Միշկեն

Հովհաննես Թումանյան

բարկացավ Սարոն։ Մյուս կողմից սկսեցին աղմկել տղի հայրն ու մայրը, թե ինչի աղջկա մի խոսքի համար <․․․>։

Դատավորը բարկացած հրամայեց՝ «молчите», և լռածներին աչքերը չռած^[1] միառժամանակ նայելուց հետո՝ հարց ու փորձ անել^[2] Շողերին։

– Քու կամքովն եղավ այդ բանը, թե՞ զոռով։

– Ինձ խաբեցին։

– Ո՞վ խաբեց։

– Ուրիշը։

– Սա չէ՞ր,– դատավորը ցույց տվեց Սարոյին։

– Ոչ։

ՄԻՇԿԵՆ^[3]

Ջրկիր Մարտիրոսը մի ձի գնեց Թիֆլիսի շուկայում։ Այդ այն պառաված ձիաներիցն էր, որ հեծելազորքի սպաները վաճառում են^[4]։

«Ну! Прощай, Мишка». Դե՛հ, մնաս բարև, Միշկա,– զգացված ձայնով ասաց^[5] զինվորը^[6] յուր տիրոջ ձիուն, և մի անգամ ձիու մեջքին ձեռքով զարկելով բաժանվեց նրանից։

Թեև պառավել էր^[7], բայց դեռ եռանդուն էր Միշկեն։ Ջրկիրը շատ գոհ էր յուր առուտուրից^[8]։ Ամեհի Միշկեն գլուխը կախ արած^[9] մի տաշեղի նման քարշում էր նրա ահագին^[10] տակառը^[11] Թիֆլիսի փողոցներով^[12]։

Մի օր էլ ջրկիրը հանգիստ^[13] բայաթի մռմռալով ջուր էր տանում մի նեղ ու ցեխոտ փողոցով– Միշկեն գլուխը կախ խելոք քարշում էր տակառը։ ^[14]Հանկարծ մոտակա փողոցում

թնդաց^[15] զինվորական մուզիկայի ձայնը^[16]։ Միշկեն իսկույն^[17] կանգ առավ, ականջները խլըշացրեց, ապա փռնչաց^[18], բաշը թափահարեց և վիզը սիգապանծ կեռացնելով սկսեց ծառս-ծառս լինել ու ոստոստալ։

Նա մեկ առաջ էր թռչում, մեկ էլ տեղը կանգնած պարում․ տակառը թխկթխկալով, գրգռալով այս ու այն կողմ էր ընկնում^[19], քիչ էր մնում շուռ գար— փշրվեր^[20], կամ ուզում էր պատերին դիպչեր, հազար կտոր լիներ։ Խեղճ ջրկիր Մարտիրոսը վախեցած վրա վազեց, ձիու նոխտեն բռնեց^[21]։

Միշկեն փռռացնում էր^[22], թռչում, ոստոստում^[23]․․․ անցած ռազմական փառավոր օրերի ու խաղերի հիշողությունները զարթնել էին նրա մեջ։ Նա^[24] հիշում էր․․․ շատ բաներ։ Հիշում էր, թե ինչպես յուր^[25] տիրոջ տա կին թռչում էր Կարսի պարիսպների առաջ բանակների^[26] աղմուկի^[27] ծուխի ու կրակի մեջ^[28]․․․Հանկարծ կողքերում նա զգաց շպորների (կոշկախթանների) զրնգոցն ու խթանը, լսեց^[29] սանձարձակ բանակի ձիանց տրոփյունը, ծառս եղավ և ուզում էր թռչել^[30] օդի մեջ․․․

Ջրկիր Մարտիրոսը նրա վզից կախ ընկած՝ աշխատում էր զսպել կատաղած երիվարին^[31]։ Ձեռքի մտրակով զարկում էր անդադար ու հայհոյում. «Ի՞նչ ես գժվել, ա՛ թարս անտեր, քու ծախողի հերը գյոռբեգյոռ ըլի․․․ թփըռշ— հե՜յ, սատկե՜ս դու, սատկե՜ս․․․ ա՛ թարս անտեր»։

