«Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 7.djvu/598»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ խմբագրում Հաջորդ խմբագրում →

@@ Էջի մարմին (ներառվելու է). / Էջի մարմին (ներառվելու է). @@
@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-իզոտոպ սպինների վեկտորական գումարին, զույգությունը են։ Մ-ների չափերը,
+իզոտոպ սպինների վեկտորական գումարին, զույգությունը են։ Մ–ների չափերը,
 ինչպես նաև դրանցում էլեկտրական լիցքի և մագնիսական մոմենտի բաշխումը՝
-ֆորմֆակտորները, փորձնականորեն ամենից լավ որոշվում են Մ-ներից բարձր
+ֆորմֆակտորները, փորձնականորեն ամենից լավ որոշվում են Մ–ներից բարձր
 էներգիայի էլեկտրոնների առաձգական
 ցրման ժամանակ։ Ռ․ Հոֆստեդերի, Մ․
 Ցարյանի և այլոց փորձերը հաստատեցին,
-որ Մ-ների շառավիղներն արտահայտվում
+որ Մ–ների շառավիղներն արտահայտվում
 են R= rоА1/3 բանաձևով, որտեղ г0= 1,07 • 10^-13 սմ։
-Արդի միշուկային ֆիզիկայում Մ-ների
+Արդի միշուկային ֆիզիկայում Մ–ների
 հատկությունների նկարագրման համար
 օգտագործվում են տարբեր միջուկային
 մոդելներ, որոնցից ամենատարածվածը
 կաթիլային, թաղանթային և ընդհանրացված մոդելներն են։ Կաթիլային մոդելի
-օգնությամբ Ն․ Բորը և Ցա․ Ֆրենկելը բացատրել են Մ-ների ճեղքման և միջուկային որոշ ռեակցիաների մեխանիզմը։ Թաղանթային մոդելը հաջողությամբ մեկնաբանում է Մ-ների էներգետիկ մակարդակները և ճշգրիտ բացատրում «մոգական» Մ-ների կայունությունը, այնպես,
+օգնությամբ Ն․ Բորը և Ցա․ Ֆրենկելը բացատրել են Մ–ների ճեղքման և միջուկային որոշ ռեակցիաների մեխանիզմը։ Թաղանթային մոդելը հաջողությամբ մեկնաբանում է Մ–ների էներգետիկ մակարդակները և ճշգրիտ բացատրում «մոգական» Մ–ների կայունությունը, այնպես,
 ինչպես իներտ գազերի քիմ․ իներտությունը բացատրվում է լրացված էլեկտրոնային թաղանթներով։
 Ընդհանրացված մոդելը ոչ միայն ընդհանրացնում է կաթիլային և թաղանթային մոդելների հիմնական հատկությունները, այլև թույլ է տալիս կատարել նոր կանխագուշակումներ։
-Բարձր էներգիաների ֆիզիկայում տարրական մասնիկների և Մ-ների փոխազդեցության նկարագրության համար երբեմն օգտվում են Մ-ի օպտիկական մոդելից,
+Բարձր էներգիաների ֆիզիկայում տարրական մասնիկների և Մ–ների փոխազդեցության նկարագրության համար երբեմն օգտվում են Մ–ի օպտիկական մոդելից,
 որը Մ․ դիտարկում է իբրև որոշակի բեկման ցուցիչ և կլանման գործակից ունեցող
 մի համասեռ գունդ։
-Միջուկային բոլոր մոդելներն էլ մոտավոր բնույթ ունեն և աշխատանքային վարկածների դեր են կատարում։ Մինչդեռ Մ-ների առավել կարևոր հատկությունների հետևողական բացատրությունը,
+Միջուկային բոլոր մոդելներն էլ մոտավոր բնույթ ունեն և աշխատանքային վարկածների դեր են կատարում։ Մինչդեռ Մ–ների առավել կարևոր հատկությունների հետևողական բացատրությունը,
