@@ Էջի մարմին (ներառվելու է). / Էջի մարմին (ներառվելու է). @@
@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 Նառնուս
-նաբերվել է քարի դարի հնագույն կա¬
+նաբերվել է քարի դարի հնագույն կա–
 յան՝ աշելյան ու մուստիերյան տիպի
-գործիքներով, պլեյստոցենի (ստորին քա¬
+գործիքներով, պլեյստոցենի (ստորին քա–
-րի դարի վերջ) ժամանակաշրջանի բույսե¬
+րի դարի վերջ) ժամանակաշրջանի բույսե–
 րի ու կենդանիների մնացորդներով։
-ՆՈՒՍ (< հուն․ v6o£ — միտք, խելք, բա¬
+ՆՈՒՍ (< հուն․ v6o£ – միտք, խելք, բա–
 նականություն), անտիկ փիլիսոփայության
-կատեգորիա, որն արտահայտում է իրա¬
+կատեգորիա, որն արտահայտում է իրա–
-կանության օրինաչափությունների ընդ¬
+կանության օրինաչափությունների ընդ–
 հանրացված ըմբռնումը։ Ն․ հակադրվում
-է քաոսին։ Մսաքսագորասը Ն․ դիտել է իբրև մատերիայի մասնիկների (հոմեո-
+է քաոսին։ Մսաքսագորասը Ն․ դիտել է իբրև մատերիայի մասնիկների (հոմեո–
 մերիաների) կազմավորման շարժիչ ուժ և կարգավորման հիմք, միաժամանակ՝
-իբրե առավել նրբինը և անարատը նյու¬
+իբրե առավել նրբինը և անարատը նյու–
-թերից։ Ն․ մատերիալիստորեն մեկնաբա¬
+թերից։ Ն․ մատերիալիստորեն մեկնաբա–
-նել է նաե Դեմոկրիտը։ Պլատոնի, Արիս-
+նել է նաե Դեմոկրիտը։ Պլատոնի, Արիս–
-տոտեփ ուսմունքներում Ն․ մեկնաբան¬
+տոտեփ ուսմունքներում Ն․ մեկնաբան–
 վել է իդեալիստորեն։
-ՆՈՒՎԻՍՏՈՐ (< իտալ․ nuovo — նոր և vista — տեսակ), մետաղախեցեղեն ման֊
+ՆՈՒՎԻՍՏՈՐ (< իտալ․ nuovo – նոր և vista – տեսակ), մետաղախեցեղեն ման–
-րանրբին ընդունիչ-ուժեղացուցիչ լամպ
+րանրբին ընդունիչ–ուժեղացուցիչ լամպ
-(արիոդ, աեւորոդ, ւցենւոոդ)։ Օգտագործ¬
+(արիոդ, աեւորոդ, ւցենւոոդ)։ Օգտագործ–
 վում է մեծ հուսալիությամբ փոքր չափի
 ռադիոէլեկտրոնային ապարատուրայում։
-ՆՈՒՏԱԼԻՈ&, միասմբակավորների (առա¬
+ՆՈՒՏԱԼԻՈ&, միասմբակավորների (առա–
-վելապես ձիերի) պրուոոզոային հիվանդու¬
+վելապես ձիերի) պրուոոզոային հիվանդու–
-թյուն։tՀարուցիչը միաբջիջ նուտալիա
+թյուն։ Հարուցիչը միաբջիջ նուտալիա
-(Nuttalliaegui) մակաբույծն է։ Հանդի¬
+(Nuttalliaegui) մակաբույծն է։ Հանդի–
 պում է Աֆրիկայի, Եվրոպայի, Ասիայի,
-Ամերիկայի շատ երկրներում, ԱՄ^Մ-ում՝
+Ամերիկայի շատ երկրներում, ԱՄ^Մ–ում՝
-հվ․ և արլ․ գոտիներում, ՌՍՖՄՀ կենտրո¬
+հվ․ և արլ․ գոտիներում, ՌՍՖՄՀ կենտրո–
 նական մարզերում։ Վարակը փոխանցում
-են տզերը։ Ն․ արձանագրվում է ավելի հա¬
+են տզերը։ Ն․ արձանագրվում է ավելի հա–
-ճախ գարնանը և ամռանը։ Ախտանշան¬
+ճախ գարնանը և ամռանը։ Ախտանշան–
-ներն են՝ մարմնի ջերմության բարձրա¬
+ներն են՝ մարմնի ջերմության բարձրա–
