«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 1.djvu/115»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ խմբագրում Հաջորդ խմբագրում →

@@ Էջի մարմին (ներառվելու է). / Էջի մարմին (ներառվելու է). @@
@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-[https://hy.wikisource.org/wiki/Էջ:Հայկական_Սովետական_Հանրագիտարան_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_6.djvu/632 ''Հրշեջ Ա.'']), նախազգուշական ևն։ Ազդանշանները հիմնականում հաղորդվում են էլեկտրական (տես [https://hy.wikisource.org/wiki/Էջ:Հայկական_Սովետական_Հանրագիտարան_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_6.djvu/361 ''Հեռուստաազդանշանում'']) և ռադիոտեխնիկական սարքերի (օր. [https://hy.wikisource.org/wiki/Էջ:Հայկական_Սովետական_Հանրագիտարան_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_9.djvu/573 ''ռադիոփարոսի''], [https://hy.wikisource.org/wiki/Էջ:Հայկական_Սովետական_Հանրագիտարան_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_9.djvu/563 ''ռադիոզոնդի'']) օգնությամբ։
+''Հրշեջ Ա.''), նախազգուշական ևն։ Ազդանշանները հիմնականում հաղորդվում են էլեկտրական (տես ''Հեռուստաազդանշանում'') և ռադիոտեխնիկական սարքերի (օր. ''ռադիոփարոսի'', ''ռադիոզոնդի'') օգնությամբ։
 {{ՀՍՀ հեղ|Հ. Բաբայան}}
-<section begin="Ազդարար» (ամսագիր)"/>'''«ԱԶԴԱՐԱՐ»''', ամսագիր, հայերեն առաջին պարբերականը։ Հրատարակվել է Մադրասում (Հնդկաստան), 1794–1796-ին։ Ընդամենը լույս է տեսել 18 համար։ Խմբագրել և իր հիմնած տպարանում գրաբարով, մասամբ էլ հնդկահայ և Նոր Ջուղայի բարբառներով տպագրել է [https://hy.wikisource.org/wiki/Էջ:Հայկական_Սովետական_Հանրագիտարան_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_8.djvu/525 ''Հարություն Շմավոնյանը'']։ «Ա.» տարածվել է Մադրասում, Կ. Պոլսում, Նոր Նախիջևանում, Էջմիածնում և այլուր։ Նպատակն էր հաղորդել ընթացիկ ամսվա կարևոր անցքերը, տարբեր լրագրերում տպված տեղեկությունները։ Արտացոլել է հնդկահայ, մասնավորապես մադրասահայ կյանքը։ «Ա.»֊ում տպագրվել են կրոնա֊բարոյախոսական հոդվածներ և գրական ու պատմագիտական (ինքնուրույն և թարգմանական) նյութեր (Խաչատուր Ջուղայեցու «Պատմութիւն Պարսից», Հակոբ Սիմոնյանի (Այուբյանց) Դավրիժեցու «Պատմութիւն Հեիդարալի խանի» ևն)։ Հիշարժան են նաև Ռուսաստանի հայոց հոգևոր առաջնորդ Հովսեփ ''Արղությանի'' «Օրհնութեան թուղթ»֊ը, ուղերձներն ու նամակները, ուր նա զարգացրել է Ռուսաստանի օգնությամբ Հայաստանը Թուրքիայի և Պարսկաստանի լծից ազատագրելու գաղափարը։ Ամսագրում գրական ստեղծագործություններ են տպագրել Հայ Որդի Հայի, Ազգակից, Ուրախակից, Սատանի Չարխ, Բարեկամ ծածկանուններով հեղինակները։ Ուշագրավ է ազատագրության և լուսավորության մասին Հայ Որդի Հայի և Ազգակցի բանավեճը, որը հայ հրապարակախոսության աոաջին նմուշներից է։ «Ա.» գաղութահայերին հորդորում էր վերադառնալ հայրենիք։ «Ա.»֊ի առանձին համարներ տպագրվել են պատկերազարդ, կարմրագույն տառերով։ 1970-ին, ի նշանավորումն «Ա.»֊ի լույս ընծայման 175-ամյակի, «Գալուստ Կյուլպենկյան» հիմնարկությունը 2 հատորով ամբողջությամբ վերատպել է «Ա.»։