 հիմնված ֆփգրկական ընդհանուր սկըզբունքների և նուկլոնների Փոխազդեցության վերաբերյալ հայտնի տվյալների վրա, մնում է արդի ֆիզիկայի չլուծված հիմնական պրոբլեմներից մեկը։
-Գրկ- Ландау JL Д․, Смородинский Я․ А․, Лекции по теории атомного
+Գրկ– Ландау JL Д․, Смородинский Я․ А․, Лекции по теории атомного
 ядра, М-, 1955; Бете Г․, Моррисон Ф-,
 Элементарная теория ядра, пер․ с англ․,
-М․, 1958; Давыдов А- С․, Теория атом¬
+М․, 1958; Давыдов А- С․, Теория атом–
 ного ядра, М․, 1958; Ситенко А․ Г․,
 Тартаковский В․ К-, Лекции по
-теории ядра, М․, 1972․tԿ․Իսպիրյան
+теории ядра, М․, 1972․ Կ․Իսպիրյան
 ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԵՐԿՐԱՖԻՋԻԿԱ, միջուկային երևույթների վրա հիմնված երկրաֆիզիկական մեթոդների ամբողջություն։
-Ներկայումս Մ․ ե-ի մեջ տարբերում են
+Ներկայումս Մ․ ե–ի մեջ տարբերում են
-երեք հիմնական ուղղություն՝ ռադիո¬
+երեք հիմնական ուղղություն՝ ռադիո–
-մետրիկ, միջուկային և ռադիացիոն մե¬
+մետրիկ, միջուկային և ռադիացիոն մե–
-թոդների մշակում ու կիրառում։ Ռադիո¬
+թոդների մշակում ու կիրառում։ Ռադիո–
 մետրիկ մեթոդները հիմնված
-են բնական ռադիոակտիվ տարրերի ռա¬
+են բնական ռադիոակտիվ տարրերի ռա–
-դիոակտիվության երևույթների հետազոտ¬
+դիոակտիվության երևույթների հետազոտ–
-ման վրա և օգտագործվում են հիմնակա¬
+ման վրա և օգտագործվում են հիմնակա–
-նում այդ ու նրանց հետ համահարաբե-
+նում այդ ու նրանց հետ համահարաբե–
 րակցող տարրերի (հազվագյուտ հողեր,
-մոլիբդեն, ֆոսֆոր) հանքավայրերի որոն¬
+մոլիբդեն, ֆոսֆոր) հանքավայրերի որոն–
-ման և հետախուզման համար։ Մ ի ջ ու-
+ման և հետախուզման համար։ Մ ի ջ ու–
 կային մեթոդները հիմնված են
-ապարներում ու հանքանյութերում միջու¬
+ապարներում ու հանքանյութերում միջու–
 կային ճառագայթման (գլխավորապես
 նեյտրոնների) ազդեցությամբ ընթացող
@@ Տող 50. / Տող 50. @@
 վրա Ա կիրառվում են ոչ ռադիոակտիվ
 տարրերի (օրինակ, բերիլիումի, բորի,
-մանգանի, պղնձի, ցինկի) քանակություն¬
+մանգանի, պղնձի, ցինկի) քանակություն–
 ների որոշման համար․։ Ռադիացիոն
-մեթոդները հիմնված են ռադիոակ¬
+մեթոդները հիմնված են ռադիոակ–
 տիվ ճառագայթումների և ապարների ու
 հանքանյութերի փոխազդեցության վրա
-և օգտագործվում են նրանց մեջ հանքա¬
+և օգտագործվում են նրանց մեջ հանքա–
 յին բաղադրամասերի քանակությունների
 որոշման համար։
-ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՋԵՆ£, զենք, որի ոչնչաց¬
+ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՋԵՆ£, զենք, որի ոչնչաց–
 ման միջոցը միջուկային լիցքն է,։ Մ․ զ․
