«Էջ:Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան 2002.djvu/119»–ի խմբագրումների տարբերություն
Տեքստերի ավտոմատիկ ներմուծում |
No edit summary |
||
| Էջի մարմին (ներառվելու է). | Էջի մարմին (ներառվելու է). | ||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
|
|||
<section begin="ՔՀՀ/_ԱՎԱՆԻ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹՅՈՒՆ"/>տաճարը և համանման հուշարձաններ, Ե․, 1976։ Գրիգորյան Վ․, Ավանի տաճարի վերակազմությունը, ԼՀԳ, 1983, № 11։ ժՐպՎÿվ Ը․, Խ ՉՏտՐՏրց Տ ՊՈՑՌՐՏՉՍպ ԽՈՒպՊՐՈսՖվՏռ ՓպՐՍՉՌ Չ ԸՉՈվպ, ԼՀԳ, 1969, դ 3։ |
|||
Մուրադ Հասրաթյան |
Մուրադ Հասրաթյան |
||
<section end="ՔՀՀ/_ԱՎԱՆԻ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹՅՈՒՆ"/><section begin="ՔՀՀ/_ԱՎԳԵՐՅԱՆ"/>'''ԱՎԳԵՐՅԱՆ''' Մկրտիչ Հայրապետի [11․11․1762, ք․ Անկյուրա (Թուրքիա) – 3․3․1854, Վենետիկ], աստվածաբան, լեզվաբան-բառարանագիր, թարգմանիչ։ Մխիթարյան միաբանության խորհրդական (30 տարի) և ընդհանուր աթոռակալ (20 տարի)։ |
<section end="ՔՀՀ/_ԱՎԱՆԻ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹՅՈՒՆ"/> |
||
<section begin="ՔՀՀ/_ԱՎԳԵՐՅԱՆ"/>'''ԱՎԳԵՐՅԱՆ''' Մկրտիչ Հայրապետի [11․11․1762, ք․ Անկյուրա (Թուրքիա) – 3․3․1854, Վենետիկ], աստվածաբան, լեզվաբան-բառարանագիր, թարգմանիչ։ Մխիթարյան միաբանության խորհրդական (30 տարի) և ընդհանուր աթոռակալ (20 տարի)։ |
|||
1774-ին մտել է Ս․ Ղազար վանք, ձեռնադրվել հոգևորական, ծավալել բեղմնավոր գիտ․, մշակութ․ գործունեություն։ Իբրև աստվածաբան հայտնի է բազմաթիվ երկերով․ ամենանշանավորը Լիակատար վարք և վկայաբանութիւն Սրբոց, որք կան ի հին տօնացուցի եկեղեցւոյ Հայաստանեայց (հ․ 1–12, 1810–15) կոթող․ աշխատությունն է, որտեղ լուսաբանել է սրբերի կյանքը, կատարել բանասիր․ վերլուծումներ ու ճշգրտումներ։ Առանձնակի արժեք ունի 12-րդ հատորը՝ Մնացորդք Վարուց Սրբոց արտաքոյ տօնացուցին մերոյ, յիշատակելոց ի Յայսմաւուրս կամ ի Ճառընտիրս Հայոց, որպէս և Յունաց և Լատինացւոց (1815), որն այբբենական սկզբունքով կազմված սրբանունների բառարան է՝ հարուստ հավելյալ տվյալներով։ Գրել է կրոնաբարոյախոս․ բնույթի բազմաթիվ երկեր, որոնցից Բարի խորհուրդներ (1809) և Դեղ կենաց, որ է հոգեւոր բժշկարան (1810) աշխատությունները շարադրված են արևմտահայերեն և կարևոր են վերջինիս պատմությունն ուսումնասիրելու առումով ևս։ |
1774-ին մտել է Ս․ Ղազար վանք, ձեռնադրվել հոգևորական, ծավալել բեղմնավոր գիտ․, մշակութ․ գործունեություն։ Իբրև աստվածաբան հայտնի է բազմաթիվ երկերով․ ամենանշանավորը Լիակատար վարք և վկայաբանութիւն Սրբոց, որք կան ի հին տօնացուցի եկեղեցւոյ Հայաստանեայց (հ․ 1–12, 1810–15) կոթող․ աշխատությունն է, որտեղ լուսաբանել է սրբերի կյանքը, կատարել բանասիր․ վերլուծումներ ու ճշգրտումներ։ Առանձնակի արժեք ունի 12-րդ հատորը՝ Մնացորդք Վարուց Սրբոց արտաքոյ տօնացուցին մերոյ, յիշատակելոց ի Յայսմաւուրս կամ ի Ճառընտիրս Հայոց, որպէս և Յունաց և Լատինացւոց (1815), որն այբբենական սկզբունքով կազմված սրբանունների բառարան է՝ հարուստ հավելյալ տվյալներով։ Գրել է կրոնաբարոյախոս․ բնույթի բազմաթիվ երկեր, որոնցից Բարի խորհուրդներ (1809) և Դեղ կենաց, որ է հոգեւոր բժշկարան (1810) աշխատությունները շարադրված են արևմտահայերեն և կարևոր են վերջինիս պատմությունն ուսումնասիրելու առումով ևս։ |
||