+<section begin="Ազդարար» (ամսագիր)"/>'''«ԱԶԴԱՐԱՐ»''', ամսագիր, հայերեն առաջին պարբերականը։ Հրատարակվել է Մադրասում (Հնդկաստան), 1794–1796-ին։ Ընդամենը լույս է տեսել 18 համար։ Խմբագրել և իր հիմնած տպարանում գրաբարով, մասամբ էլ հնդկահայ և Նոր Ջուղայի բարբառներով տպագրել է Հարություն Շմավոնյանը։ «Ա.» տարածվել է Մադրասում, Կ. Պոլսում, Նոր Նախիջևանում, Էջմիածնում և այլուր։ Նպատակն էր հաղորդել ընթացիկ ամսվա կարևոր անցքերը, տարբեր լրագրերում տպված տեղեկությունները։ Արտացոլել է հնդկահայ, մասնավորապես մադրասահայ կյանքը։ «Ա.»֊ում տպագրվել են կրոնա֊բարոյախոսական հոդվածներ և գրական ու պատմագիտական (ինքնուրույն և թարգմանական) նյութեր (Խաչատուր Ջուղայեցու «Պատմութիւն Պարսից», Հակոբ Սիմոնյանի (Այուբյանց) Դավրիժեցու «Պատմութիւն Հեիդարալի խանի» ևն)։ Հիշարժան են նաև Ռուսաստանի հայոց հոգևոր առաջնորդ Հովսեփ ''Արղությանի'' «Օրհնութեան թուղթ»֊ը, ուղերձներն ու նամակները, ուր նա զարգացրել է Ռուսաստանի օգնությամբ Հայաստանը Թուրքիայի և Պարսկաստանի լծից ազատագրելու գաղափարը։ Ամսագրում գրական ստեղծագործություններ են տպագրել Հայ Որդի Հայի, Ազգակից, Ուրախակից, Սատանի Չարխ, Բարեկամ ծածկանուններով հեղինակները։ Ուշագրավ է ազատագրության և լուսավորության մասին Հայ Որդի Հայի և Ազգակցի բանավեճը, որը հայ հրապարակախոսության աոաջին նմուշներից է։ «Ա.» գաղութահայերին հորդորում էր վերադառնալ հայրենիք։ «Ա.»֊ի առանձին համարներ տպագրվել են պատկերազարդ, կարմրագույն տառերով։ 1970-ին, ի նշանավորումն «Ա.»֊ի լույս ընծայման 175-ամյակի, «Գալուստ Կյուլպենկյան» հիմնարկությունը 2 հատորով ամբողջությամբ վերատպել է «Ա.»։
-''Գրկ.'' {{լայն|Գալեմքյարյան}} Գ., Պատմութիւն հայ լրագրութեան, հ. 1, Վնն., 1893։ {{լայն|Լևոնյան}} Գ. Ջ., Հայոց պարբերական մամուլը, Ալեքսանդրապոլ, 1895։ {{լայն|Մխիթարյան}} Մ. Հ., Առաջին հայ պարբերականը, «ՊԲՀ», 1964, № 4։ {{լայն|Ավդալբեգյան}} Թ., Հայագիտական հետազոտություններ, Ե., 1969, էջ 233—42, 246—54։ {{լայն|Կարինյան}} Ա. Բ., Ակնարկներ հայ պարբերական մամուլի պատմության, հ. 1, Ե., 1956։
+''Գրկ.'' {{լայն|Գալեմքյարյան}} Գ., Պատմութիւն հայ լրագրութեան, հ. 1, Վնն., 1893։ {{լայն|Լևոնյան}} Գ. Ջ., Հայոց պարբերական մամուլը, Ալեքսանդրապոլ, 1895։ {{լայն|Մխիթարյան}} Մ. Հ., Առաջին հայ պարբերականը, «ՊԲՀ», 1964, №4։ {{լայն|Ավդալբեգյան}} Թ., Հայագիտական հետազոտություններ, Ե., 1969, էջ 233—42, 246—54։ {{լայն|Կարինյան}} Ա. Բ., Ակնարկներ հայ պարբերական մամուլի պատմության, հ. 1, Ե., 1956։
 {{ՀՍՀ հեղ|Մ. Հակոբյան}}
@@ Տող 28. / Տող 28. @@
 <section end="Ազդր"/>