-մի ամբողջություն է՝ բաղկացած միջու¬
+մի ամբողջություն է՝ բաղկացած միջու–
-կային ռազմամթերքից, այն նպատակա¬
+կային ռազմամթերքից, այն նպատակա–
-կետին հասցնելու միջոցից (հրթիռ, տոր¬
+կետին հասցնելու միջոցից (հրթիռ, տոր–
-պեդ, ինքնաթիռ, հրետանային արկ), ինչ¬
+պեդ, ինքնաթիռ, հրետանային արկ), ինչ–
 պես նաև կառավարման միջոցներից,
-որոնք ապահովում են ռազմամթերքի նը-
+որոնք ապահովում են ռազմամթերքի նը–
 պատակակետին դիպչելը։ Տարբերում են
 միջուկային և ջերմամիջուկային զենքեր։
-Մ․ զ-ի գործողությունը հիմնված է միջու¬
+Մ․ զ–ի գործողությունը հիմնված է միջու–
 կային պայթյունի ոչնչացնող գործոնների
-օգտագործման վրա։ Որպես զանգվածա¬
+օգտագործման վրա։ Որպես զանգվածա–
 յին ոչնչացման զենք, Մ․ զ․ նախատեսված
 է կարճ ժամանակամիջոցում վարչական
-կենտրոնների, արդ․ և ռազմ, օբյեկտ¬
+կենտրոնների, արդ․ և ռազմ, օբյեկտ–
-ների ավերման, զորքերի խմբավորում¬
+ների ավերման, զորքերի խմբավորում–
 ների, նավատորմի ուժերի ոչնչացման,
-զանգվածային ավերման գոտիներ, ջրա¬
+զանգվածային ավերման գոտիներ, ջրա–
-ծածկումներ, հրդեհներ, միջավայրի ռա¬
+ծածկումներ, հրդեհներ, միջավայրի ռա–
-դիոակտիվ վարակում առաջացնելու հա¬
+դիոակտիվ վարակում առաջացնելու հա–
 մար։ Մ․ զ․ բարոյական և հոգեբանական
-ուժեղ ներգործություն է ունենում մարդ¬
+ուժեղ ներգործություն է ունենում մարդ–
 կանց վրա։ Միջուկային ռազմամթերքի
-հզորությունը գնահատվում է ւորոտի-
+հզորությունը գնահատվում է ւորոտի–
-լային համարժեքով (եռնիտ-
+լային համարժեքով (եռնիտ–
-րոտոլուոլ քիմ․ պայթուցիկ նյութի պայ¬
+րոտոլուոլ քիմ․ պայթուցիկ նյութի պայ–
-մանական լիցքի այն զանգվածը, որի քայ¬
+մանական լիցքի այն զանգվածը, որի քայ–
 քայման էներգիան հավասար է տվյալ
-միջուկային պայթյունից անջատվող էներ¬
+միջուկային պայթյունից անջատվող էներ–
-գիային)։tժամանակակից միջուկային
+գիային)։ ժամանակակից միջուկային
 ռազմամթերքի տրոտիլային համարժեքը
-մի քանի տասնյակ ա-ից մինչև մի քանի
+մի քանի տասնյակ ա–ից մինչև մի քանի
-տասնյակ մլն ա տրոտիլ է և չավւվում է կիլոտոննաներով (կա) ու մեգա տոննա¬
+տասնյակ մլն ա տրոտիլ է և չավւվում է կիլոտոննաներով (կա) ու մեգա տոննա–
 ներով (Մա)։ Ըստ նշանակման, լիցքերի
 հզորության, միջուկային ռազմամթերքը
 նպատակակետին հասցնող միջոցների
-ռազմ, հնարավորությունների Մ․ զ․ ըն¬
+ռազմ, հնարավորությունների Մ․ զ․ ըն–
-դունված է բաժանել ստրատեգիա¬
+դունված է բաժանել ստրատեգիա–
-կանի (խոր թիկունքում ստրատեգիա¬
+կանի (խոր թիկունքում ստրատեգիա–
-կան կարևոր օբյեկտների ոչնչացման հա¬
+կան կարևոր օբյեկտների ոչնչացման հա–
-մար․ գտնվում է պետության ռազմա՜քա¬
+մար․ գտնվում է պետության ռազմա՜քա–
 ղաքական բարձրագույն ղեկավարության
