Այսպէս խօսեց Զրադաշտը/Առաջին մաս/Շուկայի ճանճերի մասին
Փախի՛ր, ի՛մ բարեկամ, դէպի քո մենակութիւնը։ Ես տեսնում եմ, քեզ խլացրել է մեծ մարդկանց աղմուկը և խոցոտել՝ փոքրերի խայթոցները։
Անտառն ու ժայռը գիտեն քեզ հետ արժանավայել լռել։ Նմանւիր նորից այն ծառին, որին դու սիրում ես, լայնաճիւղին․ խաղաղ ու անդորր կախւած է նա ծովի վրայ, ասես ականջ է դնում։
Այնտեղ, ո՛ւր մենակութիւնն է վերջանում սկսւում է շուկան․ և ո՛ւր շուկան է սկսւում, այնտեղ էլ մեծ դերասանների աղմուկն է սկսւում և բզզիւնը թունաւոր ճանճերի։
Աշխարհում լաւագոյն բաները անարժէք են առանց մէկի, որը ներկայացնում է դրանց. մեծ մարդիկ է անւանում ժողովուրդը այդ ներկայացնողներին։
Ժողովուրդը չի հասկանում մեծին, այսինքն ստեղծողին։ Բայց նա հասկանում յ մեծ գործերը ներկայացնողներին ու դերասաններին։
Նոր արժէքների ստեղծողների շուրջն է դաւանում աշխարհը — զառնում է աննկատելի կերպով։ Սակայն դերասանների շուրջն են պտտում ժողովուրդն ու փառքը․ այս է «կարգն աշխարհին»։
Ոգի ունի դերասանը, բայց շատ քիչ խիղճ ոգու։ Միշտ հաւատում է նա այն բանին, որով նա ամէնից շատ է հաւատացնում—հաւատացնում իրեն։
Վաղը նա մի նոր հաւատ ունի, իսկ հետևեալ օրը մի այլ հաւատ։ Սուր զգայարանքներ ունի նա Ժողովուրդի նման և փոփոխական հոտառութիւն։
Յեղաշրջել—ապացուցել է նշանակում նրա մօտ։ Խենթացնել—համոգել է նշանակում։ Ու արիւնը—ապացոյցներից լաւագոյնը։
Այն ճշմարտութիւնը, որ միայն նուրբ ականջներին է հասանելի՝ սուտ և ոչինչ է համարում, որոնք մեծ աղմուկ են հանում աշխարհում։
Հանդիսաւոր խեղկատակներով լի է շուկան—և ժողովուրդը հպարտանում է իր մեծ մարդկանցով, սրանք են օրւայ հերոսները։
Րոպէն հարկադրում է նրանց, և նրանք էլ հարկադրում են քեզ։ Նրանք ուզում են լսել նաև քո այոն կամ ոչը։ Վա՛յ քեզ, դու ուզում ես թեր-ի ու դէմ-ի միջև քո աթոռը դնել։
Այս հարկադրողների և անպայմանների համար մի խանդոտի՛ր, ո՛վ դու ճշմարտութեան սիրահա՛ր։ Երբէ՛ք էլ ճշմարտութիւնը չի կախւել անպայմանի թևից։
Դրանց պատճառով ետ քաշւի՛ր քո ապահով մենութիւնը․ միայն շուկայում են յարձակւում մարդու վրայ այո կամ ոչ պահանջելով։
Դանդաղ են ապրում բոլոր խորունկ աղբիւրները. երկար պէտք է սպասեն սրանք՝ մինչև կիմանան՝ ի՛նչ ընկաւ իրենց խորքը։
Շուկայից ու փառքից մի կողմ է քաշւում, ինչ որ մեծ է․ շուկայից ու փառքից մեկուսի են ապրել սկզբից և եթ նոր արժէքներ հնարողները։ Փախի՛ր, ի՛մ բարեկամ, դէպի քո մենութիւնը․ տեոնում եմ՝ թէ ինչպէս խոցոտում են քեզ թունաւոր ճանճերը։ Փախի՛ր այնտեղ, ուր օդն է դաժան ու խստաշունչ։
Փախի՛ր դէպի քո մենակութիւնը։ Դու փոքրերին ու ողորմելիներին շատ մօտ էիր ապրում։ Փախի՛ր նրանց անտեսանելի վրէժից։ Քո դէմ նրանք ոչ այլ ինչ են, բայց եթէ վրէժ։
Ձեռքդ այլ ևս նրանց դէմ մի բարձրացրու։ Անթիւ են նրանք, և քո ճակատագիրը չէ ճանճաքշիկ լինել։
