«Էջ:Թումանյանի ԵԼԺ հ3.djvu/504»–ի խմբագրումների տարբերություն

No edit summary
Էջի մարմին (ներառվելու է).Էջի մարմին (ներառվելու է).
Տող 1. Տող 1.
գրությունից։ Գյուղական կյանքի մի «շարքային» ողբերգական պատմության հիման վրա այժմ արծարծվում են անհատի և ժողովրդի ճակատագրի) մարդու և բնության, կյանքի և մահվան, ընթացիկի և հավերժականի փոխհարաբերության փիլիսոփայական մեծ խնդիրներ։ Շատ ավելի բազմազան դարձան ռեալիզմի դրսևորման ձևերը կյանքի իրական տեսարանների կողքին ցուցադրելով նաև պայմանական և ֆանտաստիկ պատկերներ, դիմելով բնության մարդկայնացման և աստվածացման այլևայլ եղանակների։ Վերստեղծված «Անուշի» մեջ արդեն լիարժեք կերպով արտահայտվեց այն համադրական ռեալիզմը, որը Թումանյանի հասուն շրջանի ամենամեծ նվաճումն էր, նրա ծանրակշիռ ավանդը հայ ռեալիզմի և ողջ գրականության պատմության մեջ։
Գյուղական կյանքի մի «շարքային» ողբերգական պատմության հիման վրա այժմ արծարծվում են անհատի և ժողովրդի ճակատագրի) մարդու և բնության, կյանքի և մահվան, ընթացիկի և հավերժականի փոխհարաբերության փիլիսոփայական մեծ խնդիրներ։ Շատ ավելի բազմազան դարձան ռեալիզմի դրսևորման ձևերը կյանքի իրական տեսարանների կողքին ցուցադրելով նաև պայմանական և ֆանտաստիկ պատկերներ, դիմելով բնության մարդկայնացման և աստվածացման այլևայլ եղանակների։ Վերստեղծված «Անուշի» մեջ արդեն լիարժեք կերպով արտահայտվեց այն համադրական ռեալիզմը, որը Թումանյանի հասուն շրջանի ամենամեծ նվաճումն էր, նրա ծանրակշիռ ավանդը հայ ռեալիզմի և ողջ գրականության պատմության մեջ։

Թումանյանի պոեմները կարելի է տիպաբանական խմբավորման ենթարկել ըստ տարբեր հատկանիշների։ Նախ, ''թեմատիկ սկզբունքով''։ Այստեղ որոշակիորեն առանձնանում են վերջին երեք պոեմները՝ «Սասունցի Դավիթը», «Թմկաբերդի առումը» և «Հազարան բըլբուլը», որոնք հիմնվում են պատմաբանահյուսական ատաղձի վրա՝ այստեղից բխող բովանդակության և գեղարվեստական համակարգի համապատասխան առանձնահատկություններով։ Սակայն մնացած տասը պոեմներն էլ, որոնք, ընդհանուր ձևով ասած, նվիրված են ժամանակակից կյանքի հարցերին, ունեն թեմատիկ բազմազան երանգներ։ Ամենից մեծ խումբը կազմում են հայ նահապետական գյուղի կյանքը պատկերող պոեմները՝ «Մարոն», «Ալեք», «Լոռեցի Սաքոն», «Հառաչանք», «Անուշ»։ Ինչքան էլ տարբեր են այս երկերր իրենց ստեղծագործական որակով ու ձևերով, նրանք միասին գծագրում են հայ գյուղաշխարհի կյանքն այնպիսի լրիվությամբ և գեղարվեստական բազմազանությամբ, որը եզակի երևույթ է հայ պոեզիայի պատմության մեջ։ Ժամանակակից կյանքի այլևայլ կողմերն էին արտացոլում նաև վաղ տարիներին գրած «Մերժած օրենքը», ավելի հասուն շրջանում ստեղծված «Դեպի Անհունը», «Պոետն ու Մուսան»։ Դրանք արծարծում են ավելի ընդհանուր, համամարդկային բնույթի հարցեր՝ կապված անհատի ազատության, կյանքի և մահվան փոխհարաբերության, արվեստի կոչման և ճակատագրի հետ, ցույց են տալիս բանաստեղծի հակումը դեպի կյանքի սուր արտահայտված ողբերգական և կոմիկական կողմերը։ Ինչպես և «գյուղական» պոեմները, դրանք ևս կարևորագույն աղբյուր են Թումանյանի աշխարհայացքի և գեղագիտական համակարգի ըմբռնման համար։ Վերշապես, թումանյանական երկու պոեմ՝ «Մեհրին» և «Հին կռիվը», նվիրված են արևմտահայության վիճակի, ազգային-ազատագրական պայքարի հարցերին։ Այդ պոեմները, մանավանդ երկրորդը, հայրենասիրական քնարերգության հետ միասին, համազգային հարցերի լավագույն արձագանքն են Թումանյանի ստեղծագործության մեջ։