-տնօրինության տակ), օպերատիվ-
+տնօրինության տակ), օպերատիվ–
+տակտիկականի (օպերատիվ–
-տակտիկականիt(օպերատիվ-
 տակտիկական խորության վրա գտնվող
-օբյեկտների ոչնչացման համար) և տակ¬
+օբյեկտների ոչնչացման համար) և տակ–
 տիկականի (տակտիկական գոտում
-տեղաբաշխված զորքերի, ռազմ, տեխնի¬
+տեղաբաշխված զորքերի, ռազմ, տեխնի–
-կայի, թիկունքի և այլ օբյեկտների ոչըն-
+կայի, թիկունքի և այլ օբյեկտների ոչըն–
-չացման համար)։ Մ․ գ-ի գործադրման
+չացման համար)։ Մ․ գ–ի գործադրման
 դեպքում կարող են հասցվել առանձին,
 խմբային կամ զանգվածային միջուկային
 հարվածներ։
 Միջուկային ռազմամթերքի պայթյունի
-դեպքում առաջանում են մի շարք ոչնչաց¬
+դեպքում առաջանում են մի շարք ոչնչաց–
-նող գործոններ՝ հարվածային ալիք, լու¬
+նող գործոններ՝ հարվածային ալիք, լու–
-սային ճառագայթում, թափանցող ռադիա¬
+սային ճառագայթում, թափանցող ռադիա–
-ցիա, ռադիոակտիվ վարակում և էլեկտ¬
+ցիա, ռադիոակտիվ վարակում և էլեկտ–
-րամագնիսական իմպուլս։ Հարվածա¬
+րամագնիսական իմպուլս։ Հարվածա–
-յին ալիքն ազդում է իր ճանապար¬
+յին ալիքն ազդում է իր ճանապար–
-հին գտնվող բոլոր օբյեկտների վրա՝ կոր-
+հին գտնվող բոլոր օբյեկտների վրա՝ կոր–
 ծանելով բազմահարկ շենքեր և սպանելով
-թաքստոցում չգտնվող մարդկանց։ Լ ու-
+թաքստոցում չգտնվող մարդկանց։ Լ ու–
 սային ճառագայթ ու մը հալում,
-ածխացնում, դեֆորմացնում և բոցավա¬
+ածխացնում, դեֆորմացնում և բոցավա–
-ռում է նյութերը, կենդանի հյուսվածքնե¬
+ռում է նյութերը, կենդանի հյուսվածքնե–
-րը տարբեր աստիճանի ծանր այրվածք¬
+րը տարբեր աստիճանի ծանր այրվածք–
-ներ են ստանում։ Թափանցող ռա¬
+ներ են ստանում։ Թափանցող ռա–
-դիացիան (գամմա-ճառագայթների և
+դիացիան (գամմա–ճառագայթների և
 նեյտրոնների հոսք, որի ազդեցությունը
-տևում է 10—15 վրկ) առաջացնում է ճա¬
+տևում է 10–15 վրկ) առաջացնում է ճա–
-ռագայթային հիվանդություն։tՏեղանքի
+ռագայթային հիվանդություն։ Տեղանքի
-և այնտեղ գտնվող օբյեկտների ռադիո¬
+և այնտեղ գտնվող օբյեկտների ռադիո–
-ակտիվ վարակ ու մը տեղի է ունե¬
+ակտիվ վարակ ու մը տեղի է ունե–
-նում միջուկային պայթյունի ամպից ռա¬
+նում միջուկային պայթյունի ամպից ռա–
-դիոակտիվ նյութեր թափվելու և մակած¬
+դիոակտիվ նյութեր թափվելու և մակած–
-ված ռադիացիայի (պայմանավորված մի¬
+ված ռադիացիայի (պայմանավորված մի–
-ջուկային պայթյունի ակնթարթային նեյտ¬
+ջուկային պայթյունի ակնթարթային նեյտ–
-րոնային ու գամմա-ճառագայթման ազդե¬
+րոնային ու գամմա–ճառագայթման ազդե–
-ցությամբ՝ շրջակա միջավայրում ռադիո¬
+ցությամբ՝ շրջակա միջավայրում ռադիո–
-ակտիվ իզոտոպների առաջացմամբ) հե¬
+ակտիվ իզոտոպների առաջացմամբ) հե–
 տևանքով․ մարդկանց և կենդանիներին