 ցում (մինչե 41,5°), ախորժակի անկում,
 պուլսի և շնչառության արագացում, աչքի
-լորձաթաղանթների դեղնություն, էրիթրո¬
+լորձաթաղանթների դեղնություն, էրիթրո–
 ցիտների և հեմոգլոբինի քանակության
 կտրուկ նվազում, ստամոքսաաղիքային
 համակարգի գործունեության խանգարում,
-վերջավորությունների այտուց։ Բ ու ժ ու-
+վերջավորությունների այտուց։ Բ ու ժ ու–
-մ ը․ արդյունավետ է հատուկ պատրաս¬
+մ ը․ արդյունավետ է հատուկ պատրաս–
-տուկների (ֆլավակրիդին, հեմոսպորի-
+տուկների (ֆլավակրիդին, հեմոսպորի–
-դին, ազիդին) կիրառումը։ Կ ա ն խ ա ր-
+դին, ազիդին) կիրառումը։ Կ ա ն խ ա ր–
 գ և լ ու մ ը․ կենդանիների հակատզային
 մշակում։
-ՆՈՒՏԱՅԻԱ (< լատ․ autatio — տատա¬
+ՆՈՒՏԱՅԻԱ (< լատ․ autatio – տատա–
-նում), պինդ մարմնի շարժում, տեղի է ունենում ւցրհցեսիայի հետ միաժամանակ և ուղեկցվում է մարմնի սեփական պտույ¬
+նում), պինդ մարմնի շարժում, տեղի է ունենում ւցրհցեսիայի հետ միաժամանակ և ուղեկցվում է մարմնի սեփական պտույ–
 տի առանցքով և պրեցեսիայի առանցքով
 կազմված անկյան (ն ու տ ա ց ի ա յ ի
-ա ն կ յ ու ն) փոփոխությամբ։ Ծանրու¬
+ա ն կ յ ու ն) փոփոխությամբ։ Ծանրու–
-թյան ուժի ազդեցությամբ շարժվող գի-
+թյան ուժի ազդեցությամբ շարժվող գի–
-րոսկոպի Ն-ի դեպքում գիրոպկոպի առանց¬
+րոսկոպի Ն–ի դեպքում գիրոպկոպի առանց–
 քը կատարում է այնպիսի տատանումներ,
 որոնց ամպլիտուդը և պարբերությունը
-հակադարձ համեմատական են, իսկ հա¬
+հակադարձ համեմատական են, իսկ հա–
-ճախականությունը՝ ուղիղ համեմատա¬
+ճախականությունը՝ ուղիղ համեմատա–
 կան սեվւական պտտման անկյունային
-արագությանը։ Դիրոսկոպային համակար¬
+արագությանը։ Դիրոսկոպային համակար–
 գի Ն․ ասելով հասկանում են համակարգի
-վիճակը որոշող անկյունների այն պարբե¬
+վիճակը որոշող անկյունների այն պարբե–
-րական փոփոխությունը, որը տեղի է ունե¬
+րական փոփոխությունը, որը տեղի է ունե–
-նում փոքր ամպլիտուդներով և մեծ հա¬
+նում փոքր ամպլիտուդներով և մեծ հա–
-ճախականություններով։ Շփման հետևան¬
+ճախականություններով։ Շփման հետևան–
 քով նուտացիոն տատանումները հաճախ
 մարում են, որից հետո գիրոսկոպը (կամ
 գիրոսկոպային համակարգը) կատարում է զուտ պրեցեսիոն շարժում։
 Ն․ աստղագիտության մեջ,
-Երկրի պտտման առանցքի ոչ մեծ տատա¬
+Երկրի պտտման առանցքի ոչ մեծ տատա–
 նումներ։ Հայտնաբերել է Զ․ Բրադէեյը
 -ին։ Այս տատանումները հետևանք են
-հասարակածի նկատմամբ Լուսնի ու Արե¬
+հասարակածի նկատմամբ Լուսնի ու Արե–
 գակի ունեցած դիրքի և Երկրից դրանց
-ունեցած հեռավորությունների փոփոխու¬
+ունեցած հեռավորությունների փոփոխու–
-թյունների, որոնք որոշ պարբերություն¬
