Սև ճանապարհ

Հովհաննես Թումանյան



– Սրբազանը ի՞նչ անի։

– Մաշ ո՞վ պիտի անի․․․ Էլ ո՞ւմ համա է էստի նստած․․․ մաշ գնանք թուրքանանք, էլի․․․ կռոներուն ներս կթողնեք, քաղքի վուրթկերանց^[1] համա կի– ի՜նչ անի․․․

Նա սկսեց աղմկել, ձեռքը ձգելով դեպի ատյանից դուրս եկող գյուղացիները և ներս մտավ։

ՍԵՎ ՃԱՆԱՊԱՐՀ

Խնուսի գարնան․ կանաչազարդ դաշտի միջով ձգվում էր մի սև ճանապարհ։ Սև ժապավենի նման նա^[2] կանաչ արտերի միջով ոլորվում էր սարերի տակով և անհայտանում։ Ծայրը կորցնում լեռների ետև․․․

Այդ ճանապարհով երեք հոգի էին գնում։ Նրանք սպասում էին գարնան, որ գնա<ն> առաջ ու <․․․>։

^[3]Մի իրիկուն– կինս խոսաց, ասավ– լացեց– ասավ– լացեց, գրկածն էլ աչքեր պլշած տխուր, տխուր, մերկ, ոտներ կրակին^[4]– մեկ ինձ կնայեր, մեկ մոր աչքերուն։

Կըսեմ– կին– մի լար, կերթամ էս ինչ կենենք, էն ինչ, կբերեմ, համբերի, մեր գյուղի համար և <2 անընթ․> կբերեմ, երեխես խնդաց։

Սիրտ տվի, ինձ պախեցի։ Գիշերը թաքուն լացի, լացի։ Քամին վզզում էր, սև, սև գարնան ամպերը պտտվում էին Տարոնի լեռների շուրջը։

Խիզան կըսեն– մորթեր են, փախեր և քու <․․․>։

– Կըսեն քի–օխտը խաչապաշտի թագավոր ոտքի ելեր են, ղոշուն հավաքեր եկեր կայներ են Ստամբուլի պատի տակ– սուլթանին ապսպրեր են քի դու ինչ ես համարձակ<վում> Լուասվորչի լուս-հավատ ոտնատակ էրիր, էն ո՞ր



ժողովուրդ սրի կանցնես։ Յա ազատություն արա էնոնց, թե չէ տերությունդ հողին կքսենք։

– Կըսեն քի <․․․>։

Մեկը երգում է մի տխուր երգ– քամին դառը փչում էր։

– Ես Ղանլի-դարա <․․․>։

– Էստեղ քուրդ Մստոն մորթեց։

– Էստեղ քիրվանը թալանեց։

– Էստեղ <․․․>։

Այսպես խոսալով նրանք երեսները խաչակնքեցին, մտան Ղանլի-դարա, որ կնշանակի արյան ձոր։ Մտան արյան ձոր, էլ դուրս չեկան այն ձորից, էլ ոչ մի ճանապարհում նրանց չպատահեց բանաստեղծը, ոչ մի^[5] աշխարհքում նրանց^[6]չպատահեց բանաստեղծը, ոչ մի աշխարհում նրանց^[7] չտեսան իրենց հայրենակիցները, ոչ մի տեղից նրանցից լուր չեկավ իրանց տուն։

^[8]Միայն ձորը մտնելու մյուս^[9] առավոտը երեք արծիվ^[10] պտտվում էին, պտտվում էին օդում, պտտվում էին այն գիշակեր թռչունները^[11] և չէին հեռանում Ղանլի-դարայից^[12]։

<ՄՐԱՓ ՊԱՊԻՆ>

Մրափ պապին մի խաղաղ ծերունի է^[13]։ Մրափ պապին անլսելի, խաղաղ մտնում է ամեն տուն և այնպես խաղաղեցնում, որ միայն շունչներն է լսում։ Իրիկունը քնում էր նա^[14] հեռու քաղաքներում, որի անունը ինքն էլ չէր հիշում^[15], թեև լսել էր մի քանի անգամ, մի մութ սենեկում, հատակի վրա^[16] թափած էր շատ ժողովուրդ։ Նրանք^[17] գաղթականներ էին^[18]։ Զրույց էին անում, ոմանք պառկած, ոմանք նստած, իսկ շատերն^[19] քնել էին։ Ա-ն էլ իրան հոր կողքը մտած՝ ուզում էր քնել, և հանկարծ եկավ Մրափ պապին։

1. 5․[վուրթ[իքը կի]կերանք]
2. [ձգվում տարածվում էր]
3. [Պատմում է մեկը]
4. [մեկնած]
5. [ոք]
6. [պատահող չեղավ]
7. [տեսնող չեղավ]
8. [Բայց այն օրը, որ նրանք մտան արյան ձորը, մյուս օրն]
9. [օրը]
10. [Ղանլի դարայի վրա]
11. [թռան հեռացան]
12. [վրայից այն գիշակեր թռչունները]
13. [էր]
14. [Թիֆ<լիսում>]
15. [չգիտեր]
16. [իրան]
17. [բոլորն էլ]
18. [Մի քանիսը]
19. [էլ]