Ա․ վիթխարի աշխատանք է կատարել նաև թարգմանության ասպարեզում․ լատ-ից գրաբար է թարգմանել Հեթում Պատմիչի Պատմութիւն թաթարաց-ը (1842), Աղեքսանդր Թասսոնի Ապացոյցք կրօնի և պատասխանատուութիւնք-ը (1844), Սենեկայի Ճառք իմաստասիրականք-ը (1849), Կիկերոնի Յաղագս պատշաճից-ը (1845), Գրիգոր Մեծի Կանոն հովուական-ը (1846) ևն։ Գրաբարից լատ․ է թարգմանել Փիլոն Ալեքսանդրացու ճառերը և Եվսեբիոս Կեսարացու Քրոնիկոն-ը (մաս 1–2, 1818), որոնց հուն․ բնագրերը կորած են։ Քրոնիկոն-ն ամփոփում է հայերեն հին թարգմանության բնագիրը և հույն մատենագիրների գրվածքներում պահպանված հուն․ հատվածները։ Ա-ի գլուխգործոցն է Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի կամ Նոր հայկազեան բառարան-ը (հ․ 1–2, 1836–37, համահեղինակներ՝ Գ․ Ավետիքյան, Խ․ Սյուրմելյան)։ Հրատարակել է նաև Առձեռն բառարան հայկազնեան լեզուի (1846)։ |
Ա․ վիթխարի աշխատանք է կատարել նաև թարգմանության ասպարեզում․ լատ-ից գրաբար է թարգմանել Հեթում Պատմիչի Պատմութիւն թաթարաց-ը (1842), Աղեքսանդր Թասսոնի Ապացոյցք կրօնի և պատասխանատուութիւնք-ը (1844), Սենեկայի Ճառք իմաստասիրականք-ը (1849), Կիկերոնի Յաղագս պատշաճից-ը (1845), Գրիգոր Մեծի Կանոն հովուական-ը (1846) ևն։ Գրաբարից լատ․ է թարգմանել Փիլոն Ալեքսանդրացու ճառերը և Եվսեբիոս Կեսարացու Քրոնիկոն-ը (մաս 1–2, 1818), որոնց հուն․ բնագրերը կորած են։ Քրոնիկոն-ն ամփոփում է հայերեն հին թարգմանության բնագիրը և հույն մատենագիրների գրվածքներում պահպանված հուն․ հատվածները։ Ա-ի գլուխգործոցն է Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի կամ Նոր հայկազեան բառարան-ը (հ․ 1–2, 1836–37, համահեղինակներ՝ Գ․ Ավետիքյան, Խ․ Սյուրմելյան)։ Հրատարակել է նաև Առձեռն բառարան հայկազնեան լեզուի (1846)։ |
||
| Տող 13. | Տող 14. | ||
Գրկ․ Հանգիստ հոր վարդապետի Մխիթարեան Ավգերեան հ․ Մկրտչի, Բազմավեպ, 1854, դ 5։ Մխիթարեան յոբելեան, Վնտ․, 1901, էջ 101–108։ |
Գրկ․ Հանգիստ հոր վարդապետի Մխիթարեան Ավգերեան հ․ Մկրտչի, Բազմավեպ, 1854, դ 5։ Մխիթարեան յոբելեան, Վնտ․, 1901, էջ 101–108։ |
||
<section end="ՔՀՀ/_ԱՎԳԵՐՅԱՆ"/> |
|||
<section begin="ՔՀՀ/_ԱՎԵՏԱԲԵՐ"/>'''ԱՎԵՏԱԲԵՐ''', կրոնական, ուսումնական, ընտանեկան և քաղաքական շաբաթաթերթ։ Լույս է տեսել 1855–1915-ին, Կ․ Պոլսում (1855–65-ին՝ Ավետաբեր և շտեմարան պիտանի գիտելեաց)։ Խմբագիրներ՝ Ջ․ Գրին, Ե․ Պլիս, Մ․ Մինասյան և ուր․։ Ամերիկայի միսիոներների ընկերության հրատարակություն։ Հրատարակվել է նաև հայատառ թուրքերենով։ |
|||
Ա․ պաշտպանել ու հիմնավորել է բողոքական դավանանքը։ Ըստ Ա․-ի, Հայ եկեղեցին Ս․ Գիրքը քարոզում է ժողովրդին անմատչելի լեզվով՝ գրաբարով, ուստի և այդ եկեղեցին քրիստոնեական է զուտ անվանապես։ Մյուս հարցերում Ա․ Հայաստանյայց եկեղեցուն ներկայացրել է բողոքականների ավանդ․ մեղադրանքները՝ նախնական ավետարանական պարզությունից հեռանալը, օտարոտի և ավելորդ ծեսեր ու արարողություններ ընդունելը (ինչպիսիք են, օր․, ս․ Աստվածածնին և սրբերին աղոթք ուղղելը կամ պաշտոն վերագրելը ևն)։ |
Ա․ պաշտպանել ու հիմնավորել է բողոքական դավանանքը։ Ըստ Ա․-ի, Հայ եկեղեցին Ս․ Գիրքը քարոզում է ժողովրդին անմատչելի լեզվով՝ գրաբարով, ուստի և այդ եկեղեցին քրիստոնեական է զուտ անվանապես։ Մյուս հարցերում Ա․ Հայաստանյայց եկեղեցուն ներկայացրել է բողոքականների ավանդ․ մեղադրանքները՝ նախնական ավետարանական պարզությունից հեռանալը, օտարոտի և ավելորդ ծեսեր ու արարողություններ ընդունելը (ինչպիսիք են, օր․, ս․ Աստվածածնին և սրբերին աղոթք ուղղելը կամ պաշտոն վերագրելը ևն)։ |
||