+թյունների, որոնք որոշ պարբերություն–
 ներով, վւոխում են Լուսնի ու Արեգակի
 ազդեցությունը Երկրի պտտման առանցքի
-դիրքի վրա։ Նուտացիոն ամենամեծ տա¬
+դիրքի վրա։ Նուտացիոն ամենամեծ տա–
 տանման պարբերությունը հավասար է լուսնային հանգույցների (Լուսնի ուղեծրի
 և խավարածրի հատման կետեր) բոլորման
-պարբերությանը՝ 18,6 տարվա։ Դրա հե¬
+պարբերությանը՝ 18,6 տարվա։ Դրա հե–
-տևանքով Երկրի առանցքի ծայրը այդ ժա¬
+տևանքով Երկրի առանցքի ծայրը այդ ժա–
-մանակամիջոցում գծում է 9,2" և 6,9" կի-
+մանակամիջոցում գծում է 9,2" և 6,9" կի–
-սառանցքներ ունեցող էլիպս։ Պրեցեսիա¬
+սառանցքներ ունեցող էլիպս։ Պրեցեսիա–
-յի և Ն-ի համատեղ ազդեցությամբ աշ¬
+յի և Ն–ի համատեղ ազդեցությամբ աշ–
 խարհի առանցքը տարածության մեջ,
 տարի պարբերությամբ, գծում է 23°27՝ շառավղով, գրեթե շրջանային,
-ալիքավոր կոնական մակերևույթ։tՆ-ի
+ալիքավոր կոնական մակերևույթ։ Ն–ի
-հետևանքով փոխվում են երկնային լու¬
+հետևանքով փոխվում են երկնային լու–
 սատուների կոորդինատները։
-ՆՈՒՏԱՏԻԱ բ ու յ ս և ր ի, աճող օրգան¬
+ՆՈՒՏԱՏԻԱ բ ու յ ս և ր ի, աճող օրգան–
-ների գագաթների պտտական շարժում¬
+ների գագաթների պտտական շարժում–
-ներ․ առավել հստակ արտահայտվում է փաթաթվող բույսերի Ն․։tՆ-ներըtվերա¬
+ներ․ առավել հստակ արտահայտվում է փաթաթվող բույսերի Ն․։ Ն–ները վերա–
-բերում են աճի շարժումներին և պայմա¬
+բերում են աճի շարժումներին և պայմա–
-նավորված են բույսերի օրգանների տար¬
+նավորված են բույսերի օրգանների տար–
-բեր մասերի անհամաչափ աճով։ ճառա¬
+բեր մասերի անհամաչափ աճով։ ճառա–
-գայթաձև կազմություն ունեցող օրգան¬
+գայթաձև կազմություն ունեցող օրգան–
-ները շարժվում են շրջանաձև, դորզովենտ-
+ները շարժվում են շրջանաձև, դորզովենտ–
-րալ կազմություն ունեցողները՝ էլիպ¬
+րալ կազմություն ունեցողները՝ էլիպ–
 սաձև։ Ն․ հատուկ է բարձրակարգ բույսերի
-ցողուններին, ծաղկակիրներին, արմատ¬
+ցողուններին, ծաղկակիրներին, արմատ–
 ներին, կոլեոպտիլներին, բեղիկներին,
 ստոլոններին են, ինչպես նաև ցածրակարգ
 բույսերի սպորանգիակիրներին։
 ՆՈՒՏՐԻԱ, տես ճահճակուղր։
-ՆՈՒՐԱԼԻ Բյաշիմ Ցուսուպովիչ (1900—
+ՆՈՒՐԱԼԻ Բյաշիմ Ցուսուպովիչ (1900–
 ), թուրքմեն սովետական նկարիչ։
-Թոլրքմ․ ՄՍՀ ժող․ նկարիչ (1947)։ Մովո-
+Թոլրքմ․ ՄՍՀ ժող․ նկարիչ (1947)։ Մովո–
-րել է Մոսկվայի Վխուտեինում (1926—30)։
+րել է Մոսկվայի Վխուտեինում (1926–30)։
-Դասավանդել է Աշխաբադի թուրքմ․ գե¬
+Դասավանդել է Աշխաբադի թուրքմ․ գե–
-ղարվեստական ուսումնարանում (1932—
+ղարվեստական ուսումնարանում (1932–
-)։ Մտեղծել է դիմանկարներ, ժանրա¬
+)։ Մտեղծել է դիմանկարներ, ժանրա–
-յին նկարներ («Թուրքմենական հին կեն¬
+յին նկարներ («Թուրքմենական հին կեն–
-ցաղը», Արևելքի ժողովուրդների արվես¬
+ցաղը», Արևելքի ժողովուրդների արվես–
 տի թանգարան, Մոսկվա և «Թուրքմենա*
-կան նոր կենցաղը» երկպատկերը, եր¬
+կան նոր կենցաղը» երկպատկերը, եր–
 կուսն էլ՝ 1927, «Ընկերուհիներ», 1957,
-Տրետյակովյան պատկերասրահ, Մոսկ¬
+Տրետյակովյան պատկերասրահ, Մոսկ–
-վա)։ Հայտնի էր նաև որպես ժող․ բանաս¬
+վա)։ Հայտնի էր նաև որպես ժող․ բանաս–
 տեղծ և երգիչ։
-ՆՈՒՐԲ ԲՐԴՅԱ ԳՈՐԾՎԱԾՔՆԵՐԻ ԿՈՄ¬
+ՆՈՒՐԲ ԲՐԴՅԱ ԳՈՐԾՎԱԾՔՆԵՐԻ ԿՈՄ–
-ԲԻՆԱՏ Երևանի, ՀՍՍՀ թեթև արդյու¬
-նաբերության մինիստրության ձեռնար¬
+ԲԻՆԱՏ Երևանի, ՀՍՍՀ թեթև արդյու–
+նաբերության մինիստրության ձեռնար–
 կություն։ Հիմնադրվել է 1951-ին։ 1958-ին
 միացել է Երևանի մահուդի ֆաբրիկային,
 -ին՝ անջատվել։ Սկզբում թողարկել
 է միայն մանած թել (1951-ին՝ 157 տ)։
-Նուրբ բրդյա գործվածքների մասսայա¬
+Նուրբ բրդյա գործվածքների մասսայա–
 կան արտադրությունը սկսվել է 1953-ից։
 Ունի մանվածքային, գործվածքային և
+ներկման–վերամշակման արտադրություն–
-ներկման-վերամշակման արտադրություն¬
 ներ։ Հումքը ստանում է Շուլավերի (վրաց․
-ՍՍՀ) և Եվլախի (Ադրբ․ ՍՍՀ) բրդի լվաց¬
+ՍՍՀ) և Եվլախի (Ադրբ․ ՍՍՀ) բրդի լվաց–
 ման ֆաբրիկաներից։ 1980-ին թողարկել
 է 4,5 մլն մ գործվածք։ Արտադրանքի
-%-ն իրացվում է Սովետական Միու¬
+%-ն իրացվում է Սովետական Միու–
 թյան մյուս հանրապետություններում։
-ՆՈՒՐԲ ԳՐՔԵՐ, անկանոն գրքերի տա¬
+ՆՈՒՐԲ ԳՐՔԵՐ, անկանոն գրքերի տա–
 րատեսակ։ Հայ հին մատենագրության
 մեջ Ն․ գ․ (Նուրբ գրեանք) առնչվում են
-Հին և Նոր կտակարանների հետ և վերա¬
+Հին և Նոր կտակարանների հետ և վերա–
-բերում են առավելապես դրանց մեկ-
+բերում են առավելապես դրանց մեկ–
-նաբանություններին։tԱյդ են վկայում
+նաբանություններին։ Այդ են վկայում
-միջնադարյան ցանկերում նշված Ն․ գ-ի
+միջնադարյան ցանկերում նշված Ն․ գ–ի
-նաև վերնագրերը՝ «Ցաղագս աստուածա-
+նաև վերնագրերը՝ «Ցաղագս աստուածա–
 յին անուանց», «Յաղագս խորհրդական
 աստուածաբանութեան», «էակքն Դաւթի»,
@@ Տող 150. / Տող 159. @@
 Սուրբ Եպիփանու, Ասկեբերանի, Կիւրեղ
 Աղեքսանդրացւոյ)։
-Անասյան Հ․ Ս․, Հայկական մատենագիտություն, հ․ 1, Ե․, 1959, էջ XLI—՚
+Անասյան Հ․ Ս․, Հայկական մատենագիտություն, հ․ 1, Ե․, 1959, էջ XLI–՚
 XL1II։ Մ․ ախաւբեգյան
-ՆՈՒՐԲ ՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ՔԻՄԻԱՅԻ ԻՆՍՏԻ¬
+ՆՈՒՐԲ ՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ՔԻՄԻԱՅԻ ԻՆՍՏԻ–
 ՏՈՒՏ Հ Ս Ս Հ Գ Ա Ա․ Լ․ Մնջոյանի
 անվ․ (ՆՕՔԻ), գիտահետազոտական
-հիմնարկություն Երևանում։ Կենսաօրգա-
+հիմնարկություն Երևանում։ Կենսաօրգա–
-նական քիմիայի խոշոր գիտական կենտ¬
+նական քիմիայի խոշոր գիտական կենտ–
-րոն է։tԿազմակերպվել է Ա․ Մնշոյանի
+րոն է։ Կազմակերպվել է Ա․ Մնշոյանի
-նախաձեռնությամբ (1955), նրա ղեկա¬
+նախաձեռնությամբ (1955), նրա ղեկա–
 վարած ՀՍՍՀ ԴԱ քիմիադեղագործական
-լաբորատորիայի հիմքի վրա։ Ինստ-ի դի¬
+լաբորատորիայի հիմքի վրա։ Ինստ–ի դի–
 րեկտորն է Ս․ Վարդանյանը։ Դիտական
-հետազոտությունների հիմնական ուղղու¬
+հետազոտությունների հիմնական ուղղու–
 թյունը օրգ․ նյութերի կառուցվածքի և կենսաբանական ակտիվության կապը
 պայմանավորող օրինաչափությունների
 ուսումնասիրությունն է, որը նպատակ
-ունի ստեղծել նոր, արդյունավետ (հատ¬
+ունի ստեղծել նոր, արդյունավետ (հատ–
-կապես սիրտ-անոթային, նեյրոտրոպ
+կապես սիրտ–անոթային, նեյրոտրոպ
 և հակաուռուցքային) դեղանյութեր։
-ՆՕՔԻ-ում իրականացվում են տեսական
+ՆՕՔԻ–ում իրականացվում են տեսական
-ուսումնասիրություններով սկսվող և ար¬
+ուսումնասիրություններով սկսվող և ար–
-դյունքների ներդրումով ավարտվող հե¬
+դյունքների ներդրումով ավարտվող հե–
-տազոտություններ։ Ինստ-ում սինթեզվում
+տազոտություններ։ Ինստ–ում սինթեզվում
 են հետերոցիկլային (մեկ կամ մի քանի
 հետերոատոմ՝ N, Տ, Օ պարունակող) և
 չհագեցած միացությունների, երկհիմն
-կարբոնաթթուների կենսբ․ ակտիվ ածանց¬
+կարբոնաթթուների կենսբ․ ակտիվ ածանց–
-յալները, բնական ծագում ունեցող նյու¬
+յալները, բնական ծագում ունեցող նյու–
-թերի սինթետիկ նմանակները ևն։ Ուսում¬
+թերի սինթետիկ նմանակները ևն։ Ուսում–
-նասիրվում են այդ և կենսբ․ ակտիվ բնա¬
+նասիրվում են այդ և կենսբ․ ակտիվ բնա–
 կան միացությունների քիմ․, ֆիզիկական,
 կենսբ․ հատկությունները, թերապևտիկ
-ներգործության ոլորտները ևն։ Ինստ-ում
+ներգործության ոլորտները ևն։ Ինստ–ում
-իրականացվում է սինթեզված դեղանյու¬
+իրականացվում է սինթեզված դեղանյու–
-թերի նախակլինիկական լրիվ հետազո¬
+թերի նախակլինիկական լրիվ հետազո–
-տությունը։ Ինստ-ում ստեղծվել և կլինի¬
+տությունը։ Ինստ–ում ստեղծվել և կլինի–
 կական փորձարկման են ներկայացվել
 մոտ 30 նոր դեղամիջոց, որոնցից շատերը
-լայնորեն կիրառվում են գործնական բժըշ-
+լայնորեն կիրառվում են գործնական բժըշ–
-կության մեջ։ Նրանք հաջողությամբ օգ¬
+կության մեջ։ Նրանք հաջողությամբ օգ–
-տագործվում են սիրտ-անոթային հիվան¬
+տագործվում են սիրտ–անոթային հիվան–
 դությունների (կվատերոն, գանգլերոն),

«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 8.djvu/406»–ի խմբագրումների տարբերություն