«Էջ:Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան 2002.djvu/151»–ի խմբագրումների տարբերություն
Տեքստերի ավտոմատիկ ներմուծում |
|||
Էջի կարգավիճակ | Էջի կարգավիճակ | ||
- | + | Սրբագրված | |
Էջի մարմին (ներառվելու է). | Էջի մարմին (ներառվելու է). | ||
Տող 1. | Տող 1. | ||
|
|||
<section begin="ՔՀՀ/_ԱՐՂՈՒԹՅԱՆ"/>ողորմութեան, Նոր Նախիջևան, 1792։ Օրինակ օրհնութիւն թղթոյն, Մադրաս, 1794։ Քարոզ, Նոր Նախիջևան, 1795։ Խօսք ասացեալ ի վերափոխման Աստուածածնայ յեկեղեցւոջն հայոց, Աստրախան, 1796։ Կոնդակ օրհնութեան, Աստրախան, 1796։ |
|||
Գրկ․ Լեո, Հովսեփ կաթողիկոս Արղութեան, Թ․, 1902։ Աղանյան Գ․, Դիւան հայոց պատմութեան, գիրք 3, մաս 1, Թ․, 1911։ Բարխուդարյան Վ․, Նոր Նախիջևանի հայկական գաղութի պատմություն, Ե․, 1967։ |
Գրկ․ Լեո, Հովսեփ կաթողիկոս Արղութեան, Թ․, 1902։ Աղանյան Գ․, Դիւան հայոց պատմութեան, գիրք 3, մաս 1, Թ․, 1911։ Բարխուդարյան Վ․, Նոր Նախիջևանի հայկական գաղութի պատմություն, Ե․, 1967։ |
||
Տող 5. | Տող 6. | ||
Պավել Չոբանյան |
Պավել Չոբանյան |
||
<section end="ՔՀՀ/_ԱՐՂՈՒԹՅԱՆ"/> |
|||
<section begin="ՔՀՀ/_ԱՐՄԱՇԻ ՉԱՐԽԱՓԱՆ Ս․ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ՎԱՆՔ"/>'''ԱՐՄԱՇԻ ՉԱՐԽԱՓԱՆ Ս․ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ՎԱՆՔ''', Փոքր Ասիայի հյուսիս-արևմուտքում, Նիկոմեդիայի (Իզմիթ) գավառում, Իզմիթից 25 կմ հեռավորության վրա, Արմաշ գյուղում։ Վանքը հիմնադրվել է 1416-ին և գործել նույն թվականի դեկտ․ 11-ից։ Հիմնադիր առաջնորդն է եղել «իւր ծախիւք» 18 խուց կառուցած ծերունի Սրապիոն վարդապետը։ Մինչ Արմաշ գյուղի հիմնումը բնակավայրը եղել է հունաբնակ։ 1416-ին հույները հրդեհել և լքել են այն, և այդտեղ են հաստատվել 1410-ին Մարաշից գաղթած ու հարևանությամբ ապաստանած հայերը։ Տեղանունը «Մարաշի» տարափոխված վերաձայնությունն է։ |
|||
Մինչև Կ․ Պոլսի հայոց պատրիարքության ստեղծումը (1461) Ա․ Չ․ Ս․ Ա․ վ․ եղել է Արմ․ Անատոլիայի վանական կենտրոնը։ Հիշատակվել են երկու տասնյակից ավելի առաջնորդներ։ 1780-ից առաջնորդ է եղել տաղերգու Պետրոս արք․ Ղափանցին։ Բարթուղիմեոս արք․ Կապուտիկյանի օրոք (1786–1809) վերակազմվել է միաբանությունը, հաստատվել ուսումնարան, 1786-ին կառուցվել մատենադարանի շենքը։ 1804-ին Չակր Հասանն իր թշնամուն ապաստան տալու համար իբրև վրիժառություն ավերել է վանքը։ Պողոս արք․ Ղարախոչյանը (1810–25) դժվարությամբ ձեռք է բերել վերաշինության իրավունքի հրովարտակ (1820), և նույն թվի սեպտ․ 26-ին՝ Վարագա Խաչի տոնին կատարվել է վանքի օծումը։ Նրա ջանքերով վանքը վերագտել է իրեն և՛ իբրև ուխտատեղի, և՛ իբրև ուսումնակրթ․ կենտրոն։ Ստեփանոս արք․ Աղավնունու պատրիարքության (1831–39, 1840–41) օրոք վերջնականապես ձևավորվել է վանական համալիրը, ականավոր ուսուցչապետների շնորհիվ ծաղկել դպրոցը։ Ստեփանոս արք․ Մաղաքյանի (1856–65) գործուն մասնակցությամբ է նախապատրաստվել և ընդունվել Ա․ Չ․ Ս․ Ա․ |