Թումանյանի պոեմները կարելի է տիպաբանական խմբավորման ենթարկել ըստ տարբեր հատկանիշների։ Նախ, թեմատիկ սկզբունքով։ Այստեղ որոշակիորեն առանձնանում են վերջին երեք պոեմները՝ «Սասունցի Դավիթը», «Թմկաբերդի առումը» և «Հազարան բըլբուլը», որոնք հիմնվում են պատմաբանահյուսական ատաղձի վրա՝ այստեղից բխող բովանդակության և գեղարվեստական համակարգի համապատասխան առանձնահատկություններով։ Սակայն մնացած տասը պոեմներն էլ, որոնք, ընդհանուր ձևով ասած, նվիրված են ժամանակակից կյանքի հարցերին, ունեն թեմատիկ բազմազան երանգներ։ Ամենից մեծ խումբը կազմում են հայ նահապետական գյուղի կյանքը պատկերող պոեմները՝ «Մարոն», «Ալեք», «Լոռեցի Սաքոն», «Հառաչանք», «Անուշ»։ Ինչքան էլ տարբեր են այս երկերը իրենց ստեղծագործական որակով ու ձևերով, նրանք միասին գծագրում են հայ գյուղաշխարհի կյանքն այնպիսի լրիվությամբ և գեղարվեստական բազմազանությամբ, որը եզակի երևույթ է հայ պոեզիայի պատմության մեջ։ Ժամանակակից կյանքի այլևայլ կողմերն էին արտացոլում նաև վաղ տարիներին գրած «Մերժած օրենքը», ավելի հասուն շրջանում ստեղծված «Դեպի Անհունը», «Պոետն ու Մուսան»։ Դրանք արծարծում են ավելի ընդհանուր, համամարդկային բնույթի հարցեր՝ կապված անհատի ազատության, կյանքի և մահվան փոխհարաբերության, արվեստի կոչման և ճակատագրի հետ, ցույց են տալիս բանաստեղծի հակումը դեպի կյանքի սուր արտահայտված ողբերգական և կոմիկական կողմերը։ Ինչպես և «գյուղական» պոեմները, դրանք ևս կարևորագույն աղբյուր են Թումանյանի աշխարհայացքի և գեղագիտական համակարգի ըմբռնման համար։ Վերջապես, թումանյանական երկու պոեմ՝ «Մեհրին» և «Հին կռիվը», նվիրված են արևմտահայության վիճակի, ազգային-ազատագրական պայքարի հարցերին։ Այդ պոեմները, մանավանդ երկրորդը, հայրենասիրական քնարերգության հետ միասին, համազգային հարցերի լավագույն արձագանքն են Թումանյանի ստեղծագործության մեջ։
Ինքնատիպ և ամեն անգամ անկրկնելի է Թումանյանի պոեմների ժանրային բնույթը։ Նրա տաղանդի վառ էպիկական նկարագիրը, որով նա եզակի տեղ է գրավում ողջ հայ բանաստեղծության տարեգրության մեջ,
Ինքնատիպ և ամեն անգամ անկրկնելի է Թումանյանի պոեմների ժանրային բնույթը։ Նրա տաղանդի վառ էպիկական նկարագիրը, որով նա եզակի տեղ է գրավում ողջ հայ բանաստեղծության տարեգրության մեջ,