Դոն Կիխոտ/Գլուխ XLI
ԹԵ ԻՆՉՊԵՍ ԴՈՆ ԿԻԽՈՏԸ ՀՐԱԺԵՇՏ ՏՎԵՑ ԴՈՒՔՍԻՆ
ԵՎ ՍԱՆՉՈ ՊԱՆՍԱՅԻ ՀԵՏ ՎԵՐԱԴԱՐՁԱՎ ԳՅՈՒՂ
Դոն Կիխոտը որոշեց, որ ժամանակն է արդեն վերջ տալու պարապ կյանքին, որ վարում էր դղյակում։ Նրան մեծ հանցանք էր թվում ապրել մեղկ կյանքով, անվերջանալի խնջույքների և զվարճությունների մեջ, որ դուքսն ու դքսուհին սարքում էին նրա համար որպես թափառական ասպետի։ Նա խորհում էր, թե երկնքում ստիպված պիտի լինի խստիվ հաշիվ տալ այդ պարապ ու ծույլ օրերի համար։ Ուստի մի գեղեցիկ օր նա դուքսից ու դքսուհուց հեռանալու
[ 166 ]— Ո՞վ կարող էր կարծել, որ իմ կնոջ՝ Թերեսա Պանսայի, կրծքում ծագած մեծամեծ հույսերը՝ իմ վարչապետության լուրն առնելուց, նրանով պիտի վերջանան, որ ես նորից վերադառնամ իմ տեր դոն Կիխոտ Մանչացու կործանիչ արկածներին։
Դոն Կիխոտը գնալու նախօրյակի երեկոյան հրաժեշտ տվեց դուքսին և դքսուհուն, ու վաղ առավոտյան, սպառազինված, դուրս եկավ դղյակի առջևի հրապարակը։ Դղյակի ողջ բնակչությունը դուրս թափվեց, ասենք դուքսն ու դքսուհին էլ դուրս եկան՝ նայելու նրանց։ Սանչոն նստել էր իր էշին, ճամփորդական պայուսակն ու պաշարեղենով լի խուրջինը հետը ուրախ-զվարթ, որովհետև դուքսի սենեկապետը նրան ճամփի ծախսերի համար, առանց դոն Կիխոտի գիտության, մի քսակ էր տվել, մեջը՝ երկու հարյուր ոսկի։
Դոն Կիխոտը գլուխ տվեց դղյակի տերերին, ապա և մնացյալներին ու Ռոսինանտի գլուխը շոյելով, ճանապարհ ընկավ Սանչոյի ուղեկցությամբ։
Երբ որ նրանք ելան արձակ դաշտ, դոն Կիխոտն զգաց իրեն ազատ, իր տարերքում և զգաց մեջը նոր ուժ իր ասպետական գործերը կատարելու համար։ Շրջվելով դեպի Սանչոն, նա ասաց.
— Ազատությունը, Սանչո, մեծագույն բարիքներից մեկն է, որ երկինքը շնորհել է մարդուս։ Նրան չեն հասնի բոլոր գանձերը, որ պարփակված են հողի ծոցում կամ թաքնված ծովի հատակին։ Ազատության, ինչպես և պատվի համար կարելի է և անհրաժեշտ, որ մարդս վտանգի ենթարկի իր կյանքը։ Ընդհակառակն՝ գերությունը մարդուս հասած չարիքներից վատթարագույնն է։ Դու ինքդ տեսար, Սանչո, թե ինչ շքեղ և փառավոր ընդունելություն ցույց տվեցին մեզ դղյակում, որ մենք թողինք հեռացանք։ Սակայն այն ընտիր խորտիկներն ու զովացուցիչ խմիչքներն առջևիս՝ ինձ թվում էր, թե ինձ կեղեքում է քաղցը, որովհետև ես չէի ճաշակում դրանք այնպիսի ազատությամբ, ինչպես կվայելեի, եթե իմը լինեին։ Պարտականությունները, որ դնում են բարեգործությունն ու շնորհները՝ պիրկ կապանք են, որ կաշկանդում են հոգու ազատությունը։ Երջանիկ է նա, ում երկինքը տվել է մի կտոր հաց, որի համար նա ոչ ոքի պարտական չէ, բացի իրենից։
Այդ և հետևյալ օրը նրանք անցկացրին ճամփին և ամբողջ այդ ժամանակամիջոցում այնպիսի բան չպատահեց, որ արժանի լիներ հիշատակության։
Վերջապես նրանք հասան իրենց գյուղը և, մտնելուն պես, հանդիպեցին քահանային ու բակալավր Կարրասկոյին։ Քահանան ու բակալավրը իոկույն ճանաչեցին մեր թափառականներին և գրկաբաց վազեցին ընդառաջ։ Դոն Կիխոտը իջավ ձիուց և ամուր գրկեց բարեկամներին։