Մինչև Կ․ Պոլսի հայոց պատրիարքության ստեղծումը (1461) Ա․ Չ․ Ս․ Ա․ վ․ եղել է Արմ․ Անատոլիայի վանական կենտրոնը։ Հիշատակվել են երկու տասնյակից ավելի առաջնորդներ։ 1780-ից առաջնորդ է եղել տաղերգու Պետրոս արք․ Ղափանցին։ Բարթուղիմեոս արք․ Կապուտիկյանի օրոք (1786–1809) վերակազմվել է միաբանությունը, հաստատվել ուսումնարան, 1786-ին կառուցվել մատենադարանի շենքը։ 1804-ին Չակր Հասանն իր թշնամուն ապաստան տալու համար իբրև վրիժառություն ավերել է վանքը։ Պողոս արք․ Ղարախոչյանը (1810–25) դժվարությամբ ձեռք է բերել վերաշինության իրավունքի հրովարտակ (1820), և նույն թվի սեպտ․ 26-ին՝ Վարագա Խաչի տոնին կատարվել է վանքի օծումը։ Նրա ջանքերով վանքը վերագտել է իրեն և՛ իբրև ուխտատեղի, և՛ իբրև ուսումնակրթ․ կենտրոն։ Ստեփանոս արք․ Աղավնունու պատրիարքության (1831–39, 1840–41) օրոք վերջնականապես ձևավորվել է վանական համալիրը, ականավոր ուսուցչապետների շնորհիվ ծաղկել դպրոցը։ Ստեփանոս արք․ Մաղաքյանի (1856–65) գործուն մասնակցությամբ է նախապատրաստվել և ընդունվել Ա․ Չ․ Ս․ Ա․ վ-ի սահմանադրությունը։ 1864-ին ստեղծվել է տպարան, և սկսվել «Հույս» հանդեսի հրատ-ը։<br /> |
||
⚫ | Առաջնորդ Խորեն արք․ Աշըգյանը (1872–1888) Արմաշի դպրոցը վերածել է Ղևոնդյանց թոշակավոր գիշերօթիկ բարձրագույն վարժարանի։ Սակայն 1888-ի սեպտ․ 27-ի հրդեհը ի չիք է դարձրել վանահոր գործունեության արդյունքը։ Դառնալով Կ․ Պոլսի հայոց պատրիարք (1888–94)՝ Խորեն Աշըգյանը չի հրաժարվել Արմաշի վանքը թրքահայոց Վենետիկը դարձնելու նվիրական ծրագրից։ Շուտով որոշվել է Կ․ Պոլսի պատրիարքության դպրեվանքը (հոգևոր բարձրագույն ուս․ հաստատություն) հիմնադրել Ա․ Չ․ Ս․ Ա․ վ-ում։ Պատրիարք Խորեն Աշըգյանի հովանավորությամբ և փոխվանահայր-վերատեսուչ Մաղաքիա արք․ ''Օրմանյանի'' նախաձեռնությամբ Արմաշի դպրեվանքը բացվել է 1889-ի սեպտ․ 18-ին։ Փոխտեսչության պաշտոնն է ստանձնել Մ․ արք․ Օրմանյանի նվիրյալ աջակից Եղիշե ծ․ վրդ․ ''Դուրյանը'' (1897-ից՝ փոխվանահայր ու վերատեսուչ)։ Կրոն․ առարկաներից բացի դասավանդվել են իմաստասիրություն, բնական գիտություններ, հայագիտություն, հայերեն, ֆրանսերեն, թուրքերեն։ Դասավանդվող առարկաների շարքում գլխ․ տեղերից մեկը գրավել է երաժշտությունը (եկեղեց․ երաժշտություն, երգեցողություն, հայկ․ նոր ձայնագրություն և եվրոպ․ երաժշտ․ մշակույթի ուսումնասիրություն)։ Երախտավոր երաժշտապետներ են եղել Համբարձում Չերչյանը, Հակոբոս Այվազյանը, Արտավազդ Գալենտերյանը։ Ընդունվել են 17–22 տարեկան պատանիներ։ Ուսման տևողությունը՝ 7 տարի։ Նպատակն էր պատրաստել ոչ միայն հոգևորականներ, այլև՝ ուսուցիչներ։ 1895–96-ին դպրեվանքում է տպագրվել Կ․ Պոլսի «Մասիս» կրոնական հանդեսը։ 1896-ից գործել է որբերի դասարան։ Աշակերտների թիվը 1889–1914-ին հասել է շուրջ 300-ի։ Շրջանավարտները գործուն դեր են կատարել հայոց կրոն․ ու հաս-մշակութ․ կյանքում։ 1915-ին վանքը թալանվել է, միաբանությունը տարագրվել։<section end="ՔՀՀ/_ԱՐՄԱՇԻ ՉԱՐԽԱՓԱՆ Ս․ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ՎԱՆՔ"/> |
||
վ-ի սահմանադրությունը։ 1864-ին ստեղծվել է տպարան, և սկսվել Հույս հանդեսի հրատ-ը։ |
|||
⚫ | Առաջնորդ Խորեն արք․ Աշըգյանը (1872–1888) Արմաշի դպրոցը վերածել է Ղևոնդյանց թոշակավոր գիշերօթիկ բարձրագույն վարժարանի։ Սակայն 1888-ի սեպտ․ 27-ի հրդեհը ի չիք է դարձրել վանահոր գործունեության արդյունքը։ Դառնալով Կ․ Պոլսի հայոց պատրիարք (1888–94)՝ Խորեն Աշըգյանը չի հրաժարվել Արմաշի վանքը թրքահայոց Վենետիկը դարձնելու նվիրական ծրագրից։ Շուտով որոշվել է Կ․ Պոլսի պատրիարքության դպրեվանքը (հոգևոր բարձրագույն ուս․ հաստատություն) հիմնադրել Ա․ Չ․ Ս․ Ա․ վ-ում։ Պատրիարք Խորեն Աշըգյանի հովանավորությամբ և փոխվանահայր-վերատեսուչ Մաղաքիա արք․ Օրմանյանի նախաձեռնությամբ Արմաշի դպրեվանքը բացվել է 1889-ի սեպտ․ 18-ին։ Փոխտեսչության պաշտոնն է ստանձնել Մ․ արք․ Օրմանյանի նվիրյալ աջակից Եղիշե ծ․ վրդ․ Դուրյանը (1897-ից՝ փոխվանահայր ու վերատեսուչ)։ Կրոն․ առարկաներից բացի դասավանդվել են իմաստասիրություն, բնական գիտություններ, հայագիտություն, հայերեն, ֆրանսերեն, թուրքերեն։ Դասավանդվող առարկաների շարքում գլխ․ տեղերից մեկը գրավել է երաժշտությունը (եկեղեց․ երաժշտություն, երգեցողություն, հայկ․ նոր ձայնագրություն և եվրոպ․ երաժշտ․ մշակույթի ուսումնասիրություն)։ Երախտավոր երաժշտապետներ են եղել Համբարձում Չերչյանը, Հակոբոս Այվազյանը, Արտավազդ Գալենտերյանը։ Ընդունվել են 17–22 տարեկան պատանիներ։ Ուսման տևողությունը՝ 7 տարի։ Նպատակն էր պատրաստել ոչ միայն հոգևորականներ, այլև՝ ուսուցիչներ։ 1895–96-ին դպրեվանքում է տպագրվել Կ․ Պոլսի Մասիս կրոնական հանդեսը։ 1896-ից գործել է որբերի դասարան։ Աշակերտների թիվը 1889–1914-ին հասել է շուրջ 300-ի։ Շրջանավարտները գործուն դեր են կատարել հայոց կրոն․ ու հաս-մշակութ․ կյանքում։ 1915-ին վանքը թալանվել է, միաբանությունը տարագրվել։<section end="ՔՀՀ/_ԱՐՄԱՇԻ ՉԱՐԽԱՓԱՆ Ս․ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ՎԱՆՔ"/> |