«Էջ:Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան 2002.djvu/150»–ի խմբագրումների տարբերություն
Տեքստերի ավտոմատիկ ներմուծում |
|||
Էջի կարգավիճակ | Էջի կարգավիճակ | ||
- | + | Սրբագրված | |
Էջի մարմին (ներառվելու է). | Էջի մարմին (ներառվելու է). | ||
Տող 1. | Տող 1. | ||
|
|||
<section begin="ՔՀՀ/_ԱՐՂՈՒԹՅԱՆ"/>Ա Երևանցուն, որը 1769-ին նրան ձեռնադրել է եպիսկոպոս, ապա շնորհել արքության տիտղոս ու պատիվ։ 1773-ին կարգվել է ռուսահայոց թեմի առաջնորդ, 1780-ից՝ նաև ղրիմահայերի հոգևոր առաջնորդ։ Ա․ սատարել է շուրջ 12600 ղրիմահայերի արտագաղթը (1778) Ռուսաստան, նրանց համար հիմնել հինգ գյուղ (Չալթըր, Մեծ Սալա, Սուլթան Սալա, Թոփթի և Նովիթա) ու քաղաք (1780), օրհնել քաղաքի ծնունդն ու անվանել Նոր Նախիջևան։ |
|||
Իբրև հմուտ քաղաքագետ Ա․ յուրաքանչյուր պատեհ առիթով ըստ արժանվույն ներկայացրել է հայ ժողովրդին։ 1780-ին Հովհաննես Լազարյանի հետ մասնակցել է Ռուսաստանի կովկասյան քաղաքականության և Հայաստանի ազատագրության հարցերի քննարկման համար ռուս․ արքունիքում հրավիրված խորհրդակցություններին։ Նույն թվականին խնդրել է ռուս․ իշխանություններին արգելել կաթոլիկ քարոզչությունը հայոց մեջ, հատուկ հրովարտակով պարտադրել կաթոլիկ հոգևորականներին իրենց ժամերգությունները կատարել միայն օտար լեզուներով, թույլատրել կաթոլիկ հայերին վերադառնալ Հայ առաքելական եկեղեցի։ Ռուս պետ․ և ռազմ․ գործիչ, դիվանագետ Գ․ Ա․ Պոտյոմկինն ընդառաջել է Ա-ին, հրահանգել նահանգապետներին բավարարել նրա խնդիրքը։ 1782-ին, ի պատասխան Կովկասի գեներալ-նահանգապետ Պ․ Ս․ Պոտյոմկինի հարցումների, Ա․ ռուս․ իշխանություններին է ներկայացրել տեղեկանք հայոց պատմության, նրա ներկայի, սպասելիքների, աջակցության դեպքում ազատագր․ պայքարի ելնելու պատրաստակամության և ռուս․ օժանդակությունը Հայաստան հասցնելու ուղիների մասին։ 1783-ին նա հատուկ տեղեկանք է ներկայացրել նաև Արցախի մելիքությունների վերաբերյալ՝ ընդգծելով հայոց պետականությունը Ռուսաստանի գործակցությամբ վերականգնելու նրանց պատրաստակամությունը։ 1783-ին Ա․ կազմել և ռուս․ արքունիք է ներկայացրել Կերպ դաշնադրութեան ի մէջ երկուց ազգաց՝ Ռուսաց և Հայոց նախագիծը։ Ռուս-թուրք․ պատերազմի ժամանակ (1787–91), Իզմայիլի ազատագրումից հետո 320 տուն հայեր (1650 հոգի) մնացել են անօթևան, մերկ, քաղցած, հուսահատ։ Ա-ի ջանքերով 1792-ին հիմնվել է հայկ․ մի նոր քաղաք, որը նրա առաջարկով կոչվել է Գրիգորիուպոլիս՝ Գրիգոր Լուսավորչի անունով։ Նորաստեղծ քաղաքի բնակիչներն իրենց խնամատար հորն են մատուցել թանկագին հնություն՝ հայոց թագավորներին պատկանած, հաջորդաբար փոխանցված դաշույնն ու թուրը։ |
