«Էջ:Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան 2002.djvu/125»–ի խմբագրումների տարբերություն
Տեքստերի ավտոմատիկ ներմուծում |
No edit summary |
||
Էջի մարմին (ներառվելու է). | Էջի մարմին (ներառվելու է). | ||
Տող 1. | Տող 1. | ||
|
|||
<section begin="ՔՀՀ/_ԱՎԵՏԱՐԱՆ"/>Ավետարանը''» (X դ․), «''Ծուղրութի Ավետարանը''» (974), «''Ադրիանուպոլսի Ավետարանը''» (1007), Երուսաղեմի մատենադարանում պահվող դ 2555 ձեռագիրը, 1038-ի Ա․, «''Կարսի Ավետարանը''» (1064), «''Մողնու Ավետարանը''» (XI դ․) ևն։ «''Հաղպատի Ավետարան''»-ի (1221), «''Խաչենի Ավետարան''»-ի (1224) և «''Թարգմանչաց Ավետարան''»-ի (1232) մանրանկարներում շեշտված են առավելապես ազգային հոգեբանության և տեղի գեղագիտ․ նախասիրություններից բխող առանձնահատկությունները։ Պատկերաշարի ընդգրկման և դրանց թեմատիկ մեկնաբանության տեսակետից Ա-ների նկարազարդումները հետագա զարգացում են ապրել XII–XIV դդ․, Բարձր Հայքի, Սյունիքի, Արցախի, Անի-Շիրակի, Գլաձորի, Ղրիմի, հատկապես Վասպուրականի և Կիլիկիայի ''մանրանկարչության'' դպրոցներում։ Լավագույն նմուշներից են Երևանի Մատենադարանի դ 7644 ձեռագիրը (XIII դ․), «''Ութ մանրանկարիչների Ավետարանը''», 1260-ին ընդօրինակված Ա․, որը նկարազարդել է ''Թորոս Ռոսլինը'' (Երուսաղեմի մատենադարան, ձեռ․ դ 251), 1302-ին ընդօրինակված Ա․ (Մատենադարան, ձեռ․ դ 6792) ևն։ Ա-ների հարդարանքը ամբողջացնում են դրոշմազարդ և այլ կազմերը, խորանազարդերը, անվանաթերթերը և լուսանցազարդերը (բույսերի, կենդանիների պատկերներ, երկրաչափ․ զարդանախշեր)։ |
|||
Պատկերազարդումը տես ներդիր II-ում, 2․4, 4–5-րդ և 2․5, 1–4-րդ պատկերները։ |
Պատկերազարդումը տես ներդիր II-ում, 2․4, 4–5-րդ և 2․5, 1–4-րդ պատկերները։ |
||
''Գրկ''․ Բառարան Սուրբ Գրոց, ԿՊ, 1881։ Սարաֆյան Գ․, Ներածութիւն Նոր կտակարանի, Անթիլիաս, 1950։ Եղիայան Բ․, Քննական պատմութիւն Սուրբ-գրական ժամանակներու, գիրք 4, Ներածութիւն Նոր կտակարանի, Անթիլիաս, 1974։ Անասյան Հ․, Հայկական մատենագիտություն, հ․ 2, Ե․, 1976։ Պետրոսյան Ե․, Ավետարանների միջնադարյան հայկական մեկնություններ, «Էջմիածին», 1982, դ 1։ Նույնի, Ներածություն Նոր կտակարանի, Ս․ Էջմիածին, 1996։ Մանուկյան Ս․, Ներածութիւն Աստուածաշունչի, Ս․ Էջմիածին, 1984։ Մանուկյան Ա․, Աստուածաշունչ մատեանը, Թեհրան, 1995։ Կայայան Ա․, Նոր կտակարանի ընդհանուր ներածություն, Ե․, 1996։ |
|||
<section end="ՔՀՀ/_ԱՎԵՏԱՐԱՆ"/> |
|||
