«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 11.djvu/71»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
|||
| Էջի կարգավիճակ | Էջի կարգավիճակ | ||
| - | + | Հաստատված | |
| Էջի մարմին (ներառվելու է). | Էջի մարմին (ներառվելու է). | ||
| Տող 2. | Տող 2. | ||
'''ՍՊԵՐՄԱՏՈԳԵՆԵԶ''' (< հուն.σπέρμα — սերմ և γένεσις – ծագում), սերմնագոյացում, կենդանիների և բազմաթիվ բույսերի տարբերակված հապլոիդ |
'''ՍՊԵՐՄԱՏՈԳԵՆԵԶ''' (< հուն.σπέρμα — սերմ և γένεσις – ծագում), սերմնագոյացում, կենդանիների և բազմաթիվ բույսերի տարբերակված հապլոիդ |
||
սերմնաբջիջների առաջացումը արական սեռական դիպլոիդ բջիջներից։ Սպերմատոգենեզը ընթանում է կենդանիների սերմնարաններում, ցածրակարգ բույսերի անթերիդիումներում և բարձրակարգ բույսերի փոշեխողովակներում։ Տարբերում են սպերմատոգենեզի 4 փուլ․ 1․ բազմացում, 2․ աճում, 3․ հասունացման բաժանումներ և 4․ ձևավորում։ Առաջին փուլում արական սեռական դիպլոիդ բջիջները մի քանի անգամ բաժանվում են միտոզի եղանակով, երկրորդում սեռական բջիջների (1-ին կարգի սպերմատոցիտներ) չափերն աճում են, տեղի է ունենում քրոմոսոմների կոնյուգացիա և կրոսինգովեր։ 3-րդ փուլում յուրաքանչյուր |
սերմնաբջիջների առաջացումը արական սեռական դիպլոիդ բջիջներից։ Սպերմատոգենեզը ընթանում է կենդանիների սերմնարաններում, ցածրակարգ բույսերի անթերիդիումներում և բարձրակարգ բույսերի փոշեխողովակներում։ Տարբերում են սպերմատոգենեզի 4 փուլ․ 1․ բազմացում, 2․ աճում, 3․ հասունացման բաժանումներ և 4․ ձևավորում։ Առաջին փուլում արական սեռական դիպլոիդ բջիջները մի քանի անգամ բաժանվում են միտոզի եղանակով, երկրորդում սեռական բջիջների (1-ին կարգի սպերմատոցիտներ) չափերն աճում են, տեղի է ունենում քրոմոսոմների կոնյուգացիա և կրոսինգովեր։ 3-րդ փուլում յուրաքանչյուր 1-ին կարգի սպերմատոցիտ 2 անգամ բաժանվում է մեյոզի միջոցով։ 1-ին բաժանման հետևանքով յուրաքանչյուր 1-ին կարգի սպերմատոցիտից առաջանում են երկու 2-րդ կարգի սպերմատոցիտներ, որոնք 2-րդ բաժանումից հետո առաջացնում են 2-ական հապլոիդ բջիջներ՝ սպերմատիդներ։ 4-րդ փուլում աստիճանական ձևափոխությունների հետևանքով սպերմատիդները վերածվում են հասուն սերմնաբջիջների։ |
||
1-ին կարգի սպերմատոցիտ 2 անգամ բաժանվում է մեյոզի միջոցով։ 1-ին բաժանման հետևանքով յուրաքանչյուր 1-ին կարգի սպերմատոցիտից առաջանում են երկու 2-րդ կարգի սպերմատոցիտներ, որոնք 2-րդ բաժանումից հետո առաջացնում են 2-ական հապլոիդ բջիջներ՝ սպերմատիդներ։ 4-րդ փուլում աստիճանական ձևափոխությունների հետևանքով սպերմատիդները վերածվում են հասուն սերմնաբջիջների։ |
|||
'''ՍՊԵՐՄԱՏՈԶՈԻԴ''' (< հուն. - σπέρμα սերմ. ξώο – կենդանի էակ և εέδος– |
'''ՍՊԵՐՄԱՏՈԶՈԻԴ''' (< հուն. - σπέρμα սերմ. ξώο – կենդանի էակ և εέδος– |
||
տեսակ), տես Սերմնաբջիջ։ |
տեսակ), տես Սերմնաբջիջ։ |
||