 վնասում է, հիմնականում, արտաքին
-ճառագայթմամբ, որի ազդեցությունը նը-
+ճառագայթմամբ, որի ազդեցությունը նը–
-ման է թափանցող ռադիացիայի ազդեցու¬
+ման է թափանցող ռադիացիայի ազդեցու–
 թյանը։ էլեկտրամագնիսական
 ի մ պ ու լ ս ը (միջուկային պայթյունի
-դեպքում առաջացող կարճատև էլեկտրա¬
+դեպքում առաջացող կարճատև էլեկտրա–
-կան ու մագնիսական դաշտեր) ազդում է անտենաների, հաղորդալարերի, կաբե¬
+կան ու մագնիսական դաշտեր) ազդում է անտենաների, հաղորդալարերի, կաբե–
 լային գծերի և կապի միջոցների վրա,
-շարքից հանում դրանք։ Միջուկային լից¬
+շարքից հանում դրանք։ Միջուկային լից–
-քերի կառուցվածքային յուրահատկու¬
+քերի կառուցվածքային յուրահատկու–
 թյունները կարող են մեծապես ազդել
-ոչնչացնող գործոնների հարաբերակցու¬
+ոչնչացնող գործոնների հարաբերակցու–
 թյան վրա․ օրինակ, նեյտրոնային
 զ և ն ք ու մ միջուկային լիցքերն ունեն
 նեյտրոնային առատ ճառագայթում։
-Մ․ զ-ի ստեղծումը կապված է միջուկա¬
+Մ․ զ–ի ստեղծումը կապված է միջուկա–
 յին ֆիզիկայի զարգացման հետ։ XX դ․
--ական թթ․ ԱՄՆ-ի մի խումբ գիտնա¬
+-ական թթ․ ԱՄՆ–ի մի խումբ գիտնա–
-կաններ մշակեցին միջուկային պայթյուն¬
+կաններ մշակեցին միջուկային պայթյուն–
 ների ֆիզ․ սկզբունքները, որոնց հիման
 վրա իրականացվեց պայթեցումը (տես
-Ատոմային ռումբ)։ 1952-ին ԱՄՆ-ում պայ¬
+Ատոմային ռումբ)։ 1952-ին ԱՄՆ–ում պայ–
 թեցվեց ջերմամիջուկային սարք՝ 3 Մտ
 հզորությամբ, իսկ 1954-ին փորձարկվեց
 ամերիկյան առաջին ջերմամիջուկային
-ավիացիոն ռումբը։ ՍՍՀՄ-ում ջերմամի¬
+ավիացիոն ռումբը։ ՍՍՀՄ–ում ջերմամի–
 ջուկային ռումբը փորձարկվել է 1953-ի
-օգոստ․ 12-ին։ 60-ական թթ․ Մ․ զ․ ներդըր-
+օգոստ․ 12-ին։ 60-ական թթ․ Մ․ զ․ ներդըր–
 վել է զինված ուժերի բոլոր տեսակներում
 և վճռական ազդեցություն գործել զորքերի
-ու նավատորմի կազմակերպական կա¬
+ու նավատորմի կազմակերպական կա–
-ռուցվածքի վրա՝ փոխելով մարտավարու¬
+ռուցվածքի վրա՝ փոխելով մարտավարու–
 թյան ու պաաերազմավարության նախկին
 պատկերացումները։
-Այժմ Մ․ զ․ ունեն ՍՍՀՄ-ը, ԱՄՆ-ը,
+Այժմ Մ․ զ․ ունեն ՍՍՀՄ–ը, ԱՄՆ–ը,
-Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան և Չինաս¬
+Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան և Չինաս–
 տանը։ Գիտատեխնիկական առումով Մ․ զ․
 արտադրելու հնարավորություն ունեն ևս
-ավելի քան 30 երկիր։ Մ․ զ․ մեծ սպառնա¬
+ավելի քան 30 երկիր։ Մ․ զ․ մեծ սպառնա–
-լիք է ստեղծել մարդկության համար։ Ամե¬
+լիք է ստեղծել մարդկության համար։ Ամե–
 րիկյան մասնագետների հաշվումներով
 Մա հզորությամբ ջերմամիջուկային
-լիցքի պայթյունը կարող է գետնին հա¬
+լիցքի պայթյունը կարող է գետնին հա–
 վասարեցնել բոլոր տեսակի շենքերը
 կմ շառավղով և ոչնչացնել ամեն մի