<section begin="ՔՀՀ/_ԱՎԵՏԱՐԱՆԱՑՈՒՅՑ"/>'''ԱՎԵՏԱՐԱՆԱՑՈՒՅՑ''', արարողության ընթացքում Ավետարանների ընթերցման կարգը սահմանող ուղեցույց ''ծիսամատյան'', որը, ''Տոնացույցի'' մաս կազմելով, հաճախ ձեռագրերում հանդիպում է իբրև Ավետարաններին կից առանձին միավոր (Մատենադարան, ձեռ․ դ 7734, 7534, 3722)։ Ա․ Տոնացույցի զարգացման նախնական փուլն է, մատնանշում է օրվա համար սահմանված Ավետարանի ընթերցումների հերթագայությունն ու բուն ընթերցումը։ |
|||
Հեղինակի անուն կրող միակ Ա․ հայտնի է Ներսես Շնորհալու անունով՝ Շաբաթականք աւետարանք, ըստ խորհրդոյ արարչութեան շարականաց, զոր տէր Ներսես է շինեալ, որն Ավետարանի ընթերցումներ է նշում համաձայն օրերի և զանազան առիթների՝ Վասն կանանց, Վասն ննջեցելոց, Վասն պատերազմի ևն։ |
Հեղինակի անուն կրող միակ Ա․ հայտնի է ''Ներսես Շնորհալու'' անունով՝ «Շաբաթականք աւետարանք, ըստ խորհրդոյ արարչութեան շարականաց, զոր տէր Ներսես է շինեալ», որն Ավետարանի ընթերցումներ է նշում համաձայն օրերի և զանազան առիթների՝ «Վասն կանանց», «Վասն ննջեցելոց», «Վասն պատերազմի» ևն։ |
||
''Գրկ''․ Անասյան Հ․, հայկական մատենագիտություն, հ․ 2, Ե․, 1976, էջ 959–962։ |
|||
Հակոբ Քյոսեյան |
''Հակոբ Քյոսեյան'' |
||
<section end="ՔՀՀ/_ԱՎԵՏԱՐԱՆԱՑՈՒՅՑ"/> |
|||
<section begin="ՔՀՀ/_ԱՎԵՏԻՍ"/>'''ԱՎԵՏԻՍ''', 1․ Քրիստոսի ծնունդն ավետող և օրհնաբանող հոգևոր երգերի տեսակ։ Պատկերավոր ներկայացնում է այն պահը, երբ հրեշտակներն ավետում են հովիվներին մանուկ Հիսուսի ծնունդը։ Յուրաքանչյուր տողի սկզբում կամ վերջում և կամ կրկնակում պարտադիր առկա է «ա վ ե տ ի ս» բառը։ ''Շարականների և տաղերի'' մի որոշակի հատված գրված է Ա-ի ձևով, ինչպես, օր․, Մովսես Խորենացուն վերագրվող Ծննդյան և Աստվածահայտնության ութօրեքի շարականներից («Խորհուրդ մեծ և սքանչելի») կամ Ներսես Շնորհալու տաղերից («Նոր ծաղիկ») մի քանիսը։ 2․ Ժող․ համանուն երգեր, որոնք պահպանվել են տարբեր բարբառներում։ Հետաքրքրական են նրանով, որ քրիստ․ բովանդակության և ծիս․ կիրառության պայմաններում պահպանել են հեթանոս․, մասնավորապես՝ հին հայկ․ ամանորյա երգերի մոտիվների և պատկերների մնացուկներ։ |
|||
''Գրկ''․ Կոմիտաս, հոդվածներ և ուսումնասիրություններ, Ե․, 1941, էջ 108–109։ |
|||
Աննա Արևշատյան |
''Աննա Արևշատյան'' |
||
<section end="ՔՀՀ/_ԱՎԵՏԻՍ"/> |
|||
<section begin="ՔՀՀ/_ԱՎԵՏԻՍ"/>'''ԱՎԵՏԻՍ''', Ավետիք (ծ․ և մ․ թթ․ անհտ), XIII դարի 2-րդ կեսի գրիչ, գեղագիր։ Ապրել է Կիլիկյան Հայաստանում, ստեղծագործել մայրաքաղաք Սիսում, բերդաքաղաք Հռոմկլայում, որտեղ գտնվում էր Հայոց կաթողիկոս․ աթոռը։ Եղել է իր ժամանակի կիլիկյան ամենահռչակավոր գրիչը։ Այդ են վկայում արքունական ընտանիքի անդամների և բարձրաստիճան հոգևորականների պատվերով նրա ընդօրինակած մատյանները։ Համագործակցել է ''Թորոս Ռոսլինի'' հետ։ Հայտնի է Ա-ի ընդօրինակած<section end="ՔՀՀ/_ԱՎԵՏԻՍ"/> |