'''ՍՊԵՐՄԱՑԵՏ''' (< հուն, σπέρμα – սերմ և χήίος – ծովային հսկա կենդանի, կետ), մոմանման նյութ, ստացվում է կաշալոտի գլխի մեծ ֆիբրոզային պարկի հեղուկ կենդանական մոմի սառեցումից։ Ձայնահաղորդիչի դեր է կատարում էխոլոկացիայի ժամանակ։ Սպերմացետի գլխավոր բաղադրիչը պալմիտինաթթվի և ցետիլ սպիրտի էսթերն է։ Սպիտակ թիթեղային բյուրեղներ են, հալման ջերմաստիճանը՝ 53–54°C։ Հընում սպերմացետ համարվել է կաշալոտի սերմը |
'''ՍՊԵՐՄԱՑԵՏ''' (< հուն, σπέρμα – սերմ և χήίος – ծովային հսկա կենդանի, կետ), մոմանման նյութ, ստացվում է կաշալոտի գլխի մեծ ֆիբրոզային պարկի հեղուկ կենդանական մոմի սառեցումից։ Ձայնահաղորդիչի դեր է կատարում էխոլոկացիայի ժամանակ։ Սպերմացետի գլխավոր բաղադրիչը պալմիտինաթթվի և ցետիլ սպիրտի էսթերն է։ Սպիտակ թիթեղային բյուրեղներ են, հալման ջերմաստիճանը՝ 53–54°C։ Հընում սպերմացետ համարվել է կաշալոտի սերմը (այստեղից անվանումը)։ Նախկինում սպերմացետից պատրաստել են մոմեր, այժմ այն օգտագործվում է որպես քսանյութ և քսուքների հիմք։ |
||
(այստեղից անվանումը)։ Նախկինում սպերմացետից պատրաստել են մոմեր, այժմ այն օգտագործվում է որպես քսանյութ և քսուքների հիմք։ |
|||
'''ՍՊԻ''', պինդ շարակցական հյուսվածք, որն առաջանում է նախկին վերքի, խոցի, թարախակույտի տեղում։ Սպիի գոյացումը հյուսվածքի ամբողջականության խախտման պրոցեսի վերականգնման վերջնական փուլն է։ Կտրված վերքը ժամանակին վիրաբուժական մշակման ենթարկելիս առաջանում է փափուկ, երբեմն հազիվ նկատելի գծային սպի։ Սեծ վերքերի թարախակալման և երկրորդային ձգումով լավանալու դեպքում, երբ առաջանում է հատիկավորում՝ հետագա էպիթելացումով, սպիները լինում են մեծ, ստորադիր հյուսվածքների հետ կպումներով։ Մաշկի վրա բարձրադիր ավելցուկային սպիական հյուսվածքն անվանում են կելոիդ։ Պարանոցի, վերջույթների հոդերի շրջանում այրվածքները կամ ուշ ապաքինվող թարախային վերքերի տեղում գոյացած մեծ սպիները հոդերի անշարժացման պատճառ են դառնում և պահանջվում է պլաստիկ վիրահատություն։ Ստամոքսի կամ 12-մատնյա աղիքի խոցի լավացումից հետո սպիները հաճախ հանգեցնում են վերջիններիս ձևախախտման, ստամոքսից կերակրախյուսի տեղափոխման խանգարման ևն։ |
'''ՍՊԻ''', պինդ շարակցական հյուսվածք, որն առաջանում է նախկին վերքի, խոցի, թարախակույտի տեղում։ Սպիի գոյացումը հյուսվածքի ամբողջականության խախտման պրոցեսի վերականգնման վերջնական փուլն է։ Կտրված վերքը ժամանակին վիրաբուժական մշակման ենթարկելիս առաջանում է փափուկ, երբեմն հազիվ նկատելի գծային սպի։ Սեծ վերքերի թարախակալման և երկրորդային ձգումով լավանալու դեպքում, երբ առաջանում է հատիկավորում՝ հետագա էպիթելացումով, սպիները լինում են մեծ, ստորադիր հյուսվածքների հետ կպումներով։ Մաշկի վրա բարձրադիր ավելցուկային սպիական հյուսվածքն անվանում են կելոիդ։ Պարանոցի, վերջույթների հոդերի շրջանում այրվածքները կամ ուշ ապաքինվող թարախային վերքերի տեղում գոյացած մեծ սպիները հոդերի անշարժացման պատճառ են դառնում և պահանջվում է պլաստիկ վիրահատություն։ Ստամոքսի կամ 12-մատնյա աղիքի խոցի լավացումից հետո սպիները հաճախ հանգեցնում են վերջիններիս ձևախախտման, ստամոքսից կերակրախյուսի տեղափոխման խանգարման ևն։ |
||