Երգ մաքառումի
«Իմ ոգին էր դա, որ երգում էր իր վերելքի երգը, իսկ այդ ծիծաղելի ասպետը կարծում էր, թե դա ե՛ս եմ երգում...»
ԷԴԳԱՐ ՊՈ
Вперед, мечта, мой верный вол!...
В. БРЮСОВ
I
Ինչպես ճամփորդ մի, որ խորդուբորդ
Ուղիներով է բարձրանում վեր,—
Այդպես ելել ես մի առավոտ
Եվ ընկել ուղի մի ահավոր,
Մի ուղի դժվար ու անչափ վե՛հ։
Տարել է ուղին քո խորդուբորդ
Քեզ դեպի անհաս բարձրություններ,
Եվ անձրևն է մերթ քեզ թրջել հորդ,
Եվ երկինքն է մերթ գլխիդ ձյունել։—
Դու մաքառել ես, ընկել հաճախ,
Քսել երեսըդ քարերին մերկ,
Ու չարչարել ես քեզ չարաչար,
Բայց կրկի՛ն, կրկին ձգտել ես վե՛ր։
Արդեն կտրել ես, արդեն անցել
Դու երկա՜ր, երկա՜ր մի ճանապարհ,
Եվ բարձունքնե՛ր ես դու ունեցել
Եվ անկումներ ես ունեցել հար,—
Բայց դու սրբել ես հոգիդ մի՛շտ էլ
Ճամփեքի մաքուր, վսեմ հրով,
Եվ միշտ պայծառ է հոգիդ եղել,
Եվ սիրտդ լիքն է եղել սիրով։
Եվ սիրտդ լիքն է եղել հաճախ
Ցասման թույնով ու ատելությամբ,
Եվ կասկածը սև, կասկածը չար
Քեզ ճնշել է մերթ իր ծանրությամբ,—
Բայց դու մաքրել ես միշտ էլ հոգիդ
Կասկածանքներից այդ խաժադուժ[1],
Եվ մաքառել ես, որ չչոքի
Քո սրտին երբեք հոգնության մուժ։
Դու բարձրացել ես մաքառումով
Դեպի ահռելի բարձրություններ,
Եղել ես հաճախ արևին մոտ,
Տեսել գագաթներ լուսաձյունե,—
Եվ ճանապարհին ինչքա՜ն ես դու
Քո բոբիկ ոտներն արյունոտել,
Բայց քայլե՛լ ես միշտ, քայլե՛լ անդուլ,
Տքնել անդադար ու կարոտել։
Եվ երբ հոգնած ես եղել դու քիչ,
Երբ ճնշել է քեզ ուղիդ անհաս,
Եվ ճանապարհի քարերին ցից
Նստել ես, որ քիչ հանգստանաս—
Քեզ մեռած են միշտ կարծել նրանք,
Այն մարդիկ, որոնք իրենց օրում
Ո՛չ մաքառել են, որ բարձրանան,
Ո՛չ տեսել սարսափ ու հոգնություն։
Այդպես էլ այժմ։— Քեզ դիմացից
Կանչո՛ւմ, կանչո՛ւմ է ուղիդ անհաս,
Եվ դու ճամփեքի քարերին ցից
Նստել ես, որ քիչ հանգստանաս,—
Իսկ նրանք ահա, չարախնդում,
Տաք ճահիճների տիղմին հլու՝
Հանգուցելոց են արդեն կարդում
Եվ երգում քեզ մահ ու ալելու...
Բայց դու հանգիստ ես։— Սրտիդ խնդուն
Եվ մտքերի՛դ մեծ, և՛ հույզերիդ
Իջել է մի նո՜ր իմաստություն՝
Ե՛վ պայծառ, և՛ ջինջ, և՛ մտերիմ։
Քիչ հետո պիտի դու բարձրանաս
Եվ մաքառումի երգով անդուլ
Կրկի՛ն տքնաջան պիտի գնաս,
Եվ ուղիդ պիտի լինի խնդուն։—
II
Ձգվում է ահա քո դեմ ուղիդ
Դեպի նոր, անհաս բարձրություններ,
Եվ գգվում է քեզ բույրը հողի
Եվ գագաթների շունչը ձյունե.
Եվ մենակ ես դու կրկին ահա,
Եվ դարերն են քո շուրջը երգում,
Եվ արեգակն է, որպես վահան,
Բարձրանում քո նո՛ր այս եզերքում։
Ելնում է քո նոր այս եզերքում
Մի չտեսնված, մի նո՛ր արև,
Բարձրանում է հուր, խնդուն երգով
Քո վերջի՜ն, վերջի՜ն լեռան վերև.
Վերջին գագաթն է քո դեմ ցցված՝
Քարքարոտ, անհաս ու ձյունածիր.
Դու վերջի՜ն անգամ պիտի զգաս
Բարձունքի ցնորքն անծայրածիր։
Օ, վերջի՛ն անգամ խնդուն երգով
Թոթափի՛ր հոգիդ ու բարձրացի՛ր,
Ժպիտով անհուն նայիր ներքև՝
Դաշտերում ծագող լուսաբացին,—
Ու քայլի՛ր անդուլ, քայլի՛ր կրկին,
Թող նորի՛ց հոգիդ արյունոտի,
Բայց ճահիճների ճղճիմ երգին
Թող երբե՛ք, երբե՛ք չկարոտի։
Ներքևում ահա, լեռան լանջին,
Ուր կան խարույկներ ու արոտներ,
Ինչպես ցնորքներ ու մտքեր չնչին —
Ձգվում են նեղլիկ արահետներ։
Մարդիկ են ահա այնտեղ հածում
Եվ արածում են այնտեղ գառներ,—
Բայց ուղի՛ն, ուղի՛ն քո մահացու
Արահետներին դու չխառնես։
Եղիր վերջի՛ն դու, եղիր հետին,
Թող լինի ուղիդ օրհասական,
Քո ճանապարհը երբե՛ք, սակայն,
Չխառնե՛ս նրանց արահետին։—
Մաքառի՛ր անդուլ, գնա վերև՛,
Քո գագաթնային երգը երգիր.
Վերելքը թող քեզ տանջանք բերե,
Եվ արյուն ծորա թող քո վերքից —
Եվ ուղիդ լինի թող հիմա ցուրտ,
Եվ վերելքդ թող լինի դժվար,
Անկումդ լինի թող մահացու,
Թող գագաթը քեզ անհա՛ս թվա,—
Քայլի՛ր դու սակայն, գնա՛ անդուլ
Դեպի քարքարոտ բարձրություններ,—
Եվ եթե ընկար — բուքն հռնդուն
Թող վերջին խինդով վրադ ձյունե...
- ↑ խաժադուժ, խուժադուժ — վայրենի, բարբարոս, վայրենաբարո. խառնաշփոթ, խուլ, դեպքերով ու եռուզեռով լի, անագորույն, անողոք: