«Զգո՜ւյշ…»
Աղբյուր՝ Արիս Արսենի, Երկերի ժողովածու, գիրք երկրորդ, Երևան, 2019, էջ 197-198։

Կրթական հաստատության հիմնադրման կեսդարյա հոբելյանն էր նշվում։ Ինչն էլ՝ լայնորեն լուսաբանվեց զանգվածային լրատվամիջոցների կողմից։ Բայց, թերևս, այնքան էլ պարզ չէր՝ կրթական հաստատության հիմնադրմա՞ն հերթական տարեդարձն էր, շենքի կառուցմա՞ն, թե՞ 50-րդ թողարկման։ Համ էլ՝ դա ի՜նչ կարևոր է։ Կարևորը հավաքվելու առիթ ունենալն է, մարդկանց հրավիրել-հյուրասիրել կարողանալը։ Իսկ հրավիրված-հավաքվածները շատ-շատ էին, հյուրասիրությունն էլ՝ ճոխ։

Տոնական միջոցառմանը (թեև ծրագրով նախատեսված չէր) համընկել էր նաև դպրոցի զոհված շրջանավարտների հիշատակին պատրաստված նոր վահանակի տեղադրում-բացումը։

...Հրավիրվածների մեջ կային նաև որդեկորույս մայրեր, զոհված ազատամարտիկների հարազատներ։ Դե, սևազգեստ մայրը, որ, ընդհանրապես, ուրախ առիթներով կազմակերպվող միջոցառումներին այնքան էլ «չի բարեհաճում» ներկայանալ-մասնակցել, ու, թեև այս անգամ էլ չէր ուզում, բայց անհարմար զգաց մերժել հրավերը։ Հրավիրել են՝ պիտի գնաս։ Որդուդ՝ նվեր մի քանի ծաղիկ կվերցնես ու կգնաս։ Համ էլ՝ ընկերների «շրջապատում» (կողք-կողքի շարված շրջանակների մեջ) մի անգամ էլ կտեսնես որդուդ։ Թե չէ, տանը ողջ օրը նկարի հետ զրուցում ես, զրուցում ու վերջը չի երևում։

...Մտքերից սթափվեց՝ երբ արդեն վահանակի մոտ էր, տեղադրեց որդուն նվեր բերված ծաղիկներն ու գլուխը կամաց վեր բարձրացրեց, հայացքը սահեցրեց նկարների վրայով, տնտղեց մեկ-մեկ, ու... չհասցրեց հասկանալ, թե ինչ կատարվեց. «Ո՞ւր է... Բա ո՞ւր է... Չէ՞ որ կար։ Թե՞ սխալվում եմ։ Չկա՞ր։ Գուցե չի՞ էլ զոհվել բալաս»... Ավելի մտազբաղ դառած, թեև առանց այդ էլ՝ անհանգիստ էր, թողեց դահլիճը։

— Ձեր որդին, մայրիկ, այս դպրոցում չի սովորել, դրա համար են նկարը հանել,- կասեն ու գործը դրանով փակված կհամարվի։ Իսկ հաջորդ ուսումնականն սկսվելուն պես աշակերտները թարմ ծաղիկներով դեպի նորացված վահանակը կվազեն, կբարևեն հին ծանոթների պես, կմատուցեն ծաղիկները, բայց պատասխան բարևների մեջ իսկույն կնկատեն պակասը՝ Շամիրյան Ալեքսանդրի չբարևելը։ Ինչո՞ւ... Եվ իսկույն դասարան կվազեն՝ համադասարանցուն.

— Բա քո հայրիկը... քո հայրիկը...

— Իմ հայրիկը՝ ի՞նչ...

— Քո հայրիկը... չի՞ զոհվել,- մանկական անմեղ ձայնն ավելի կմեղմանա,- սխա՞լ էր, որ նկարը կար նախկին վահանակի վրա...

Նահատակ զինվորի երկու տղաները չեն հասկանա ոչինչ, ու գլխիկոր, կողք-կողքի, կկանգնեն նորացված վահանակի առաջ...

— Չի՞ զոհվել։ Չի՞՜...

Ձայնն արձագանք կտա դասասենյակներում ու հերոս նահատակների արյան գնով ձեռք բերված խաղաղության մասին պատմվող նոր դասը կիսատ կմնա, բառերը կսեղմվեն ուսուցչուհու կոկորդում ու տղաների աչքերին նայել չի կարողանա։

— Ես ի՞նչ մեղավոր եմ, որ նկարը հանել են,- անիմաստ-տխուր կժպտան նրա աչքերը, և սրտի խորքում վիրավորված ապագա զինվորներն այլևս չեն հավատա այդ աչքերին՝ ո՛չ այսօր, ո՛չ վաղը, ո՛չ երբեք...

...Իսկ երբ նման երևույթներ են կատարվում մեր շրջապատում՝ մենք մեր աչքերին ինչպե՞ս ստիպենք չտեսնել, ականջներին՝ չլսել, լեզվին՝ այդ մասին չխոսել...

Մինչև ե՞րբ...

<<Բերդ>>, 8 նոյեմբերի 2002 թ., թիվ 17, (1902), էջ 3