Իբրև հմուտ քաղաքագետ Ա․ յուրաքանչյուր պատեհ առիթով ըստ արժանվույն ներկայացրել է հայ ժողովրդին։ 1780-ին Հովհաննես Լազարյանի հետ մասնակցել է Ռուսաստանի կովկասյան քաղաքականության և Հայաստանի ազատագրության հարցերի քննարկման համար ռուս․ արքունիքում հրավիրված խորհրդակցություններին։ Նույն թվականին խնդրել է ռուս․ իշխանություններին արգելել կաթոլիկ քարոզչությունը հայոց մեջ, հատուկ հրովարտակով պարտադրել կաթոլիկ հոգևորականներին իրենց ժամերգությունները կատարել միայն օտար լեզուներով, թույլատրել կաթոլիկ հայերին վերադառնալ Հայ առաքելական եկեղեցի։ Ռուս պետ․ և ռազմ․ գործիչ, դիվանագետ Գ․ Ա․ Պոտյոմկինն ընդառաջել է Ա-ին, հրահանգել նահանգապետներին բավարարել նրա խնդիրքը։ 1782-ին, ի պատասխան Կովկասի գեներալ-նահանգապետ Պ․ Ս․ Պոտյոմկինի հարցումների, Ա․ ռուս․ իշխանություններին է ներկայացրել տեղեկանք հայոց պատմության, նրա ներկայի, սպասելիքների, աջակցության դեպքում ազատագր․ պայքարի ելնելու պատրաստակամության և ռուս․ օժանդակությունը Հայաստան հասցնելու ուղիների մասին։ 1783-ին նա հատուկ տեղեկանք է ներկայացրել նաև Արցախի մելիքությունների վերաբերյալ՝ ընդգծելով հայոց պետականությունը Ռուսաստանի գործակցությամբ վերականգնելու նրանց պատրաստակամությունը։ 1783-ին Ա․ կազմել և ռուս․ արքունիք է ներկայացրել Կերպ դաշնադրութեան ի մէջ երկուց ազգաց՝ Ռուսաց և Հայոց նախագիծը։ Ռուս-թուրք․ պատերազմի ժամանակ (1787–91), Իզմայիլի ազատագրումից հետո 320 տուն հայեր (1650 հոգի) մնացել են անօթևան, մերկ, քաղցած, հուսահատ։ Ա-ի ջանքերով 1792-ին հիմնվել է հայկ․ մի նոր քաղաք, որը նրա առաջարկով կոչվել է Գրիգորիուպոլիս՝ Գրիգոր Լուսավորչի անունով։ Նորաստեղծ քաղաքի բնակիչներն իրենց խնամատար հորն են մատուցել թանկագին հնություն՝ հայոց թագավորներին պատկանած, հաջորդաբար փոխանցված դաշույնն ու թուրը։ |
||
Տող 7. | Տող 8. | ||
Ա․ եղել է ռուսահայ առաջին տպարանի ստեղծման նախաձեռնողներից, հրատարակչական գործի կազմակերպիչն ու ոգեշնչողը։ Նրա ջանքերով ռուսահայ կենտրոններում (Սանկտ Պետերբուրգ, Նոր Նախիջևան, Աստրախան) հրատարակվել է ավելի քան քառասուն անուն գիրք։ |
Ա․ եղել է ռուսահայ առաջին տպարանի ստեղծման նախաձեռնողներից, հրատարակչական գործի կազմակերպիչն ու ոգեշնչողը։ Նրա ջանքերով ռուսահայ կենտրոններում (Սանկտ Պետերբուրգ, Նոր Նախիջևան, Աստրախան) հրատարակվել է ավելի քան քառասուն անուն գիրք։ |
||
Ա․ նամակագր․ կապեր է ունեցել Ռուսաստանի հայկ․ գաղթավայրերի ներկայացուցիչների, Ամենայն հայոց կաթողիկոս Ղուկաս Ա Կարնեցու, Վրաստանի և Հնդկաստանի հայ համայնքների, ռուս․ պետ․ գործիչների, Վրաց Հերակլ II և Գեորգի XII թագավորների, Արցախի մելիքների և բազում այլ գործիչների հետ։ Պահպանվել են նրա առաքած նամակների պատճենները, որոնք կարևոր սկզբնաղբյուրներ են XVIII դ․ վերջի պատմության ուսումնասիրման համար։ |
Ա․ նամակագր․ կապեր է ունեցել Ռուսաստանի հայկ․ գաղթավայրերի ներկայացուցիչների, Ամենայն հայոց կաթողիկոս ''Ղուկաս Ա Կարնեցու'', Վրաստանի և Հնդկաստանի հայ համայնքների, ռուս․ պետ․ գործիչների, Վրաց Հերակլ II և Գեորգի XII թագավորների, Արցախի մելիքների և բազում այլ գործիչների հետ։ Պահպանվել են նրա առաքած նամակների պատճենները, որոնք կարևոր սկզբնաղբյուրներ են XVIII դ․ վերջի պատմության ուսումնասիրման համար։ |
||
Երկ․ Օրինակ հանդիսաւոր ծանուցման եւ ողբոյ, Մադրաս, 1791։ Տետրակ համառօտ անուանեալ դուռն<section end="ՔՀՀ/_ԱՐՂՈՒԹՅԱՆ"/> |
Երկ․ Օրինակ հանդիսաւոր ծանուցման եւ ողբոյ, Մադրաս, 1791։ Տետրակ համառօտ անուանեալ դուռն<section end="ՔՀՀ/_ԱՐՂՈՒԹՅԱՆ"/> |