-<section begin="Ազեոտրոպ խառնուրդ"/>'''ԱԶԵՈՏՐՈՊ ԽԱՌՆՈՒՐԴ''' (հուն, α – ժխտ. մասնիկ + ξέω – եռում եմ + τροπή – փոփոխություն), լուծույթ, որը թորվում է առանց բաղադրության և եռման կետի փոփոխության, երբ արտաքին ճնշումը հաստատուն է։ Ա. խ֊ների գոյությունը հայտնաբերել է ''Ջ. Դալթոնը'' (1810)։ Ի տարբերություն քիմիական միացությունների, Ա. խ֊ի բաղադրությունը կախված է արտաքին ճնշումից։ Տվյալ նյութերից կազմված լուծույթների հնարավոր բոլոր բաղադրությունների շարքում Ա. խ֊ի եռման կետը, կախված նյութերի բնույթից, ամենաբարձրը կամ ամենացածրն է։ Բազմաթիվ նյութեր ջրի հետ առաջացնում են Ա. խ֊ներ. օրինակ՝ 95,57 % գինու սպիրտի, 69,2 % ազոտական թթվի, 20,22 % աղաթթվի ջրային լուծույթները, որոնց եռման ջերմաստիճանները համապատասխանաբար 78,15°C, 121,9°C և 108,6°C են (1 ''մթն'' ճնշման տակ)։ Արտադրության մեջ օգտագործվող լուծույթների մեծ մասը Ա. խ֊ներ են։
+<section begin="Ազեոտրոպ խառնուրդ"/>'''ԱԶԵՈՏՐՈՊ ԽԱՌՆՈՒՐԴ''' (հուն, α – ժխտ. մասնիկ + ξέω – եռում եմ + τροπή – փոփոխություն), լուծույթ, որը թորվում է առանց բաղադրության և եռման կետի փոփոխության, երբ արտաքին ճնշումը հաստատուն է։ Ա. խ֊ների գոյությունը հայտնաբերել է ''Ջ. Դալթոնը'' (1810)։ Ի տարբերություն քիմիական միացությունների, Ա. խ֊ի բաղադրությունը կախված է արտաքին ճնշումից։ Տվյալ նյութերից կազմված լուծույթների հնարավոր բոլոր բաղադրությունների շարքում Ա. խ֊ի եռման կետը, կախված նյութերի բնույթից, ամենաբարձրը կամ ամենացածրն է։ Բազմաթիվ նյութեր ջրի հետ առաջացնում են Ա. խ֊ներ. օրինակ՝ 95,57 % գինու սպիրտի, 69,2 % ազոտական թթվի, 20,22 % աղաթթվի ջրային լուծույթները, որոնց եռման ջերմաստիճանները համապատասխանաբար 78,15°C, 121,9°C և 108,6°C են
+(1 ''մթն'' ճնշման տակ)։ Արտադրության մեջ օգտագործվող լուծույթների մեծ մասը Ա. խ֊ներ են։
 <section end="Ազեոտրոպ խառնուրդ"/>
@@ Տող 34. / Տող 35. @@
 <section end="Ազզի"/>
-<section begin="Ազիդներ"/>'''ԱԶԻԴՆԵՐ''', ազոտաջրածնական թթվի՝ HN<sub>3</sub> ածանցյալներ։ Թթվի ջրածինը կարող է փոխարինվել մետաղով՝ առաջացնելով աղեր՝ <chem>NaN3</chem> ևն, հալոգենով՝ <chem>ClN3</chem> ևն, օրգանական ռադիկալով՝ <chem>RN3</chem> կամ օրգանական թթվի մնացորդով՝ <chem>RCO3-N3</chem> (ազոիմիդներ)։ Ծանր մետաղների Ա., հատկապես կապարինը, անգամ խոնավ վիճակում օժտված են հարվածից ուժեղ պայթելու հատկությամբ և կիրառվում են որպես դետոնատորներ։<section end="Ազիդներ"/>
+<section begin="Ազիդներ"/>'''ԱԶԻԴՆԵՐ''', ազոտաջրածնական թթվի՝ HN<sub>3</sub> ածանցյալներ։ Թթվի ջրածինը կարող է փոխարինվել մետաղով՝ առաջացնելով աղեր՝ NaN<sub>3</sub> ևն, հալոգենով՝ CIN<sub>3</sub> ևն, օրգանական ռադիկալով՝ RN<sub>3</sub> կամ օրգանական թթվի մնացորդով՝ RCO<sub>3</sub>–N<sub>3</sub> (ազոիմիդներ)։ Ծանր մետաղների Ա., հատկապես կապարինը, անգամ խոնավ վիճակում օժտված են հարվածից ուժեղ պայթելու հատկությամբ և կիրառվում են որպես դետոնատորներ։<section end="Ազիդներ"/>