Ասպետն ու զինակիրը քահանայի ու բակալավրի հետ ուղևորվեցին դոն Կիխոտի տունը, որի շեմքին կանգնած էին դոն Կիխոտի զարմուհին ու տնտեսուհին։
Լուրը հասավ Թերեսա Պանսային, որը գզզված մազերով, կիսահագնված, իր աղջիկ Սանիչկայի ձեռքից բռնած, վազելով եկավ, որ դիմավորի— Սուս, Թերեսա,— պատասխանեց Սանչոն,— տուն գնանք, ես քեզ հրաշք բաներ կպատմեմ։ Գլխավորն այն է, որ հետս փող եմ բերել, իմ խելքով-մտքով աշխատած, առանց մեկին կեղեքելու։
Սանիչկան գրկեց հորը և հարցրեց, թե ինչ է բերել իր համար։ Աղջիկն սպասում էր նրան, ինչպես մայիսի անձրևին։
Կինը բռնեց Սանչոյի ձեռքից, մյուս կողմից աղջիկը՝ նրա գոտիից, և, էշն առաջներն արած, նրանք գնացին տուն, թողնելով դոն Կիխոտին իր զարմուհու և տնտեսուհու խնամքին, քահանայի ու բակալավրի հետ։
Դոն Կիխոտը, չկամենալով անգամ մեկ ժամ կորցրած լինել, իսկույն քահանայի և բակալավրի հետ առանձնացավ և հաղորդեց նրանց, թե որոշել է մեկ տարի հովվի կյանք վարել՝ թափառել դաշտում, մենության մեջ, անձնատուր լինել իր նվիրական անուրջներին և վարժվել խաշնարածի առաքինի կենցաղին։ Ու հարցրեց նրանցից՝ չէի՞ն կամենա արդյոք ընկերանալ իրեն, եթե չեն ծանրաբեռնված ավելի կարևոր հոգսերով։
Բարեկամները մնացին զարմացած դոն Կիխոտի այս նոր խելագարությունից։ Սակայն, հուսալով, որ այդ տարվա ընթացքում նա կբուժվի, համաձայնվեցին այս նոր ձեռնարկին, հավանություն տվին այս անմտությանը, իբրև բանական մտադրության և խոսք տվին մասնակցելու։
Բարեկամները հրաժեշտ տվին դոն Կիխոտին, խորհուրդ տալով և խնդրելով, որ նա հոգ տանի իր առողջության մասին և կատարի այն ամենը, ինչ պահանջվում է դրա համար։
Ճակատագրի բերումով, այդ խոսակցությունը լսեցին դոն Կիխոտի զարմուհին ու տնտեսուհին։ Քահանան ու բակալավրը դուրս եկան թե չէ, նրանք երկուսով ներս մտան և ասացին.
— Այդ ի՞նչ կնշանակի, քեռի։ Մենք կարծում էինք, որ դուք վերջնականապես եք տուն դարձել, որ խաղաղ ու պատվավոր կյանք վարեք, իսկ դուք մտադիր եք նետվելու նոր քաոսի մեջ։
Տնտեսուհին ավելացրեց.
— Իսկ ձերդ ողորմածությունը ի վիճակի կլինի՞ տանելու ամառային շոգը, ձմեռվա մառախլապատ գիշերներն ու գայլերի ոռնոցը։ Իհարկե, ոչ։ Որովհետև դա ամուր և դիմացկուն մարդկանց զբաղմունք է, որոնք ընտրել են այդ գործը, կարելի է ասել, մանուկ հասակից։ Եթե չարյաց փոքրագույնը ընտրելու լինենք,ապա ավելի լավ է թափառական ասպետ լինել, քան հովիվ։ Ուշքի եկեք, պարոն, և հետևեցեք իմ խորհրդին, որովհետև ես կուշտ ու հարբած չեմ խորհուրդ տալիս, այլ բան չկերած և աշխարհիս երեսին կես դար ապրելուց հետո։ Մնացեք տանը, զբաղվեցեք ձեր տնտեսությամբ, ավելի հաճախ խոստովանեցեք, աղքատներին ողորմություն տվեք, և մեղքը իմ հոգու վրա, եթե ամեն ինչ դեպի լավը չգնա։
— Սուս արեք, աղջկերք,— ասաց դոն Կիխոտը,— ես ինքս գիտեմ իմ անելիքը։ Անկողինս պատրաստեցեք, քեֆս, կարծես, լավ չէ։ Հավատացած եղեք, որ ինչ էլ դառնալու լինեմ՝ թափառական ասպետ, կամ, եթե հաջողվի, հովիվ, ես միշտ հոգ եմ տանելու ձեր կարիքների մասին, ինչպես դաք կտեսնեք իրականում։
Բարի կանայք նրան պառկեցրին անկողնում, կերակրեցին և խնամեցին ամենահոգատար կերպով։