«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 11.djvu/135»–ի խմբագրումների տարբերություն
| Էջի կարգավիճակ | Էջի կարգավիճակ | ||
| - | + | Հաստատված | |
| Էջի մարմին (ներառվելու է). | Էջի մարմին (ներառվելու է). | ||
| Տող 5. | Տող 5. | ||
{{Աջաթև|Հ․ Միրզոյան}} |
{{Աջաթև|Հ․ Միրզոյան}} |
||
'''ՍՏԵՓԱՆՈՍ Ե ՍԱԼՄԱՍՏԵՑԻ''' (ծն․ թ․ |
'''ՍՏԵՓԱՆՈՍ Ե ՍԱԼՄԱՍՏԵՑԻ''' (ծն․ թ․ անհտ․-1567), հայ ազատագրական շարժման գործիչ, մատենագիր, Հայոց կաթողիկոս 1545-ից։ Ծնվել է Սալմաստում։ Կրթությունն ստացել է Կ․ Պոլսում, հմտացել լեզուների (պարսկ․, թուրք․, արաբ․, լատ․ ևն) ուսումնասիրության և աստվածաբանության մեջ։ Մեկնաբանել է Հովհաննեսի Ավետարանը, գրել Քրիստոսի և ավետարանիչների վարքը, տաղեր և այլ գործեր։ Հռչակվել է «քաջ րաբունապետ»։ Վիճակավորի պաշտոն է վարել Այրարատում, Պարսկահայքում և հայկական մի շարք գաղթավայրերում։ Կաթողիկոս ընտրվելուց հետո, արծարծել է Հայաստանի ազատագրության հարցը, կապեր հաստատել հակաօսմանյան լիգա ստեղծելու միտումով գումարված Տրիտենդյան եկեղեցական ժողովի (1545) հետ։ Արևելյան Հայաստանը պարսկ․ տիրապետությունից ազատագրելու հարցը քննարկելու նպատակով, 1547-ին էջմիածնում հրավիրել է գաղտնի խորհրդաժողով (տես Էջմիածնի ժողովներ 1547, 1677)։ Նույն թվականին, իրեն աթոռակից նշանակելով Միքայել Ա Սեբաստացուն, գլխավորել է Արլ․ Հայաստանի մելիքների («Տերանց Հայոց») հանձնարարական նամակներով Եվրոպա մեկնող պատվիրակությունը, աջակցություն ստանալու ակնկալությամբ ապարդյուն բանակցություններ վարել Վենետիկի հանրապետության դոժի (1548), Հռոմի Պողոս III և Հուլիոս III պապերի (1549–50), «Հռոմեական սրբազան կայսրության» կայսր Կարլ V-ի (1550) և Լեհաստանի թագավոր Սիգիզմունդ II Ավգուստի (1551) հետ։ Հիասթափված արևմտաեվրոպ․ տերությունների երկդիմի դիրքորոշումից՝ 1552-ին Ռուսաստանի վրայով վերադարձել է Հայաստան։ 1552-ին Լվովում Ստեփանոս Ե Սալմաստեցու մահանալու և իբր իր կտակի համաձայն այնտեղ կաթոլիկ, ծեսով թաղվելու մասին արտահայտած կարծիքը ժխտվում է հիշատակարանների վկայություններով։ Լվովի հայոց Մայր եկեղեցում նրա անունով կեղծ տապանաքարն ու արձանագրությունը հետապնդել են տեղի հայերին դավանափոխության մղելու նպատակ։ |
||
Գրկ․ Ալիշան Ղ․, Հայ–Վենետ, Վնտ․, 1896։ Ակինյան Ն․, Ազատության շարժումը ԺԵ–ԺԶ դարուն Հայոց մեջ, «ՀԱ», 1917/18, № 1–12։ Ալպոյաճյան Ա․, Ստեփանոս Սալմաստեցի և Ստեփանոս Առնջեցի կաթողի– կոսներոլ ժամանակագրությունը, «Աիոն», 1931, № 10։ Հովհաննիսյան Ա․, Դրվագներ հայ ազատագրական մտքի պատմության, հ․ 2, Ե․, 1959։ Պետրովիչ Դ․, Ստեփանոս Ե Սալմաստեցի կաթողիկոս Էջմիածնի, Վնտ․, 1964։ Անասյան Հ․, Ստեփանոս Սալմաստեցի։ Հատվածներ նոր ուսումնասիրություններից, Երուսաղեմ, 1981։ |
Գրկ․ Ալիշան Ղ․, Հայ–Վենետ, Վնտ․, 1896։ Ակինյան Ն․, Ազատության շարժումը ԺԵ–ԺԶ դարուն Հայոց մեջ, «ՀԱ», 1917/18, № 1–12։ Ալպոյաճյան Ա․, Ստեփանոս Սալմաստեցի և Ստեփանոս Առնջեցի կաթողի– կոսներոլ ժամանակագրությունը, «Աիոն», 1931, № 10։ Հովհաննիսյան Ա․, Դրվագներ հայ ազատագրական մտքի պատմության, հ․ 2, Ե․, 1959։ Պետրովիչ Դ․, Ստեփանոս Ե Սալմաստեցի կաթողիկոս Էջմիածնի, Վնտ․, 1964։ Անասյան Հ․, Ստեփանոս Սալմաստեցի։ Հատվածներ նոր ուսումնասիրություններից, Երուսաղեմ, 1981։ |
||