն պետք է համարենք 1890 և նրան անմիջաբար հաջորդած տարիները։ Դա հիմք է տվել ներկա հրատարակության մեջ այդ ժամանակը համարելու 1890–ական թվականները։ Նման «անորոշությունը» պայմանավորված է նրանով, որ պոեմի վրա կատարած աշխատանքի ընթացքի մասին մենք ավելի կայուն տվյալներ չունենք։


Թումանյանի երկերի նախորդ գիտական հրատարակության մեջ «Հազարան բըլբուլի» սյուժետային ընթացքը և գեղարվեստական ամբողջականությունը գեթ մասամբ վերականգնելու նպատակով պոեմի ավարտված և հեղինակի կողմից տպագրված երկու գլուխներր («Երգչի վիշտը» և «Արեգը սև աշխարհքում») միահյուսվեցին պահպանված սևագիր հատվածների հետ։ Այդպես որոշ չափով վերստեղծվեց անավարտ հեքիաթ-պոեմի զարգացման ընթացքի պատկերացումը, և դա շատ կարևոր հիմք եղավ ստեղծագործության ըմբռնման և գնահսւտման ճանապարհին։ Այդ նույն սկզբունքն է ընդունված նաև ներկա հրատարակության մեջ։ Նպատակահարմար է պահպանել նաև նախորդ հրատարակության մեջ առաջարկված կրկնակի թվագրությունը՝ 1898 —1914, քանի որ այդ տարեթվերի
Թումանյանի երկերի նախորդ գիտական հրատարակության մեջ «Հազարան բըլբուլի» սյուժետային ընթացքը և գեղարվեստական ամբողջականությունը գեթ մասամբ վերականգնելու նպատակով պոեմի ավարտված և հեղինակի կողմից տպագրված երկու գլուխներր («Երգչի վիշտը» և «Արեգը սև աշխարհքում») միահյուսվեցին պահպանված սևագիր հատվածների հետ։ Այդպես որոշ չափով վերստեղծվեց անավարտ հեքիաթ-պոեմի զարգացման ընթացքի պատկերացումը, և դա շատ կարևոր հիմք եղավ ստեղծագործության ըմբռնման և գնահատման ճանապարհին։ Այդ նույն սկզբունքն է ընդունված նաև ներկա հրատարակության մեջ։ Նպատակահարմար է պահպանել նաև նախորդ հրատարակության մեջ առաջարկված կրկնակի թվագրությունը՝ 1898-1914, քանի որ այդ տարեթվերի

</poem>|}}