«Էջ:Ghazaros Aghayan, Collected works, vol. 1 (Ղազարոս Աղայան, Երկերի ժողովածու, հատոր 1-ին).djvu/26»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

Հաջորդ խմբագրում →

@@ Էջի կարգավիճակ / Էջի կարգավիճակ @@
-Չսրբագրված
+Սրբագրված
@@ Էջի մարմին (ներառվելու է). / Էջի մարմին (ներառվելու է). @@
@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-<!-- զրում է Ափ Արասխանյանի «Մուրճ» ամսագրում (M* 10—12), այստեղից էյ
+է Ավ․ Արասխանյանի «Մուրճ» ամսագրում (№ 10—12), այստեղից էլ արտատպվում առանձին գրքույկով:
-արտատպվում աոանձին գրքույկով:
-Եթե «Տարրական ճշմարտություններ» աշխատության մեջ (1895 կամ
-թ.) «հավասարության» գաղափարին Մղայանն անդրադառնում է միայն
-վերջում, իբրև իր շարադրած «տարրական ճշմարտությունից» բխող մի հիմ¬
-նական եզրակացություն, ապա' «Ժամանակակից ատենախոսություն» հրա¬
-պարակախոսական տրակտատը ամբողջությամբ նվիրված է այդ գաղափարի,
-սոցիայական հավասարության, որպես իրականացված իդեայի պատկերմանը:
-Ի հակադրություն ժամանակակից բուրժուական հասարակության, որը մի
-«տգեղ, այլանդակ ներդաշնակություն» է ներկայացնում, որտեղ մասնավոր
-սեփականությունը «ժողովրդի թշվառության աղբյուրն է», Աղայանը պատկերում
-է հասարակական-տնտեսական կյանքի մի նոր ու գեղեցիկ ներդաշնակություն,
-որի հիմքը «ընկերական, համայնական սեփականությունն է»' ժողովրդի եր¬
-ջանկության աղբյուրը:
-Մւսրդկային «համայնքի բարեկեցության և երջանկության աղբյուրը նրա
-ընդհանուր սեփականությունից կարող է բխել... Ապա ուրեմն մասնավոր սե¬
-փականություն որ բնավ չլինի, այլ միայն ընդհանուր, այն ժամանակ չարու¬
-թյունն իսպառ կվերանա աշխարհից և միայն բարին կթագավորի, այո'...—
-ասում է Աղայանն իր «Ժամանւսկւսկից ատենախոսության» մեջ պատկերված
-երիտասարդ «ատենախոսի» բերանով:
-Ըստ Աղայանի, այդ հասարակակարգը ոչ միւսյն ցանկալի է, այլև ան¬
-պայման իրականանալու է՝ «ժամանակի բերմունքու[», անխուսափելիորեն:
-Ինչքան էլ արգելքներ ու խոչընդոտներ կան նրա իրականացման ճանապար¬
-հին' այնուամենայնիվ, նա լինելու է, որովհետև «ժամանակի բերմունքի առաջը
-ոչ ՈՔ. ոչ մի ուժ չի կարող առնել, նա կարողանում է հեղաշրջել ամենայն
-ինչ և գլխիվայր դրված մարդուն նորից ոտքի վրա կանգնեցնեք»,— ասում է
-.Աղայանը («Մուրճ», 1898 թ., .Ns 10—11, էջ 1365):
-Լիովին առաջադիմական համարելով «Ժամանակակից ատենախոսության»
-մեջ արտահայտված հիմնական գաղափարը, պետք է նշել նաև հեղինակի
-՛աշխարհայացքի ստվերոտ կողմը, որն առնչվում է քրիստոնեության ուսմունքի
-հետ: Ապագայի սոցիալական հավասարության և մւսրդկային երջանկության
-իրականացման գաղափարը Աղայանը արտահայտում է երիտասարդ քահա¬
-նայի միջոցով: Այդ արված է, իհարկե, գրաքննական նկատառումներով, բայց
-այնուամենայնիվ դրա հետևանքով էլ «Ժւսմանակակից ատենախոսությունը»
-տոգորված է քրիստոննակււն բարոյախոսությամբ, որը մենք մերժում ենք:
-Չնայած այդ էական թերության, իր աշխարհայացքի հիմնական գծերով,
-՛ժամանակի հասարակական-քաղաքական հարցերի ըմբռնումով, Աղայանն ան¬
-շուշտ Միքայել Նալբանդյանի ամենահավատարիմ հետևորդներից է և նա-