Անթիւ են այս մանրերն ու ողորմելիները․ և շատ հպարտ շէնքերի խորտակման համար բաւական էին միայն անձրևի կաթիլներն ու մացառները։
Դու քար չես, բայց արդէն մաշւել ես անձրևի կաթիլներից։ Շատ կաթիլները քեզ կճայթեցնեն ու կփշրեն։
Տեսնում եմ, որ քեզ յոգնեցրել են թունաւոր ճանճերը և հարիւր տեղից արիւն հանել, և քո հպարտութիւնը զայրանալ անգամ չէ կամենում։
Արիւն են ուզում նրանք քեզնից կատարեալ չքմեղութեամբ, արիւն են տենչում նրանց անարիւն հոգիները—և նրանք խայթում են կատարեալ չքմեղութեամբ։
Բայց ո՛վ դու, խորունկ հոգի, դու շատ խորն ես տանջւում նաև ամենափոքր վէրքերից, և նախ քան դու կբուժւես՝ սողում է նոյն թունաւոր որդը քո ձեռքի վրայով։
Շատ ես հպարա դու, որպէսզի սպանես այդ քաղցրամոլին․ բայց զդուշացի՛ր, որ քեզ համար ճակատագրական չդառնայ—կրել դրանց ողջ անարդարութիւնը թունաւոր։ Նրանք բզզում են քո շուրջը ըրենց գսվասանքը։
Նրանց գովասանքը յանդուգն է ու յամառ․ նրսւնք միայն քո մորթի ու արեան մերձութիւնն են կամենում։
Նրանք շողոքորթում են քեզ ինչպէս մի Աստծու կամ սատանայի. նրանք ողբումք, հեծեծում են քո առաջ, որպէս մի Աստծու կամ սատանայի առաջ։ Ի՞նչ արած․ շողոքորթներ ու լալկան քսուներ են դրանք և ո՛չ աւելի։
Յաճախ էլ նւիրւում են քեզ իբրև սիրալիրներ։ Սակայն այս միայն երկչոտների խելօքութէւնն է։ Այո՛, վախկոտները խելօք են։
Նրանք շատ են մաածում քո մասին իրենց նեղ հոգիներով—կասկածելի ես երևում միշտ նրանց։ Ի՞նչի մասին մարդ շատ է մտածում՝ կասկածելի է երևում։
Նրանք պատմում են քեզ քո բոլոր առաքինութիւնների համար։ Նրանք սրտանց միայն քո վրիպումներն են ներում։
Որովհետև դու մեղմ ես ու սիրտդ արդար ասում ես նրանց․ «անմեղ են նրանք իրենց մանր գոյութեամբ»։ Նրանց նեղ հոգին սակայն մտածում է․ «մեղք է միայն մեծ գոյութիւնը»։
Անգամ եթէ նրանց հետ մեղմ ես վարւում՝ նրանք իրենց քեգնից արհամարհւած են զգում։ Ու նրանք ետ են դարձնում քեզ քո բարեգործութիւնը գաղտնի չարագործութիւններով։
Ձեր անխօս հպարտութիւնը հակառակ է նրանց ճաշակին․ նրանք ցնծում են, երբ դու այնչափ համեստ ես, որպէսզի սնապարծ լինես։
Այն՝ ինչ մենք մէկի մօտ ճանաչում ենք՝ այդ էլ վառում, բորբոքում ենք նրա մօտ։ Ուրեմն զգուշացի՛ր մանր մարդկանցից։
Քո առաջ նրանք իրենց փոքր են զգում և նրանց փոքրութիւնը վառւում ու բորբոքւում է քեզ ընդդէմ՝ իբրև անտեսանելի վրէժ։
Չնկատեցի՞ր՝ թէ քանի անգամ նրանք համրացան, երբ մերձեցար նրանց և ինչպէս նրանց ոյժը թողնում էր նրանց, որպէս ծուխը—մարող կրակը։
Այո՛, ի՛մ բարեկամ, դու քո մերձաւորի չար խիղճն ես․ որովհետև նրանք անարժան են քեզ։ Ուստի և ատում են քեզ ու սիրով քո արիւնը կծծէին։
Քո մերձաւորները միշտ էլ թունաւոր ճանճեր կլինեն։ Այն, ինչ մեծ է քո մէջ՝—հենց այդ կդարձնի նրանց թունաւոր ու ճանճանման։
Փախի՛ր, ի՛մ րնկեր, դէպի քո մենակութիւնը և այնտեղ, ուր օդն է դաժան ու խստաշունչ։ Քո ճակատագիրը չէ ճանճաքշիկ լինել։
Այսպէս խօսեց Զրադաշտը։