ՏՏՀ/Մեղր

ՄԵՂՐ, քաղցր, մածուցիկ և թանձր, բարձր կալորիականությամբ դիետիկ սննդամթերք, մեղուները պատրաստում են մեղրատու ծաղիկների նեկտարից և տեղավորում են մոմից շինած բջիջների մեջ։ Ըստ ծաղկի տեսակի տարբերում են լորենու, հնդկացորենի, երեքնուկի, արևածաղկի, ապուզանի ևն Մ.։ Քիմիական կազմը կախված է մեղրատու բույսի տեսակից, տեղի կլիմայական պայմաններից և ապրանքային մշակման եղանակից։ Ծաղկի Մ. պարունակում է (միջինը) 1-20 % ջուր, ավելի քան 80 % ածխաջրեր (հիմնականում գլյուկոզ և ֆրուկտոզ), 0,4 % սպիտակուցներ։ Մ-ի բաղադրության մեջ կան նաև հանքային, արոմատիկ նյութեր և ներկանյութեր, ֆերմենտներ, վիտամիններ (B₁ B₆, C, PP ևն), օրգանական թթուներ։ Մ. լինում է սպիտակ (ապուզանից), դեղին (սպիտակ ակացիայից, կորնգանից, լորենուց, արևածաղկից), մուգ դարչնագույն (հնդկացորենից, հավամրգից ևն)։ Բույրն ու համը (մեղրի «փունջ») պայմանավորված է բույսերի նեկտարով։

Համի և սննդարարության առումով լիարժեք է համարվում հասունացած Մ.։ Մ-ի հասունությունը որոշելու համար պետք է գդալն ընկղմել նրա մեջ (20 °C ջերմաստիճանում) և արագ պտտեցնել։ Հասունացած Մ. կփաթաթվի գդալին, չհասունացածը՝ կհոսի։ Քամած Մ. պահելիս աստիճանաբար բյուրեղանում է՝ «շաքարակալում է», սակայն որակը չի վատանում։ Լավ բյուրեղացած Մ. ունենում է միատարր կառուցվածք (դա ցույց է տալիս նրա հասունությունը), այն հեշտությամբ կարելի է հալեցնել, դրա համար Մ-ով ամանը պետք է դնել տաք ջրով լցրած կաթսայի մեջ և տաքացնել (առանց կաթսայի, անմիջապես կրակի վրա տաքացնելու դեպքում Մ. կարող է փչանալ)։ Սակայն պետք է հիշել, որ 37 °C –ից բարձր ջերմաստիճանում Մ. մգանում է, իսկ մինչև 40 °C տաքացնելու դեպքում ցնդում է արոմատիկ նյութերի զգալի մասը, նվազում են Մ-ի բուժիչ-դիետիկ հատկությունները։ Մ. պետք է պահել ապակե կամ կավե ամանում։ Խորհուրդ չի տրվում պահել մետաղե ամանում։

Մ. ուտում են կարագի, բլիթների, ընկույզի ևնի հետ, Մ-ով թեյ են խմում, օգտագործում հրուշակեղեն պատրաստելիս (մեղրաբլիթ, անուշահաց ևն)։ Մ. դրանց տալիս է բնորոշ հաճելի համ և կանխում հնանալը։

Մ. օգտակար է երեխաներին և թուլացած նյութափոխությամբ տառապող մեծահասակներին, տարբեր տիպի հյուծվածության, փորկապության, խոցային հիվանդությունների ժամանակ, նշանակում են նաև ծանր վիրահատություններից հետո ապաքինվողներին։ Տես նաև Տորթ հոդվածը։