^[32]Մուզիկայի^[33] ձայնը բարակեց— զորքը հեռացավ։ Միշկեն^[34] սկսեց հանդարտվել^[35], ոտները^[36] բարձր ու ցածր անելով տակտով դոփում էր գետինը^[37], գլուխը թափահարում, կրծում



էր^[38] յուր նոխտեն, և^[39] դարձյալ տանում էր ջրկիրի տակառը։

Մի փոքր հետո նա բոլորովին խելոքացավ^[40] և, ինչպես միշտ^[41], քարշում էր տակառը՝ հանդարտ, գլուխը կախ արած^[42]։ Իսկ ջրկիրը^[43] չէր դադարում, շարունակ հայհոյում էր Միշկին՝ ցույց տված թարսության համար։

ՍՏՈՐՈԺ ՄԱԹՈՍԸ

Բութկումը սևակնած կանգնած– նա քրտնում էր իր պաշտոնի ահավորությունից։

Չոբան ընկերը գալիս է դուռը կտրում։

– Մաթոս, հեյ։

– Ի՞նչ ա, ադա, դենը քաշվի։

– Ադա, էդ խի՞ չես տուն գալիս։

– Ադա, <2 անընթ.>։

СТОРОЖ

Մին պառկած է^[44], հանկարծ երկաթուղին գալիս է անցնում, վրա չի հասնում։ Հանդիմանում են։ Սպառնում են, որ դուրս կանեն։

– Դե չիմացա։

– Մյուս անգամ սարի գլուխն է բարձրանում, որ տեսնի՝ գալիս է, թե չէ։ Տեսնում է երևաց։ Մինչև ներքև է իջնում, տեսնում է անց է կացել։ Մյուս անգամ կարմիր ու

1. [նայում էր լռածներին]
2. [դիմեց]
3. [ԹՇՎԱՌՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ]
4. [պառաված համարելով]
5. [ռուս]
6. [որ]
7. պառավ էր
8. [էժան գնով այդպիսի քյահլան գնել։ Նա ավելի ուրախացավ, երբ ձին լծեց]
9. [ձին գլուխը քարշ արած]
10. [ջրի]
11. [վեդրոյով ջրի տակառը] [և գլուխը քարշ]
12. [շատ ջրում կանգնելուց] սկսեցին վերքեր երևալ ձիու մեջքին
13. [մի]
14. [Մոտակա փողոցում]
15. [պատերազ<մական>]
16. [Մոտակա փողոցով զորք էր անցնում։]
17. [հանկարծ]
18. փռնչաց[րեց]
19. [ետ ու առաջ էր ընկնում, մեկ]
20. [մեկ էլ]
21. [բարկացած, դահ, դահ [սատկած] գոռալով [վազեց ձիու սանձը բռնեց, բայց ոչինչ չէր․ մտրակում էր թարսված անասունին։] ոչ մի կերպ չեր կարողանում [զսպել] քշել]
22. [պարում]
23. [նրա մեջ զարթնել էին յուր անցկացրած փառավոր օրերն ու խաղերը]
24. [վերջապես նա]
25. [երիտասարդ]
26. [ու գնդերի]
27. թնդյունի
28. [Հանկարծ նա զգաց յուր]
29. [անթիվ]
30. և ուզեց թռչել
31. [բայց չէր կարողանում]
32. [Այդ երկար տևեց, մինչև հեռացել էր]
33. [հեռացավ] [երկար տևեց]
34. [հետզհետե հանդարտվեց]
35. [այժմ]
36. [տակտով գետին էր դոփում այժմ]
37. [և]
38. [ջրկիր]
39. [բայց այնուամենայնիվ]
40. հանդարտվեց
41. [գլուխը կախ արած]
42. ա․[Իսկ նրա հետևից գնում էր բարկացած ջրկիրը շարունակ երբեմն հայհոյելով ու շարունակ մտածելով այս նոր պակասության վրա, որ ցույց տվեց յուր ձին։ Անպիտա<ան> սալդաթն իրան խաբեց– գոնե չասաց, որ ձին այդպիսի պակասություն ուներ։] բ․[Շարունակ Միշկին հայհոյելով ցույց տված թարսության համար]
43. [դեռ չէր դադար[ել]ում հայհոյելուց]
44. [մինը]