ՏՏՀ/Ձմերուկ

ՁՄԵՐՈՒԿ, Հայաստանում մշակում են Արարատյան դաշտում։ Վաղահաս սորտերը հասունանում են հուլիսին, ուշահասները՝ սեպտեմբերին։ Ձ-ի սեղանի սորտերի պտղի զանգվածը հասնում է մինչև 16 կգ։ Ձ. պարունակում է մինչև 89,5 % ջուր, մոտ 7 % շաքար (մի քանի սորտեր՝ 12 %): Որոշ ուշահաս սորտերի պտուղները 3-5°C ջերմաստիճանում, դարակների վրա կարելի է պահել մինչև հունվար։ Առավել համեղ են հասունացած Ձ-ները։ Ի տարբերություն այլ պտուղների, պահելիս չհասունացած Ձ-ների համը չի լավանում (երբեմն նույնիսկ վատանում է)։ Ձ-ի հասունությունը կարելի է որոշել չորացած պտղակոթով, ինչպես նաև ծալած մատով պտղին հարվածելով (չհասունացած Ձ. խուլ է հնչում, հասունացածը՝ հնչեղ)։

Ձ. օգտագործում են թարմ և թթու դրած։ Կեղևից պատրաստում են շաքարաչիր և մուրաբա։

Ձ. թթու դրած. մանր և միջին չափի Ձ-ները լվանալ, դասավորել տակառիկում, վրան լցնել 6-8 %-անոց աղաջուր (10 լ ջրին՝ 600-800 գ աղ) և պահել 2 օր։ Հետո տակառիկը լիքը լցնել նույն խտության աղաջրով և դնել մառանում կամ սառնարանում։ Խմորումն արագացնելու նպատակով խորհուրդ է տրվում Ձ-ները մի քանի տեղից ծակռտել սրած փայտով։ Թթու դրած Ձ. օգտագործում են որպես խորտիկ կամ մսով և ձկով կերակուրների խավարտ։

Ձ-ի պովիդլո. Ձ-ի միջուկը թեթևակի տրորել մաղի մեջ, հյութը լցնել արծնած, իսկ խյուսը՝ մեկ այլ թասի (նախօրոք կշռել) մեջ։ Խյուսին ավելացնել շաքար (1 կգ-ին՝ 700 գ), եփել մարմանդ կրակի վրա մինչև թանձրանալը։ Վերցնելուց 10 րոպե առաջ ավելացնել կիտրոնաթթու (1 կգ-ին՝ 0,5 գ)։ Տաք-տաք լցնել ապակե տարաների մեջ և փակել։

Ձ-ի դոշաբ (մեղր). առանձնացրած հյութը դնել մարմանդ կրակի վրա և եփել մինչև թանձրանալը (ժամանակ առ ժամանակ հավաքել քափը)։ Պահել վերը նշված ձևով։

Ձ-ի մշակման մասին տես Բանջարանոց հոդվածում։