-խամարքսյան սոցիալիզմի առաջին ներկայացուցիչներից մեկը հայ իրակա¬
-նության մեջ: Սոցիալական անհավասարության վերացման ուղիների անդոզ
-որոնումով նա կառուցում է իր սոցիալական ուտոպիան, որը նշանակալից
-տեղ է գրավում և' նրա հրապարակախոսության, և' հայ հասարակական
-մտքի պատմության մեջ ընդհանրապես:
-XXVII
+Եթե «Տարրական ճշմարտություններ» աշխատության մեջ (1895 կամ 1896 թ.) «հավասարության» գաղափարին Աղայանն անդրադառնում է միայն վերջում, իբրև իր շարադրած «տարրական ճշմարտությունից» բխող մի հիմնական եզրակացություն, ապա՝ «Ժամանակակից ատենախոսություն» հրապարակախոսական տրակտատը ամբողջությամբ նվիրված է այդ գաղափարի, սոցիայական հավասարության, որպես իրականացված իդեայի պատկերմանը: Ի հակադրություն ժամանակակից բուրժուական հասարակության, որը մի «տգեղ, այլանդակ ներդաշնակություն» է ներկայացնում, որտեղ '''մասնավոր սեփականությունը «ժողովրդի թշվառության աղբյուրն է»''', Աղայանը պատկերում է հասարակական-տնտեսական կյանքի մի նոր ու գեղեցիկ ներդաշնակություն, որի հիմքը «ընկերական, համայնական սեփականությունն է»՝ ժողովրդի երջանկության աղբյուրը:
--->4
+Մարդկային «'''համայնքի բարեկեցության և երջանկության աղբյուրը նրա ընդհանուր սեփականությունից կարող է բխել... Ապա ուրեմն մասնավոր սեփականություն որ բնավ չլինի, այլ միայն ընդհանուր, այն ժամանակ չարությունն իսպառ կվերանա աշխարհից և միայն բարին կթագավորի, այո՛'''...— ասում է Աղայանն իր «Ժամանակակից ատենախոսության» մեջ պատկերված երիտասարդ «ատենախոսի» բերանով:
+Ըստ Աղայանի, այդ հասարակակարգը ոչ միայն ցանկալի է, այլև անպայման իրականանալու է՝ «ժամանակի բերմունքով», անխուսափելիորեն: Ինչքան էլ արգելքներ ու խոչընդոտներ կան նրա իրականացման ճանապարհին՝ այնուամենայնիվ, նա լինելու է, որովհետև «'''ժամանակի բերմունքի առաջը ոչ ոք, ոչ մի ուժ չի կարող առնել, նա կարողանում է հեղաշրջել ամենայն ինչ և գլխիվայր դրված մարդուն նորից ոտքի վրա կանգնեցնել'''»,— ասում է Աղայանը («Մուրճ», 1898 թ., № 10—11, էջ 1365):
+Լիովին առաջադիմական համարելով «Ժամանակակից ատենախոսության» մեջ արտահայտված հիմնական գաղափարը, պետք է նշել նաև հեղինակի աշխարհայացքի ստվերոտ կողմը, որն առնչվում է քրիստոնեության ուսմունքի հետ: Ապագայի սոցիալական հավասարության և մարդկային երջանկության իրականացման գաղափարը Աղայանը արտահայտում է երիտասարդ քահանայի միջոցով: Այդ արված է, իհարկե, գրաքննական նկատառումներով, բայց այնուամենայնիվ դրա հետևանքով էլ «Ժամանակակից ատենախոսությունը» տոգորված է քրիստոնեական բարոյախոսությամբ, որը մենք մերժում ենք:
+Չնայած այդ էական թերության, իր աշխարհայացքի հիմնական գծերով, ժամանակի հասարակական-քաղաքական հարցերի ըմբռնումով, Աղայանն անշուշտ Միքայել Նալբանդյանի ամենահավատարիմ հետևորդներից է և նախամարքսյան սոցիալիզմի առաջին ներկայացուցիչներից մեկը հայ իրականության մեջ: Սոցիալական անհավասարության վերացման ուղիների անդուլ որոնումով նա կառուցում է իր սոցիալական ուտոպիան, որը նշանակալից տեղ է գրավում և՛ նրա հրապարակախոսության, և՛ հայ հասարակական մտքի պատմության մեջ ընդհանրապես: